schutbladen + eerste blad.indd - Vlaanderen.be

en relatief veel tv kijken. De verschillen tussen die twee groepen zijn bijzonder groot. De
intense televisiekijkers maken meer kans bang, pessimistisch, onverdraagzaam, politiek
passief, antipolitiek en egoïstisch te zijn dan diegenen die actiever participeren en minder
televisie kijken. Toch is er plaats voor een opvallende nuance. Er zijn sterke verschillen
tussen de mensen die een voorkeur hebben voor de openbare omroep en diegenen die zich
bekennen tot de commerciële omroep. Mensen die een commerciële zender verkiezen,
hebben in veel mindere mate de houdingen die passen bij het democratisch burgerschap
en zijn minder bij het sociale en culturele leven van hun samenleving betrokken dan degenen
die een voorkeur uitdrukken voor een overheidszender. Dat verschil houdt stand,
ook na controle voor het effect van het onderwijsniveau.
Opbouw
We gebruiken dat onderzoek (Elchardus e.a., 2001) van het einde van de jaren ‘90 als een
vergelijkingspunt. Vergeleken met dat onderzoek beschikken we in deze bijdrage over een
langere tijdsreeks en over meer uitgebreide informatie over de participatie (zie tabel 1).
Het grootste gedeelte van die informatie heeft betrekking op het verenigingsleven, maar
ook enige gegevens over de evolutie van informele sociale relaties en vrijwilligerswerk
zijn beschikbaar. Deze zullen ons toelaten een gebeurlijke trend met meer vertrouwen
te identificeren. Voor wat betreft het verenigingsleven maken zij het tevens mogelijk een
aantal onderscheiden te maken naar de aard van de participatie, die belangrijk zijn in het
licht van de stellingen en hypothesen die worden geformuleerd over de participatie aan
het verenigingsleven en waarop we aanstonds terugkomen. Het accent van deze bijdrage
ligt op de exploitatie van de beschikbare gegevens.
In het licht van de duidelijke bevindingen van Elchardus e.a. (2001) is de aanhoudende
populariteit van de stellingen van Putnam betreffende een neergang van sociale participatie
enigszins verbazend. Men blijft in vele kringen en ook in het verenigingsleven zelf
beweren dat de verenigingen afkalven en dat steeds minder mensen bereid zijn zich voor
een vereniging in te zetten. Aan die populaire stellingen zullen we in deze bijdrage dan
ook bijzondere aandacht besteden. We doen dat met gegevens die teruggaan tot 1981.
De beschikbare gegevens laten jammer genoeg niet toe verder terug te gaan in de tijd en
de beschikbare gegevens zijn niet allemaal volkomen vergelijkbaar. Toch kunnen zij al
bepaalde tendensen aan het licht brengen.
We bekijken achtereenvolgens de evolutie van de informele sociale contacten en van het
vrijwilligerswerk. Daarna gaan we in op de evolutie en de verschillende kenmerken van
de participatie aan het verenigingsleven. Dat laatste deel is het meest uitgebreide omdat
daarover de meeste gegevens beschikbaar zijn.
1. Informele sociale contacten
Onder de noemer ‘informele sociale contacten’ onderscheiden we ten eerste het praten
met buren, ten tweede het ontmoeten van vrienden en kennissen thuis of elders en ten
derde het ontmoeten van (niet inwonende) familie thuis of elders (Scheepers & Janssen,
2003; Komter e.a., 2000; Paxton, 1999; Flap, 1999; Van Den Broek e.a., 2007; Breedveld
e.a., 2006; Vandeweyer, 2002; Glorieux e.a., 2005; Elchardus & Smits, 2007; Caen e.a.,
2005). Deze 3 aspecten hangen onderling vrij sterk samen. Wie veel contact heeft met
een van de onderscheiden categorieën mensen heeft doorgaans ook veel contact met de
So c i a l e St a a t v a n Vl a a n d e re n 2009 238