schutbladen + eerste blad.indd - Vlaanderen.be

De psychiatrische ziekenhuizen registreerden in 2006 aan Nederlandstalige kant 1.560
nieuwe klachten in verband met patiëntenrechten (FOD, Volksgezondheid, Veiligheid
van de Voedselketen en Leefmilieu, 2007). In vergelijking met voorgaande jaren was dat
een matige toename. Het overgrote deel van de klachten (79,9%) ging over kwaliteitsvolle
dienstverlening. Voor de sector geestelijke gezondheidszorg houdt dat onder meer in:
‘respectvolle bejegening’, ‘goede behandeling of begeleiding’ en ‘beschermende maatregelen’.
5.2.4. Aanzet tot verklaring
Gezondheidsalert gedrag, zelfzorg en zelfhulpgroepen, informed consent, de wet met
betrekking tot de patiëntenrechten, de Federale Ombudsdienst-Rechten van de patiënt,
ombudsfuncties in ziekenhuizen, overlegplatforms geestelijke gezondheidszorg, … Al
deze ontwikkelingen zetten een Vlaming in de kijker die op het gebied van gezondheid en
gezondheidszorg veel autonomer en mondiger is dan 35 jaar geleden, toen het cahier ‘Zeg
maar ‘a’ tegen je dokter’ werd gepubliceerd (Nuyens e.a., 1974). Verschillende factoren
speelden hierin een rol. Zo heeft de toenemende democratisering het sterk hiërarchische
en geprofessionaliseerde gezondheidszorgapparaat niet ongemoeid gelaten. Ook een gewijzigde
levensverwachting en een veranderend morbiditeitprofiel kunnen veel verklaren.
Met steeds meer gezonde levensjaren in het vooruitzicht, krijgt de Vlaming eindelijk de
kans actief met zijn gezondheid bezig te zijn. Het inzicht dat sociaaleconomische en culturele
factoren in ziekte en gezondheid een steeds belangrijker rol spelen, legt het stuurwiel
voor gezondheid ook meer en direct in het bereik van de samenleving als geheel en van
de individuele burger in het bijzonder. Men kan ook verwijzen naar de gewijzigde opstelling
van de ziekenfondsen, die opnieuw de focus zetten op de belangenbehartiging van
sociaalverzekerden en kanalen hebben geactiveerd waar leden hun stem kunnen laten
horen. Een bonte groep van patiëntenorganisaties, zelfhulpgroepen, trefpunten tot en
met de Koning Boudewijnstichting werkt sinds jaren aan een partnerrol voor de Vlaming
op de diverse niveaus van het zorgproces. Ten slotte kan ook de invloed van de media
niet worden onderschat. Dat de helft van de Vlamingen regelmatig gezondheidsinformatie
op het internet zoekt en daar gemiddeld 3 uur per maand mee bezig is (Gutschoven,
2007), bevestigt de centrale rol van de kennismaatschappij in het wordingsproces van de
mondige Vlaming.
Dat het inderdaad een proces is en geen eindpunt of verworvenheid, blijkt uit het onderzoek
van de Socialistische Mutualiteit (FOD, Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen
en Leefmilieu, 2008). 65% van de patiënten bleef onvoldoende ingelicht over het
prijskaartje van het ziekenhuisverblijf, 49% wist niet dat er in het ziekenhuis een ombudsdienst
was, 25% van de patiënten met een bescheiden inkomen kreeg onvoldoende informatie
over de behandeling en 20% van de patiënten kreeg geen inzage in het medische
dossier. Test-Aankoop stelde in een recente enquête vast dat 90% van de ondervraagden
zich onvoldoende beschermd voelt tegen medische fouten, nalatigheid of ongevallen, 76%
tegen ongewenste medische behandeling en 63% tegen onethisch gedrag (Test-Aankoop,
2008). De mondige Vlaming kan weliswaar al ’a’ en zelfs ‘b’ zeggen, maar er staat hem
nog een lang alfabet te wachten.
So c i a l e St a a t v a n Vl a a n d e re n 2009 190