schutbladen + eerste blad.indd - Vlaanderen.be

In de 3 volgende hervormingen (1988-89, 1993 en 2001) werden de bevoegdheden van gewesten
en gemeenschappen verder uitgebreid. Tegelijk werden de financiële, fiscale en institutionele
aspecten van de verschillende niveaus uitgeklaard. In 1989 werd het tweetalige
gebied Brussel-Hoofdstad een volwaardig derde gewest met een eigen raad en executieve
en met een aantal regelingen ter bescherming van de Nederlandstalige minderheid. In 1993
werd met de invoering van de rechtstreekse verkiezing van de parlementen van de deelgebieden,
het land definitief omgevormd tot een federale staat.
Tussen de wetten van de federale staat en de decreten van de deelstaten bestaat er geen
hiërarchie. De verschillende niveaus zijn juridisch gelijkwaardig en grotendeels bevoegd
voor verschillende beleidsdomeinen. De Vlaamse Gemeenschap is vandaag bevoegd voor
onderwijs, cultuur, taalgebruik en persoonsgebonden aangelegenheden zoals het gezondheidsbeleid
en het jeugd-, ouderen- en diversiteitsbeleid. Het Vlaamse Gewest houdt zich
bezig met het economische beleid, het tewerkstellings- en energiebeleid, ruimtelijke ordening,
huisvesting, leefmilieu en natuurbehoud, landbouw en visserij, openbare werken en
vervoer, toezicht op lagere overheden, internationale samenwerking, buitenlandse handel
en wetenschapsbeleid. De deelgebieden kunnen ook een eigen buitenlands beleid voeren
over alle aangelegenheden waarvoor ze bevoegd zijn. Niet alle deelaspecten van de hierboven
opgesomde domeinen berusten volledig bij de deelstaten wat de beleidsvoering in ons
land behoorlijk complex maakt.
Samen met de bevoegdheidsoverdrachten zijn de financiële middelen waarover de Vlaamse
overheid kan beschikken de laatste decennia spectaculair gestegen: van ongeveer 1 miljard
euro in 1980, over 8,5 miljard euro in 1989, tot goed 22 miljard euro in 2008 (nominale cijfers).
In tegenstelling tot de meeste andere federale staten, zijn de Belgische deelstaten voor
de financiering van hun werking wel nog steeds in grote mate afhankelijk van de middelen
die het federale niveau hen ter beschikking stelt. Anno 2008 komt slechts een vijfde van de
inkomsten van de Vlaamse overheid voort uit eigen Vlaamse belastingen.
Ook het aantal personeelsleden van de Vlaamse overheid is sinds het begin van de jaren ‘80
sterk toegenomen. In 1983 ging de Vlaamse administratie van start met goed 3.000 van het
nationale niveau overgehevelde ambtenaren. Op 25 jaar is het totale aantal personeelsleden
van de Vlaamse overheid aangegroeid tot goed 42.000 voltijds equivalenten. Het Vlaamse
onderwijs telt daarnaast nog eens bijna 150.000 voltijds equivalente personeelsleden.
1.2. Een federaal België binnen een ééngemaakt Europa
De opkomst van Vlaanderen als deelstaat binnen het federale België verliep parallel met een
steeds verdergaande Europese integratie. Terwijl het in de eerste decennia na de start van
het Europese integratieproces vooral om een economisch project ging, groeide de Europese
éénmaking vanaf de tweede helft van de jaren ‘80 uit tot een volwaardig politiek project
(Vos, 2004). De Europese Akte (1986) en de verdragen van Maastricht (1992), Amsterdam
(1997) en Nice (2001) hebben de actieradius van de Europese Unie uitgebreid naar tal van
beleidsdomeinen, zoals leefmilieu, vervoer, landbouw en visserij, energie, sociale politiek,
volksgezondheid en consumentenbescherming.
Dat ging gepaard met een behoorlijk verlies aan soevereiniteit voor de lidstaten en in voorkomend
geval voor de deelstaten binnen die lidstaten. Dat geldt ook voor Vlaanderen,
dat bevoegd is voor een aantal ‘Europese beleidsdomeinen bij uitstek’, zoals leefmilieu of
landbouw (Bursens e.a., 2003). In deze domeinen is de Europese Unie bevoegd om daadwerkelijk
regelgeving op te leggen aan de lidstaten. In andere beleidsdomeinen zoals onderwijs,
jeugd of cultuur heeft de EU slechts aanvullende bevoegdheden. Dat wil zeggen dat
So c i a l e St a a t v a n Vl a a n d e re n 2009 10