schutbladen + eerste blad.indd - Vlaanderen.be

mensen in eenzelfde situatie reageerden of welke oplossingen zij hebben gevonden. Men
wenst een maatschappelijke verandering of een mentaliteitswijziging te bewerkstelligen.
Men zoekt praktische hulp of bijstand bij het afdwingen van rechten. Men wil zijn verslaving
overwinnen of in groep revalideren. De concrete behoeften en motieven zijn even
gedifferentieerd als het zelfhulplandschap.
5.1.4. Zelfhulp en regulier zorgcircuit
In de jaren ’60 werden zelfhulpgroepen omschreven als vreemde subculturen van devianten
en gestigmatiseerden die zich verenigden tegen een vijandige, onbegrijpende samenleving.
Dat zelfhulp en professionele zorg elkaar aanvullen, is nu meer en meer maatschappelijk
aanvaard. Professionele hulpverleners stellen zich meer open voor de ervaringsdeskundigheid
van zelfhulpgroepen en omgekeerd betrekken zelfhulpgroepen de deskundigheid
van professionele hulpverleners in hun werking (Trefpunt Zelfhulp, 2007). In 2007 werkte
bijvoorbeeld 86% van de zelfhulpgroepen regelmatig samen met professionelen. Het gemiddelde
aantal samenwerkingspartners was 3. De meeste groepen gingen een partnerschap
aan met huisartsen en specialisten (86%). De hulp van psychologen en therapeuten
(45%) en van maatschappelijke werkers (44%) werd eveneens regelmatig ingeroepen. Ongeveer
4 op de 10 verenigingen schakelden op vaste basis professoren in. Zowat een kwart
van de groepen deed regelmatig een beroep op verpleegkundigen (26%), op medewerkers
van ziekenfondsen (25%) en op logopedisten en kinesisten (22%). 13% raadpleegde notarissen
en advocaten.
Zelfhulpgroepen duidden gemiddeld 4 soorten taken aan die professionelen ter harte nemen.
De meeste verenigingen wezen op de rol van zorg- en hulpverleners bij de verwijzing
van patiënten (68%) en bij voordrachten (63%). Ongeveer een kwart vermeldde het zetelen
in een adviesraad (29%), het nalezen van artikels voor het tijdschrift (25%), het geven van
vorming (24%) en het leiden van gespreksbijeenkomsten (22%) (Trefpunt Zelfhulp, z.d.).
5.1.5. Uitdagingen
Zelfhulpgroepen staan voor belangrijke uitdagingen. Ze moeten in de eerste plaats het
lotgenotencontact op een flexibele en gepersonaliseerde manier organiseren. Het online
contact (mail, forum, chat) neemt toe ten koste van de persoonlijke en telefonische contacten.
Mensen verlangen bovendien een snelle dienstverlening op maat. Zelfhulpgroepen
moeten ook gate-keeper zijn in de informatiestroom, desinformatie voorkomen of
bijstellen en wetenschappelijke informatie toegankelijk maken voor het grote publiek.
Ten slotte staan zelfhulpgroepen voor belangrijke uitdagingen op het vlak van de maatschappelijke
perceptie over zelfhulp, de relatie met professionelen en de samenwerking
met onder meer ziekenhuizen, ziekenfondsen en de geneesmiddelenindustrie.
5.2. Patiëntenrechten, klachten en ombudsdiensten
In zijn omgang met gezondheid heeft de Vlaming de voorbije 20 jaar een grondige metamorfose
ondergaan. Gezondheid is voor hem niet langer en uitsluitend een goed dat
anderen moeten produceren, in stand houden en eventueel verbeteren. Het is integendeel
een proces, waarvoor hij zelf in belangrijke mate verantwoordelijk is. Er heeft zich dus
in zekere zin een verschuiving voorgedaan van gezondheidsonterving naar gezondheidsautonomie.
De opmerkelijke toename van zelfzorg en zelfhulp, en vooral van zelfhulpgroepen,
past in deze evolutie naar meer autonomie en mondigheid. Ook ten aanzien
van de aangeboden gezondheidszorg is de Vlaming zich zelfstandiger en mondiger gaan
opstellen. Dat blijkt uit een aantal concrete ontwikkelingen.
So c i a l e St a a t v a n Vl a a n d e re n 2009 188