schutbladen + eerste blad.indd - Vlaanderen.be

De vaststelling dat de centraliteit van arbeid en het arbeidsethos van de Vlaming hoog is,
mag dan ook niet verbazen.
Meer jobs, meer werkdruk, meer leren, meer overleg, … vele aspecten van het werk waren
al hoog of zijn het nog meer geworden. We durven voorspellen dat arbeid en werk terug
op de bühne zal post vatten. De gebundelde ontgroening en vergrijzing, zullen ons wel
verplichten om duurzaam met de arbeidsfactor om te gaan. Tijd voor een nieuwe hit
Los van tijdelijke conjuncturele schommelingen, wordt daarbij ongetwijfeld element van
discussie wanneer het ‘steeds meer’ inzake arbeid een ‘teveel’ gaat worden. Wellicht als
reactie op de massale werkloosheid begin jaren ’80, zijn de daaropvolgende decennia
beheerst door een ‘werk werk werk’-ideologie. Het verhogen van de arbeidsparticipatie
groeide uit tot de panacee voor diverse beleidsdoelstellingen, gaande van bestrijden van
de armoede, integratie van allochtonen, betaalbaarheid van de sociale zekerheid,… tot
het verhogen van het menselijk geluk.
De Beer (2001) plaatst vraagtekens bij het succes van deze strategie. We zijn de afgelopen
decennia met steeds meer mensen steeds harder gaan werken, maar dit voor steeds minder
productiviteitsgroei. Veel van de groei komt daarbij voort uit het formeel maken van
werk dat voorheen ook al gebeurde, zij het dan informeel. De toenemende arbeidsparticipatie
heeft veel eenverdienergezinnen omgevormd tot tweeverdienergezinnen, maar heeft
de nulverdieners niet weggewerkt en daarmee ook niet de armoede. En de arbeidstevredenheid
van werknemers mag dan hoog zijn, in hoeverre is dat niet het resultaat van hun
aanpassing aan het werk
Is betaald werk wel een noodzaak voor tevredenheid Zeker: werklozen en arbeidsongeschikten
geven blijk van een lagere tevredenheid, maar voor categorieën als jonge huisvrouwen
zonder betaald werk of bruggepensioneerden is dat helemaal niet het geval. Het
lijkt er veeleer op dat bevolkingsgroepen waarvan maatschappelijk niet aanvaard wordt
dat ze niet werken, precies daarom minder tevreden zijn. Terwijl groepen waarvan dit wel
aanvaard wordt, zeer tevreden zijn zonder betaald werk (De Beer, 2001). De nadruk op
nog meer arbeidsparticipatie dreigt deze bevolkingsgroepen hun tevredenheid te ontzeggen.
De ‘werk werk werk’ – ideologie leidt tot een ‘druk druk druk’ maatschappij. De Vlaming,
die al een snelle toename van de ervaren tijdsdruk rapporteerde, klaagt ook steeds
meer over werkdruk. Om een doorschieten van het arbeidsethos te voorkomen, is het
noodzakelijk om het stigma dat aan niet (betaald) werk kleeft, weg te werken. Deze maatschappelijke
aanvaarding van inactiviteit kan gestimuleerd worden door beleidsmaatregelen
die het mogelijk maken tijdelijk minder of niet te werken.
‘Bezig’ definieert het woordenboek als ‘op een zeker ogenblik werkzaam’. Een bezig Vlaanderen
impliceert dus ook tijd maken voor andere ogenblikken. Om de negatieve gevolgen
van meer werk in al zijn aspecten te voorkomen, moet dat werk ook opzij kunnen geschoven
worden. Een beleid gericht op verhoging van de arbeidsparticipatie heeft dan ook
baat bij maatregelen die het mogelijk maken die arbeidsparticipatie te onderbreken.
107 Al ge m e e n - We r k