schutbladen + eerste blad.indd - Vlaanderen.be

1. Internationale context: welvaart en verdeling doorheen de tijd in de landen van de
OESO sinds WOII
Het is algemeen bekend dat de naoorlogse economische geschiedenis van de rijke landen
in West-Europa, Noord-Amerika en Oceanië die lid zijn van de Organisatie voor Economische
Samenwerking en Ontwikkeling (OESO) globaal uiteenvalt in drie perioden. De
jaren ’50 en ’60 werden gekenmerkt door sterke economische groei, die werd onderbroken
door de diepe crisis van de jaren ’70 en de eerste helft van de jaren ’80, waarna de economische
groei weer op gang kwam, zij het aan een lager tempo dan in de eerste decennia na
WOII. Hoewel er belangrijke nationale verschillen zijn, ligt per saldo de levensstandaard
in alle OESO-landen nu enorm veel hoger dan zestig jaar geleden.
Veel minder duidelijk is de evolutie inzake inkomensongelijkheid en -armoede. Dankzij
het samenbrengen van veel gegevensbronnen kunnen onderzoekers hier nu toch een licht
op werpen. In de meest recente wetenschappelijke publicaties groeit de gedachte dat de
verdelingsfunctie van de rijke landen van de OESO sinds WOII een U-vormig patroon
heeft gekend: een vrijwel universele afname van de inkomensongelijkheden (en ook van
de financiële armoede) in de jaren ’50 en ’60 in veel (maar niet álle) landen, gevolgd door
een langzame toename daarna.
De egalisatie van de inkomensverdeling in de jaren ’50 en ’60 wordt nu algemeen aanvaard,
al is dit empirisch niet sluitend gedocumenteerd wegens een gebrek aan internationaal
vergelijkbare datareeksen. De aanname steunt op een gestileerde lezing van
verschillende soorten datasets voor een (beperkt) aantal welvaartsstaten. Hoewel een
deel van de sociale overheidsuitgaven veeleer toevloeit naar hogere inkomensgroepen
en dus niet bijdraagt tot een afname van de inkomensverschillen, gaat men er algemeen
vanuit dat de stijging van de overheidsuitgaven en van de belastingen in de naoorlogse
periode de afname van de inkomensongelijkheden en van de (relatieve) armoede heeft
bewerkstelligd.
In de jaren ’70 lijkt er zich een stabilisering voor te doen in de egaliserende trend, ondanks
een verdere en sterke toename van de sociale uitgaven. In België houdt de stabiliteit
aan tot ver in de jaren ’80. Het is aangetoond dat de sociale zekerheid in deze periode
van economische crisis en stijgende werkloosheid een sterke buffer is geweest tegen de
negatieve gevolgen van de crisis.
Vanaf de tweede helft van de jaren ’80 lijken vele welvaartsstaten te evolueren in de richting
van een grotere ongelijkheid. De stijging van de ongelijkheden deed zich eerst voor
in de Verenigde Staten (vanaf de jaren ’70) gevolgd door het Verenigd Koninkrijk. Deze
stijging wordt in de literatuur meestal toegeschreven aan de reële daling van de laagste
lonen in combinatie met zwakke welvaartsstaatinstituties (weinig gereguleerde arbeidsmarkt
en lage sociale uitkeringen). Meer recent wijzen verschillende bronnen echter op
een toename der ongelijkheden, ook in de meer egalitaire en sterkere welvaartsstaten in
Scandinavië en op het Europese continent. Het recente rapport van de OESO, Growing
unequal (2008), besluit op basis van empirisch materiaal betreffende de evolutie van de
inkomensverdeling en de financiële armoede: ‘… that there has been an increase in income
inequality that has gone on since at least the mid-1980s and probably since the mid-1970s.
The widening has affected most (but not all) countries …’ (OECD, 17). Het rapport vermeldt
volgende factoren als verklaring: de toename van de loonongelijkheid, de groei in
het inkomen uit vermogen en de vermindering van het herverdelend vermogen van de
sociale uitkeringen en van de belastingen.
So c i a l e St a a t v a n Vl a a n d e re n 2009 114