schutbladen + eerste blad.indd - Vlaanderen.be

gen leven alsmaar langer en er komen meer mensen vanuit het buitenland naar Vlaanderen.
De laatste jaren worden er ook weer meer kinderen geboren, maar de totale vruchtbaarheid
blijft relatief laag (onder het vervangingsniveau).
Doordat het aantal huishoudens sterker is gestegen dan het aantal inwoners is er sprake van
een opmerkelijke verdunning van de gemiddelde omvang van huishoudens. Verder wordt
de structuur van de Vlaamse bevolking gekenmerkt door een voortschrijdende ontgroening
en vergrijzing. Ten slotte doen er zich opvallende verschuivingen voor in de wijze waarop
Vlamingen samenleven.
3.1. Een half miljoen meer Vlamingen
Op 1 januari 2008 telde het Vlaamse Gewest 6.161.600 inwoners, in 1981 4 waren dat er
5.634.152. Dit betekent dat de bevolking in Vlaanderen op iets meer dan 25 jaar tijd met
bijna 10% is toegenomen. In de periode 1981-1988 bleef die toename beperkt tot jaarlijks
amper 0,1%. Daarna is de bevolkingsgroei versneld. De grootste jaarlijkse toename vond
plaats tussen 2007 en 2008 (bijna 1%).
De samenstelling van de bevolking is een dynamisch gegeven en dus onderhevig aan veranderingen.
Geboorten, sterfte en migraties zijn cruciale factoren die samen de loop van de
bevolking verklaren.
3.1.1. Weer meer geboorten, maar vruchtbaarheid blijft laag
De jaren ’60 werden gekenmerkt door een toename van het individuele en collectieve welzijn
van een groot deel van de burgers via onder meer een geleidelijke uitbouw van een net
van diensten en voorzieningen, een stijging van de materiële welvaart, een veralgemeende
toegang tot luxegoederen en producten en een vermindering van de arbeidsduur. Op demografisch
vlak deed zich in deze periode een explosie voor van het aantal geboorten met
een recordcijfer in het jaar 1964. Vanaf dat jaar daalde het aantal geboorten fors. In het
Vlaamse Gewest nam het aantal geboorten tussen 1965 en 1975 af van ongeveer 92.000
tot 67.000 per jaar. Daarna volgden nog beperkte pieken eind jaren ’70 en begin jaren ’90
waarna het aantal geboorten zakte naar een dieptepunt in 2002. Sinds 2003 gaat het aantal
geboorten weer in stijgende lijn. Dit betekent echter nog niet dat het om een fundamentele
verandering gaat. Een stijgend of dalend aantal geboorten mag niet worden geïnterpreteerd
als een stijging of daling van de vruchtbaarheid (het gemiddeld aantal kinderen per
vrouw). Het aantal geboorten neemt (opnieuw) toe maar de vruchtbaarheid blijft relatief
laag. Het gaat eerder om een combinatie van een hoger geboortecijfer bij de iets oudere
vrouwen en het niet verder dalen van het aantal geboorten bij de jongere leeftijdscategorieën
(Willems, 2006).
Het totaal vruchtbaarheidscijfer 5 of het gemiddeld aantal kinderen per vrouw lag in 2006
op 1,73. In 1964 bedroeg het aantal kinderen per vrouw in Vlaanderen nog 2,72. In 1985
was dit al gedaald tot 1,45 kinderen per vrouw (Van Peer, 2008). Deze daling houdt verband
met het gestegen opleidingsniveau van vrouwen en de toename van de vrouwelijke
arbeidsparticipatie. Daardoor gingen meer vrouwen de geboorte van hun eerste kind uitstellen
(Neels, 2005). Maar het is duidelijk dat deze daling ook verband houdt met het
veralgemeende anticonceptiegebruik (Cliquet & Debusschere, 1984). Vanaf 1985 stijgt het
aantal kinderen per vrouw gestaag met een kleine piek begin jaren ’90. Sinds 2003 is er
opnieuw een opvallende stijging: van 1,57 kinderen per vrouw in 2003 tot 1,73 in 2006. Met
de huidige cijfers voor Vlaanderen staat echter vast dat men nog ver verwijderd is van het
gemiddelde van 2,1 kinderen per vrouw, nodig om in de vervanging van de generaties te
voorzien.
17 Co n t e x t