schutbladen + eerste blad.indd - Vlaanderen.be

5.2.1. ‘Informed consent’
Met de notie ‘informed consent’ (toestemming na informatie) bedoelt men de bekrachtiging
door de individuele patiënt van het voorgestelde diagnose- en behandelingstraject.
Deze notie is intussen algemeen aanvaard en stuurt in toenemende mate de relatie artspatiënt.
2 recente onderzoeksresultaten zijn daarvan een illustratie. Het Vlaams Patiëntenplatform
(Schoonacker & Louckx, 2006) peilde bij huisartsen naar hun communicatie
met patiënten. Het stelde vast dat de overgrote meerderheid van de huisartsen altijd of
meestal informatie geeft over het doel, de aard, de dringendheid en de tegenaanwijzing
van de behandeling. Dat positieve resultaat moet echter worden genuanceerd. Diezelfde
huisartsen ervaren immers ernstige communicatieproblemen met allochtone (68%) en
met lager opgeleide patiënten (59%). Informed consent werkt dus (voorlopig nog) selectief.
Dat is bevestigd in een onderzoek van de Socialistische Mutualiteiten bij patiënten
(NVSM, 2008). Vooral bij patiënten met een laag inkomen en een lage opleiding, falen
artsen in hun informatie over onderzoek en behandeling. Het Vlaamse Patiëntenplatform
meldt in zijn onderzoek dat 69% van de huisartsen tijdens de 3 maanden voor de
bevraging te maken kreeg met patiënten die een onderzoek weigerden dat de huisarts
noodzakelijk achtte.
Geen ‘informed consent’ dus maar wel een mondige patiënt die ook ‘b’ durft te zeggen.
5.2.2. Patiëntenrechten
De wet van 22 augustus 2002 ‘betreffende de rechten van de patiënt’ is een andere indicator
van een transformatieproces in de richting van een mondige patiënt. Deze wet
bekrachtigt de fundamentele rechten van elke patiënt, zoals het recht op vrije keuze,
op kwaliteitsvolle dienstverlening, op informatie en op een patiëntendossier. Als hij zijn
rechten niet heeft kunnen uitoefenen, kan de patiënt zelfs een klacht neerleggen. Maakt
de Vlaming gebruik van deze mogelijkheid en valoriseert hij op die manier zijn mondigheid
5.2.3. Ombudsdiensten
Een antwoord op bovenstaande vraag is te vinden in de jaarverslagen van de Federale
Ombudsdienst-Rechten van de patiënt, bevoegd voor zorgverleners uit de ambulante
sector. In 2007 ontving deze dienst 530 klachten, 2 keer zoveel als in 2005 (1 ste
volledig werkingsjaar). Het feit dat minder dan een derde van de klachten effectief tot
de specifieke bevoegdheid van de dienst behoorde, wijst er echter op dat de ombudsdiensten
niet of onvoldoende bekend zijn. De meeste Nederlandstalige klachten gingen
over het recht op kwaliteitsvolle dienstverlening (waarbij vooral de technische
verzorging een negatieve beoordeling kreeg), over het recht op inzage van het medische
dossier en over het recht om vrij in te stemmen met een voorgestelde behandeling.
Sinds 2003 moeten ook algemene ziekenhuizen, psychiatrische instellingen en centra voor
geestelijke gezondheidszorg gratis een ombudsdienst ter beschikking stellen van hun patiënten.
Hoe is het hier gesteld met de mondigheid van de Vlaming Tussen 2001 en 2005
is het aantal klachten in de algemene ziekenhuizen procentueel niet noemenswaardig toegenomen.
In het laatste registratiejaar was er zelfs sprake van een lichte daling (Dreezen,
2006). De FOD Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu (2007)
meldt voor 2006 een totaal van 9.026 klachtendossiers (2.599 Franstalige en 6.467 Nederlandstalige).
Er worden dus veel meer klachten genoteerd aan Nederlandstalige kant,
waar het aantal dossiers wellicht ook toeneemt. Net zoals in de ambulante sector heeft
het merendeel van de klachtendossiers (62,8%) in de algemene ziekenhuizen te maken met
het recht op kwaliteitsvolle dienstverlening. Volgens de analyse (Dreezen, 2006) nemen
zulke klachten elk jaar gestaag toe.
189 Al ge m e e n - Ge zo n d h e i d