schutbladen + eerste blad.indd - Vlaanderen.be

Uit de studie bleek ook dat de toegang tot het verenigingsleven vrij breed is. Toch is de
participatie ongelijk over de bevolking verdeeld. Hoogopgeleiden participeren merkelijk
meer dan laaggeschoolden, levensbeschouwelijk geëngageerden (christelijk praktiserenden
en vrijzinnigen) meer dan levensbeschouwelijk onverschilligen. De vraag of de werkdruk
en de dubbele verantwoordelijkheid (combinatie arbeid en gezin) een rem zetten
op het lidmaatschap van de mensen, kan niet beantwoord worden met een simpele ‘ja’
of ‘nee’. De realiteit is complexer dan dat. De participatie neemt toe naarmate men het
drukker heeft, maar neemt weer af als de werkdruk al te hoog wordt. Vrouwen ten slotte
participeren minder actief dan mannen, maar enkel in de sportverenigingen. In de rest
van het verenigingsleven zijn zij even actief, zelfs iets actiever dan de mannen.
Het onderzoek nam eveneens de invloed van het verenigingsleven op het denken en het
leven van de mensen onder de loep. Wie veel participeert, heeft een meer ‘vertrouwend’
mensbeeld. De participant veronderstelt in mindere mate dat iedereen zijn eigenbelang
als richtsnoer neemt. Hij is verdraagzamer en minder etnocentrisch, heeft minder uitgesproken
antipolitieke houdingen en verleent meer steun aan de vertegenwoordigende
democratie. Hij of zij voelt zich politiek minder machteloos. Ook de buurtbetrokkenheid
en de cultuurparticipatie nemen toe met de participatie aan het verenigingsleven. Wie
veel participeert, is dus democratisch beter ingeburgerd en sociaal meer betrokken. Niet
alleen op maatschappelijk vlak stellen we een impact van participatie vast. Het verenigingsleven
maakt eveneens gelukkig. Mensen die zich engageren in het verenigingsleven,
zijn meer tevreden met verschillende levensdomeinen, voelen zich beter in hun vel, kortom,
zijn gelukkiger (Elchardus & Smits, 2007). Die effecten van het verenigingsleven zijn
de helft tot drie kwart zo sterk als het effect van het onderwijsniveau, dat voor dergelijke
variabelen doorgaans het meest bepalende is.
Het is die bevinding betreffende de socialiserende effecten van het verenigingsleven - hun
bijdrage tot democratische houdingen – die, meer nog dan de louter democratische functie
van het verenigingsleven als drukkingsgroep en bundelaar van belangen en eisen, in
Vlaanderen net als in andere landen de belangstelling voor sociale participatie heeft aangezwengeld.
Zowel in de beleidsnota’s Cultuur 2000-2004 en 2004-2009 alsook in het Pact
van Vilvoorde wordt nadruk gelegd op de functies van het maatschappelijk middenveld.
De verwachtingen ten aanzien van het maatschappelijk middenveld zijn inderdaad hoog
gespannen. In de beleidsnota Cultuur 2000-2004 van de Vlaamse Regering wordt onder
andere van het verenigingsleven verwacht dat het inburgert, emancipeert, zin geeft, bijdraagt
tot actieve participatie, democratische discussie en de versterking van het sociale
weefsel (Anciaux, 2000).
Een andere vaststelling van Het middenveld in Vlaanderen is dat wie op jonge leeftijd
actief was in het verenigingsleven de effecten daarvan met zich meedraagt, ook als men
op volwassen leeftijd van het verenigingsleven afhaakt. Het onderzoek bracht eveneens
aan het licht dat de aard van de vereniging waarbij men is aangesloten van ondergeschikt
belang is. De effecten van deelname aan sportverenigingen zijn grosso modo dezelfde als
die van de andere verenigingen. Ook tussen verzuilde en niet-verzuilde verenigingen zijn
er geen grote verschillen in effecten vast te stellen.
Het onderzoek trachtte ook zicht te krijgen op de mogelijke effecten van een afname van
het middenveld ten voordele van andere vormen van communicatie. Daartoe werden de
effecten van middenveldparticipatie vergeleken met die van massacommunicatie, in casu
tv-kijken. Er wordt een vergelijking gemaakt van de houdingen van mensen die actief participeren
en relatief weinig tv kijken, met die van mensen die matig of laag participeren
237 Al ge m e e n - So c i a l e p a rt i c i p a t i e