schutbladen + eerste blad.indd - Vlaanderen.be

Voor de actieve bevolking is het daarenboven nuttig de vele factoren in te delen in 3
domeinen of circuits. (Voor ouderen is deze indeling ook mogelijk, maar biedt ze weinig
extra inzicht.) Anders gezegd, armoede ontstaat als 3 beschermingsmechanismen falen:
1. Demografische ontwikkelingen en gezinsvorming. Inzake de demografische opbouw in
strikte zin van de bevolking (samenstelling naar geslacht en leeftijd) zijn er in de beschouwde
periode weinig veranderingen. De sterke daling van de vruchtbaarheid in
de jaren ’60 is al achter de rug, terwijl de vergrijzing nog moet beginnen (maar wel
voor de deur staat). Wel zien we dat de omvangrijke ‘babyboom’ cohorten opschuiven
van de vroege volwassenheid naar de oudere actieve periode. De gevolgen van deze
demografische evolutie op de inkomensverdeling zijn erg beperkt.
De gezinsvorming is van groot belang voor de inkomens- en welvaartsverdeling. Ook
personen zonder eigen inkomen kunnen bestaanszekerheid vermijden, wanneer zij
samenwonen met andere personen met voldoende inkomen. De gezinsvorming wordt
uiteraard voor een deel bepaald door de opbouw van de bevolking naargelang leeftijd
en geslacht, maar daarnaast spelen ook culturele en economische factoren een
rol. Een ontwikkeling gedurende de laatste decennia inzake gezinsvorming met grote
invloed op de inkomensverdeling is ongetwijfeld de toename van het aantal alleenstaanden
en eenoudergezinnen, vanwege de aanzienlijk grotere kans op scheiding, en
het later of niet huwen.
2. De arbeidsmarkt. De formele economie is uiteraard het belangrijkste domein voor
individuen om inkomen te verwerven, en daarmee de bestaanszekerheid en veelal welvaart
voor zichzelf en hun gezinsleden te verzekeren. Naast inkomen uit arbeid omvat
dit ook vermogensinkomsten. Al blijven de laatste veelal buiten zicht, enerzijds vanwege
dataproblemen, anderzijds omdat deze voor de meeste huishoudens een sterk
complementair karakter hebben. Hoeveel en welke personen hebben betaald werk, en
hoe hoog is het inkomen dat ze daaruit verwerven Dat zijn de belangrijke vragen in
dit verband.
3. De sociale zekerheid in ruime zin. Wanneer personen hun plaats op de arbeidsmarkt
niet (meer) vinden, kunnen zij een beroep doen op de sociale zekerheid, waaronder wij
hier ook de sociale bijstand begrijpen. We veronachtzamen hierbij private transfers,
daar deze in de huidige Vlaamse maatschappij een relatief geringe omvang hebben.
Uiteraard staan deze domeinen niet op zichzelf. De gezinsvorming beïnvloedt de arbeidsmarktparticipatie,
deze beiden hebben invloed op het beroep dat gedaan wordt op de sociale
zekerheid, terwijl omgekeerd uitkeringen mensen kunnen ontmoedigen om werk te
zoeken, of met een andere persoon te gaan samenwonen. Hieronder zullen bovenstaande
circuits niet op een systematische manier worden besproken; wel kan deze indeling als
leidraad dienen bij lezing van de volgende secties.
5. Bestedingen
Er zijn diverse indicatoren om naar welvaart te kijken. Inkomen, vermogen en consumptie
geven elk hun beeld van de werkelijkheid. Bestedingen zijn hierbij een interessante
dimensie, daar zij het dichtst aansluiten bij de feitelijke consumptiepatronen en -mogelijkheden
die de bevolking dagdagelijks ondervindt. De gegevens in deze sectie komen uit
het huishoudbudgetonderzoek, vroeger de gezinsbudgetenquête genoemd, van de Alge-
So c i a l e St a a t v a n Vl a a n d e re n 2009 128