schutbladen + eerste blad.indd - Vlaanderen.be

van de studie van schuldsituaties in het licht van armoede en sociale uitsluiting werd al
gesignaleerd door diverse onderzoeksrapporten en beleidsplannen inzake armoede en
sociale inclusie, onder meer door het Vlaamse Parlement. Ook op Europees niveau wordt
de schuldproblematiek, in het kader van sociale uitsluiting, als een belangrijke thematiek
beschouwd. In de gemeenschappelijke rapporten sociale inclusie wordt steeds verwezen
naar de schuldenproblematiek.
In het Vlaamse Gewest bedraagt het aantal personen in een huishouden met consumptieschulden
ongeveer 1 op 5. Het gemiddelde bedrag van de maandelijkse afbetaling is 420
euro. In Vlaanderen hebben ook veel huishoudens een hypotheek (33% enkel hypotheek
en 9% in combinatie met consumptieschulden). Het grootste aantal personen met consumptieschulden
is te vinden in de huishoudens met een gezinshoofd jonger dan 24 jaar
en met een middelmatig onderwijsniveau, in de middelste inkomensquintielen, bij diegenen
die wonen in het Waalse gewest en bij de eenoudergezinnen en koppels met kinderen.
Consumptieschulden is dus zeker niet iets dat vooral bij de lage inkomens voorkomt, het
is eerder een middenklassefenomeen.
Schulden zijn echter lang niet altijd problematische schulden. Carpentier & Van den
Bosch (2007) schuiven voor problematische schuldensituaties 2 primaire indicatoren
naar voor:
1. Het aantal personen dat bestaansonzeker wordt door afbetaling van consumptieschulden,
of daardoor dieper in de bestaansonzekerheid wordt geduwd, ten opzichte
van de totale bevolking.
2. Het percentage personen in huishoudens met ten minste twee achterstallige betalingen
voor facturen van elektriciteit, water of gas, huur of hypotheek of gezondheidszorgen.
Schattingen op basis van de SILC 2004 voor beide indicatoren geven aan dat in Vlaanderen
3 à 4% van de bevolking in een problematische schuldsituatie verkeert; in België als
geheel liggen deze percentages tussen 5 en 6%. Ook nog volgens het onderzoek, stemt de
bevolking met een hoog risico op problematische schulden in grote mate overeen met de
gekende risicogroepen volgens de gebruikelijke armoededefinitie. Het gaat hierbij over
onder andere huurders, eenoudergezinnen, gezinnen met 3 kinderen en gezinnen met een
lage of geen arbeidsparticipatie. Niettemin zijn er ook opmerkelijke verschillen. Ouderen
hebben een erg laag risico op problematische schulden, terwijl voor gezinnen met kinderen
het risico hoog is. Vooral bij gezinnen met kinderen wordt de bestaansonzekerheid
dus mogelijk verergerd omwille van een specifieke schuldenproblematiek die niet gevat
wordt door de traditionele armoededefinitie.
12. Vlaanderen in Europa
12.1. Het afglijden van België
Uit verschillende studies in de jaren ’90 blijkt dat België zich destijds op het vlak van
armoede-indicatoren kon meten met landen als Denemarken, Finland en Zweden. In
Frankrijk, Duitsland, Nederland was de armoede toen significant hoger dan in België
(Cantillon e.a., 1997; Atkinson, 1997; Jänti & Danziger, 2000; Atkinson e.a., 1995). Die
lage armoede werd gerealiseerd in de context van een hoge structurele werkloosheid en
een lage tewerkstellingsgraad. Dat maakte de performantie van de Belgische sociale zekerheid
als systeem van minimuminkomensbescherming des te treffender. Cantillon e.a.
147 Al ge m e e n - In ko m e n