schutbladen + eerste blad.indd - Vlaanderen.be

actieve en bestuursleden op het totaal. De meeste soorten verenigingen kennen echter
een relatieve afname van het aandeel passieve leden. Dit kan door een afname van het
aantal passieve leden zoals onder andere bij de religieuze verenigingen, maar ook door
een toename van het aantal actieve leden. Dit is het geval bij de helpende verenigingen,
caféverenigingen en ontspanningsverenigingen zoals hobbyclubs, vrouwenbewegingen
en ouderenverenigingen.
Hoewel we een toename van het aandeel passieve leden vaststellen voor die verenigingen
die omwille van hun activiteiten vooral uit passieve leden bestaan (nieuwe sociale bewegingen),
is het niet onmogelijk dat deze verenigingen eveneens een stijging kennen van het
aandeel bestuursleden.
De sociale bewegingen (milieu- en derde wereld verenigingen), hulpdiensten, helpende
verenigingen en hobbyclubs kennen inderdaad een toename van het aandeel bestuursleden
op het totaal aantal actieve leden. Het aantal bestuursleden van socioculturele verenigingen,
vrouwenbewegingen, ouderenverenigingen, en sociopolitieke verenigingen is
daarentegen minder snel gestegen dan het aantal actieve leden.
De hypothese dat het aantal ‘chequeboek’-leden zou zijn toegenomen ten koste van het
aantal actieve en/of bestuursleden wordt dus niet bevestigd. In de periode 1998-2002 was
een derde van het totale ledenkorps passief lid. Dit aandeel is in de periode 2003-2007
hetzelfde gebleven (33%). Ook het aandeel bestuursleden op het totaal aantal leden is
nauwelijks veranderd. In de periode 1998-2002 was 21% van het totale ledenkorps bestuurslid.
In 2003-2007 was een vergelijkbaar aandeel bestuurslid, namelijk 2 op 10 van
de leden nam een bestuursfunctie op zich.
Naar soort vereniging zijn er wel verschuivingen over de tijd. De sociale bewegingen
en hulpdiensten kennen zowel een toename van het aandeel passieve leden als van het
aandeel bestuursleden. Andere verenigingen zoals de helpende verenigingen, caféverenigingen
en vrijetijds- of ontspanningsverenigingen (hobbyclubs, vrouwenbewegingen en
ouderenverenigingen) kennen dan weer een toename van het aandeel actieve leden op het
totaal aantal leden, maar een afname van het aandeel bestuursleden.
4.2. Evolutie van het verenigingsleven: verklaringen
In dit deel toetsen we een aantal verklaringen voor de mate en evolutie van de participatie
aan het verenigingsleven. In de wetenschappelijke literatuur werden al heel wat mogelijke
verklaringen voorgesteld. We overlopen die zo meteen. Zij bieden doorgaans zowel een
verklaring voor de verdeling van de mate van participatie in de bevolking als voor de
evolutie van de participatie over de tijd. Zo biedt de stelling dat een hogere graad van
opleiding vaardigheden en houdingen vereist die sociale participatie bevorderen en/of
dergelijke houdingen bijbrengt, zowel een verklaring voor participatieverschillen tussen
laag- en hooggeschoolden als een mogelijke verklaring voor een toename van de participatie
over de tijd ten gevolge van de onderwijsexpansie. We overlopen nu eerst een aantal
invloedrijke verklaringen. We toetsen die dan met betrekking tot het verschil tussen actieve
participatie versus niet actieve of geen participatie en gaan daarbij ook na of de aldus
gecontroleerde invloeden de evolutie over de tijd kunnen verklaren. Daarna herhalen
we die toets voor de participatie aan verschillende soorten verenigingen en gaan daarbij
ook na of het belang van de verklaringen – de effecten van bijvoorbeeld het onderwijspeil
– veranderd is over de tijd.
257 Al ge m e e n - So c i a l e p a rt i c i p a t i e