schutbladen + eerste blad.indd - Vlaanderen.be

De actieve participatie in de jongerenorganisaties neemt af na de leeftijd van 25 jaar, in
de sportverenigingen na 40 jaar. De participatie in de andere verenigingen neemt toe met
de leeftijd. Als we echter een opsplitsing maken in actief en bestuurslidmaatschap, wordt
duidelijk dat de bestuursfuncties vaker worden uitgeoefend door oudere personen. Ook
het aantal lidmaatschappen lijkt niet af te nemen met de leeftijd (afgezien van de dip in
de leeftijdscategorie 26-30 jaar).
Uit het retrospectief bevraagde levensloopperspectief blijkt dat de participatie vanaf 18
jaar afneemt. Zo’n afname wordt niet tegengesproken door de leeftijdspecifieke participatiecijfers.
Het lijkt derhalve plausibel te besluiten dat de participatie vanaf 18 jaar
afneemt met de leeftijd. Daarbij kan wel worden opgemerkt dat de oudere participanten
vaker bestuursfuncties opnemen. Het verenigingsleven is dus blijkbaar ook een milieu
waarin ervaring wordt gewaardeerd en gevaloriseerd.
4. Verklaringen voor de opmars van het verenigingsleven
In dit deel proberen we een aantal van de maatschappelijke ontwikkelingen te achterhalen,
die een rol hebben gespeeld in de geschetste evolutie van het verenigingsleven. We
kijken daarbij ook naar welke groepen over de tijd meer of minder zijn gaan participeren.
We doen dit in twee luiken. In het eerste luik toetsen we de hypothese dat het aantal passieve
of ‘chequeboek’-leden is toegenomen ten opzichte van het totale aantal leden. In het
tweede deel overlopen en toetsen we een reeks hypothesen betreffende de evolutie van het
ledenbestand van verenigingen.
4.1. Meer passieve lidmaatschappen
Sommige auteurs verwachten dat er wel een toename is van het aantal lidmaatschappen,
maar zijn van oordeel dat het voornamelijk om passieve of ‘chequeboek’-lidmaatschappen
zou gaan (Stolle & Rochon, 1998; Wollebaek & Selle, 2002a, 2002b; Skocpol, 2003),
wat de vastgestelde toename flink zou relativeren. Om te onderzoeken of de toename van
het lidmaatschap te verklaren is door een stijging van het aantal passieve leden, bekijken
we de evolutie van enerzijds de verhouding van het aantal passieve leden op het totaal
aantal leden en anderzijds het aantal bestuursleden op het totaal aantal actieve leden.
Vanaf 1998 kunnen we de evolutie bekijken van het soort lidmaatschap (vroeger lid, passief
lid, actief lid en bestuurslid) van de verschillende types verenigingen. 9 Om de evolutie
van het aantal passieve leden te bestuderen, is het aangewezen met een relatieve maat te
werken, namelijk de verhouding van het aantal passieve leden op het totaal aantal leden.
Het is immers mogelijk dat het aantal passieve leden over de tijd hetzelfde is gebleven
maar dat het aantal actieve leden is gedaald. In dit geval is de verhouding van passieve
leden op alle leden toegenomen. Anderzijds is het ook mogelijk dat zowel het aantal passieve
leden als het aantal actieve leden is toegenomen. In dit geval blijft de verhouding
tussen passieve leden en alle leden ongeveer dezelfde (dat is het geval voor de vakbond).
Het aandeel passieve leden op het totaal aantal leden (passief, actief en bestuurslidmaatschap)
is toegenomen voor de sociale bewegingen (milieu- en natuurverenigingen en verenigingen
voor internationale vrede en derde wereld). Ook de wijk- of buurtcomités en de
hulpdiensten zoals het Rode Kruis en de vrijwillige brandweer kennen een toename van
het aandeel passieve leden op het totaal aantal leden en dus een afname van het aandeel
So c i a l e St a a t v a n Vl a a n d e re n 2009 256