schutbladen + eerste blad.indd - Vlaanderen.be

contact te hebben gehad met een zelfhulpgroep (WIV, 2002). In 2000 kwamen volgens de
Gezondheidsenquête dus ongeveer 24.145 Vlamingen in contact met een zelfhulpgroep.
In 2007 telden enkel de 225 bevraagde zelfhulpgroepen (respons van 60%) samen al 83.238
leden. Geëxtrapoleerd naar de Vlaamse bevolking was in dat jaar ongeveer 1,3% van de
Vlamingen lid van een zelfhulpgroep.
In het landschap van de zelfhulpgroepen nemen patiëntenverenigingen (rond fysieke
aandoeningen) anno 2008 de prominentste plaats in (40%). Daarop volgen initiatieven
rond bijzondere sociale situaties (19%) en rond handicaps (11%). Het is dezelfde top 3 als
in 1988 en 1998. Andere thema’s die mensen verenigen, zijn operatieve ingrepen (zoals
borstkanker, stoma), psychosociale problemen (zoals manische depressie), verslaving (zoals
drugs, alcohol, relaties) en taboeproblemen (zoals holebiseksualiteit). Trefpunt Zelfhulp
kreeg de laatste 20 jaar de meeste hulpvragen over fysieke aandoeningen, gevolgd
door bijzondere sociale situaties en psychosociale problemen. 13 Zelfhulpgroepen werken
in toenemende mate rond zeldzame aandoeningen (onder meer weesziekten) of specifieke
probleemsituaties (onder meer ouders van een overleden baby, ouders van een verongelukt
of een vermoord kind).
De registratie van de contacten van Trefpunt Zelfhulp toont aan dat hoofdzakelijk vrouwen
(75%) zelfhulpgerelateerde vragen stellen. Dit vrouwelijke overwicht is de laatste 20
jaar stabiel gebleven. Vrouwen zetten blijkbaar makkelijker de stap naar een zelfhulpgroep.
Bij zelfhulpgroepen en hun ondersteuners leeft de indruk dat vooral autochtone
vrouwen van middelbare leeftijd en uit de middenklasse zich tot zelfhulpgroepen wenden.
Toch hangt de samenstelling van de achterban vooral af van de problematiek waarrond
de groep werkt. Bij groepen die meer op actie zijn gericht, treden vooral mannen op
de voorgrond. Wellicht komen zij door te handelen gemakkelijker tot ‘praten’ (Trefpunt
Zelfhulp, 2002).
De leeftijdssamenstelling van zelfhulpgroepen hangt af van de aandoening of de problematiek.
Sommige zelfhulpgroepen hebben een overwegend ouder publiek (onder meer
de seniorengroep de Grijze Panters), bij andere is het ledenbestand jonger (onder meer
de zelfhulpgroep voor mensen die herhaaldelijk met een miskraam zijn geconfronteerd).
Ten slotte zijn er ook groepen die lotgenoten van alle leeftijden bereiken (onder meer
epilepsie) (Trefpunt Zelfhulp, 2002).
Dat zelfhulpgroepen een fenomeen van de middenklasse zijn, is een bewering die regelmatig
opduikt maar nooit is getoetst. Ze berust voor een deel op de verkeerde opvatting
dat zelfhulpgroepen louter praatgroepen zijn, waarin vooral mondige mensen aan hun
trekken komen.
In Vlaamse zelfhulpgroepen zijn weinig allochtonen actief. Een mogelijke verklaring
hiervoor is dat hun sociale netwerken voldoende ondersteuning bieden in moeilijke levenssituaties.
In het Verenigd Koninkrijk bestaan specifieke groepen voor zogenaamde
‘minorities’. Grotere organisaties richten hiervoor zelfs aparte afdelingen op (Trefpunt
Zelfhulp, 2002).
5.1.3. Motivatie
Leren leven met een ziekte of probleem, is voor vele mensen een traag psychologisch
aanvaardingsproces dat verschillende vormen kan aannemen. Een zelfhulpgroep is voor
sommigen een waardevolle en behulpzame manier om met een aandoening, een zwaar
verlies of een psychische nood om te gaan (Vandermeulen e.a., 2008). Concrete behoeften
kunnen eveneens een motief zijn om zich tot een zelfhulpgroep te wenden. Men is
op zoek naar duidelijke en up-to-date informatie over een ziekte, een behandeling, een
regelgeving, een tegemoetkoming, een hulpmiddel of een product. Men wil vernemen hoe
187 Al ge m e e n - Ge zo n d h e i d