schutbladen + eerste blad.indd - Vlaanderen.be

gevolg van de opkomst van het syndicalisme en het socialisme – tot een bedreiging van
het bestaande machtsevenwicht. De promotie van eigenwoningbezit was – zoals ook het
gevoerde mobiliteitsbeleid (De Decker, 2008) – bedoeld om arbeiders en hun kinderen uit
de als verderfelijk gedefinieerde stad te houden.
Het overwicht pro eigendomsverwerving zou niet beletten dat voornamelijk vanuit socialistische
hoek werd gepleit voor de bouw van sociale huurwoningen. Al in het begin van
de eeuw werden de eerste sociale huurmaatschappijen opgericht en in 1919 werd ook een
koepelorganisatie opgericht die onder andere instond voor de financiering. De impact
van het huurbeleid bleef echter beperkt en de beleidsklemtoon kwam al snel opnieuw te
liggen op eigendomsverwerving, onder meer met de invoering van een ‘bouwpremie’ en
‘aankooppremie’, goedkope leningen voor grote gezinnen en leningen voor de aankoop
van ‘kleine landeigendommen’.
Na WOII kreeg het huisvestingsbeleid in heel Europa een rol in de wederopbouw. Woningbouw
werd, in navolging van de opvatting van Keynes, ook gezien als een anticonjunctureel
instrument. In tijden van laagconjunctuur probeerde men via overheidsinvesteringen
in de woningbouw de economie te stimuleren. In tegenstelling tot andere Europese
landen opteerde men in België echter niet in de eerste plaats voor de bouw van sociale
huurwoningen (zie verder), maar werd de nieuwbouw overgelaten aan particulieren,
die hiertoe werden aangezet via premies. De wet De Taeye (1948) voorzag ter vervanging
van het intussen afschafte stelsel opnieuw in een bouwpremie en een aankooppremie. Dit
premiestelsel zou - met een uitbreiding voor renovatie - in voege blijven tot 1993, wanneer
het door de Vlaamse overheid, in wat de facto een bezuinigingsoperatie was, werd vervangen
door een ‘Tussenkomst in de Leninglast’ (TIL). Deze is inmiddels afgeschaft.
Een tweede wet die onmiddellijk na WOII werd goedgekeurd was de wet Brunfaut (1949).
Hoewel het aanvankelijk de bedoelding was om met deze wet de bouw van sociale huurwoningen
te stimuleren, werden de subsidies vooral aangewend voor de financiering
van de infrastructuur van sociale woonwijken met zowel huur- als koopwoningen. Aanvankelijk
(tussen 1950 en 1980) bestond nog een relatief groot aandeel van de totale naoorlogse
nieuwbouw uit sociale huurwoningen. In de periode van 1971 tot 1980 werden
bijvoorbeeld 135.329 sociale huur- en koopwoningen gerealiseerd. Nadien ging het vlug
bergaf (Deschamps, 1997). Verklaringen voor deze terugval zijn te vinden bij het lange
en ingrijpende proces van de staatshervorming, de zware lasten van de leningen die in
het verleden werden toegestaan en de hoge inflatie en de hoge rentevoeten tijdens de economische
crisis. In de jaren volgend op 1993 is als gevolg van het ‘Urgentieprogramma
voor de sociale woningbouw’ (Domus Flandria) een opstoot zichtbaar, die daarna weer
geleidelijk aan wegdeemsterde.
Aan de door de wet De Taeye geïntroduceerde techniek, namelijk de ondersteuning van
individuele woningbouw, lag de doorstromingstheorie ten gronde (Goossens, 1983). De
redenering was dat alle mensen die een nieuwe woning bouwen een oude woning verlaten.
Op den duur zouden voldoende woningen worden gebouwd zodat iedereen kon
doorschuiven naar een betere. Deze redenering had tot gevolg dat de problemen inzake
de kwaliteit van de bestaande voorraad lange tijd werden veronachtzaamd. Daar kwam
in principe een einde aan in 1953 met de regeling inzake krotopruiming. De sociale huisvestingsmaatschappijen
werden opgedragen in te staan voor de herbouw van de door
sloop vrijgekomen ruimte. Van de nieuwbouw was 10% tot 20% voor bewoners van de
gesloopte woningen voorbehouden. Wanneer het initiatief uitging van gemeenten, kwam
201 Al ge m e e n - Wo n e n