schutbladen + eerste blad.indd - Vlaanderen.be

Uit de historische schets kwam naar voor dat het Belgische huisvestingsbeleid en later het
Vlaamse woonbeleid sterk de nadruk legde en nog steeds legt op eigendomsverwerving.
Ook dit zou men een doelstelling van het woonbeleid kunnen noemen. Maar ze is wel van
een andere aard. Het gaat dan namelijk niet meer zozeer over het hebben van een goed
en betaalbaar dak boven het hoofd, maar over de wijze waarop die doelstelling wordt
gerealiseerd. Dit is dus ondergeschikt aan de eerder genoemde 4 grote doelstellingen.
Omwille van het belang dat het beleid steeds heeft gegeven aan eigen woningbezit, wordt
de evolutie ervan in deze bijdrage uitdrukkelijk mee in beeld gebracht. Het verschil tussen
huurders en eigenaars blijkt trouwens één van de belangrijke verklarende factoren
voor de kwaliteit, betaalbaarheid en woonzekerheid en zal daarom als een rode draad
doorheen deze bijdrage blijven lopen. Waar relevant zullen ook de verschillen tussen de
private en sociale huur mee in beeld worden gebracht. ‘Sociale huurwoningen’ worden in
deze bijdrage gedefinieerd als woningen verhuurd door sociale huisvestingsmaatschappijen
en gemeenten of OCMW’s (voor een ruimere definitie van sociale huisvesting: zie
Winters e.a., 2007).
Artikel 4 van de Vlaamse Wooncode definieert de bijzondere doelstellingen van het
Vlaamse woonbeleid. Dit artikel stelt onder andere dat het Vlaamse woonbeleid in het
bijzonder aandacht heeft voor de ‘meest behoeftige gezinnen en alleenstaanden’, wat een
logisch uitvloeisel is van het grondrecht op wonen. Om de staat van Vlaanderen op vlak
van wonen te beschrijven, kunnen we er niet naast ook hiervoor bijzondere aandacht te
hebben. Blijkt de situatie gemiddeld gezien gunstig, dan betekent dit immers nog niet dat
er geen belangrijke groepen zijn voor wie het recht op behoorlijk wonen nog niet gerealiseerd
is. Om deze reden gaan we in volgende bespreking meerdere malen nader in op
de verschillen tussen groepen, waarbij we trachten na te gaan waar de meest kwetsbare
groepen zich bevinden en hoe groot ze zijn.
1.3. Stellingen
In Vlaanderen woont in 2005 74,4% van de huishoudens in een eigen woning, 5,6% woont
in een sociale huurwoning, 18,5% huurt op de private markt en 1,5% woont gratis (Heylen
e.a., 2007). Driekwart van de woningen zijn eengezinswoningen met een tuin. De historische
beleidsopties – stimuleren van eigen woningbezit, niet interveniëren in de private
verhuring en het beperken van de sociale woningbouw – wegen zwaar door. Het gaat in
de bewoordingen van Mougenot (1988) om een ‘model’. Dit model heeft naast de beschreven
beleidskenmerken ook specifieke implementatiekenmerken. Belangrijk daarbij zijn
dat het initiatief voor de bouw, de aankoop en renovatie van woningen in hoofdzaak bij
de individuele huishoudens ligt. De overheid maakt ter zake geen planning en linkt de
realisatie op het terrein niet met bepaalde partners; ze blijft van het speelveld, dat bezet
wordt door een versnipperde schare landeigenaars en individuele bouwers die een individuele
architect aanspreken om vervolgens het bouwproces te organiseren. Niet zelden
is het een kleine aannemer die de werken uitvoert. Het is een intens productieproces.
En met dit productieproces kan, in navolging van Peeters & De Decker (1997) een stelling
met betrekking tot de omvang van de woningvoorraad verbonden worden: België en
Vlaanderen hebben een krappe woningmarkt. De redenering is dat doordat het initiatief
bij de individuele huishoudens ligt en doordat het aannemerschap zich daarop geënt
heeft, in ons land nauwelijks meer is gebouwd dan wat vanuit de inkomens mogelijk was:
de huishoudens die het zich konden veroorloven bouwden of kochten en renoveerden enkel
voor zichzelf. Door de quasi non-interventie inzake private verhuring, was investeren
in woningen voor verhuring niet voldoende rendabel opdat het massaal zou gebeuren
So c i a l e St a a t v a n Vl a a n d e re n 2009 204