schutbladen + eerste blad.indd - Vlaanderen.be

De toegenomen arbeidsparticipatie van gehuwde vrouwen is de materiële welvaart van
de betreffende gezinnen ten goede gekomen en heeft ook het algemene inkomensniveau
doen stijgen. Maar daar de armoede ook onder huishoudens met 1 persoon met betaald
werk al vrij laag is, heeft deze ontwikkeling niet zoveel effect op het aantal mensen dat in
armoede leeft. De armoede onder tewerkgestelden is in Vlaanderen (net als in België als
geheel) echter laag, en er is ook geen indicatie – met alle voorbehoud wegens onvergelijkbaarheid
van de databronnen over de tijd heen – dat deze gestegen zou zijn.
De voornaamste oorzaak voor het lage aantal werkende armen moet gezocht worden in
het Belgische institutionele model, dat sterk familialistische elementen combineert met
ondersteuning van werkende vrouwen. Het minimumloon is bijvoorbeeld vrij hoog – hetgeen
een opdrijvend effect heeft op alle lage lonen – en verschillende elementen van arbeidsmarktregulering
hebben nog steeds een sterk kostwinnersrationale, dat wil zeggen
dat zij gunstig zijn voor een gezinssituatie waarin 1 persoon zich concentreert op betaalde
arbeid, en de andere persoon in het gezin (lees: de vrouw) zich toelegt op onbetaalde
zorgarbeid. De fiscaliteit ondersteunt het kostwinnersmodel via onder andere het huwelijksquotiënt
en in de sociale zekerheid blijven afgeleide rechten belangrijk. België heeft
een quasi-universele kinderbijslag. Tegelijkertijd zijn er echter tal van arrangementen die
tweeverdienerschap ondersteunen. Voorzieningen voor kinderopvang zijn bijvoorbeeld
sterk uitgebouwd (Marx & Verbist, 2008).
7.2.1. Inkomsten uit arbeid en uit sociale zekerheid op individueel niveau
De kloof tussen inkomens uit arbeid, en de vervangingsuitkeringen in de sociale zekerheid
waar gezinnen zonder werk op aangewezen zijn, wordt nog duidelijker op individueel
niveau. In figuur 11 wordt de evolutie van de gemiddelde arbeids- en vervangingsinkomens
in prijzen van 2005 weergegeven. Afgezien van de breuken wegens de wisseling
van gegevensbron, zien we steeds een voortdurende stijging van de gemiddelde arbeidsinkomens.
Deze was bijzonder sterk in de jaren van economische hoogconjunctuur tussen
1988 en 1992, en ook in de tweede helft van de jaren ’90 volgens de ECHP. De evolutie
van de vervangingsinkomens kent een duidelijker vlakker verloop: in de jaren 2000 liggen
deze (volgens de SILC) nauwelijks hoger dan begin jaren ’90 (volgens de SEP). Hierdoor
is de kloof tussen het gemiddeld arbeidsinkomen en het gemiddeld vervangingsinkomen
in de loop der jaren aanzienlijk toegenomen.
7.2.2. De verhouding tussen bruto- en netto-inkomen
Een belangrijke reden voor de stijging van de arbeidsinkomens is het fiscale beleid gedurende
de afgelopen decennia. Regeringen van verschillende kleur hebben ernaar gestreefd
om de fiscale lasten op arbeid te verminderen, met speciale aandacht voor de
laagste arbeidsinkomens. Doel was ook om de financiële prikkel om te gaan werken te
versterken, zeker voor personen zonder werk met laag verdienpotentieel. Het zou ons
te ver voeren om dit beleid hier in detail te bespreken. Wel willen we de evolutie van de
verhouding tussen bruto en netto in kaart brengen middels een standaardsimulatie, dat
wil zeggen voor 5 typegezinnen. Het gaat om: (1) een alleenstaande die werkt voor een
minimumloon, (2) een alleenstaande met 2 kinderen ten laste met een minimumloon, (3)
een koppel waar 1 persoon werkt voor een minimumloon, (4) een koppel met 2 kinderen
ten laste waar 1 persoon werkt voor een minimumloon en (5) om een tweeverdienerskoppel
met 2 kinderen ten laste, waarvan een persoon werkt voor een minimumloon en de
andere voor een loon dat 30% hoger ligt dan het minimumloon. We gebruiken hiervoor
het standaardsimulatiemodel STASIM van het Centrum voor Sociaal Beleid Herman
Deleeck (De Lathouwer & Bogaerts, 2001).
So c i a l e St a a t v a n Vl a a n d e re n 2009 136