schutbladen + eerste blad.indd - Vlaanderen.be

Trend 10. Inspraak op het werk
Als laatste aspect van de arbeidskwaliteit, bekijken we de evolutie in de wijze waarop
werknemers collectief overleg voeren met werkgevers. Op het terrein van de collectieve
arbeidsverhoudingen zijn de Belgische vakorganisaties sterk aanwezig (Van Gyes e.a.,
2009). Samen tellen het socialistische ABVV, het christelijke ACV en het liberale ACLVB
iets minder dan 3 miljoen leden. In alle bedrijven van meer dan 50 werknemers (5000 bedrijven)
zijn ze institutioneel aanwezig en bij de sociale verkiezingen om de 4 jaar, worden
méér dan 45.000 leden voor de Ondernemingsraden’ (OR) en het Comité voor Preventie
en Bescherming op het Werk (CPBW) verkozen. Deze vakbonden verzekeren niet alleen
vertegenwoordiging en dienstverlening, maar ook een uitgebreide informatie en vorming
van hun leden, militanten en mandaathouders.
In Europees perspectief hebben de Belgische vakorganisaties met 53% in 2007 een opvallend
hoge syndicalisatiegraad 12 (Van Gyes e.a., 2009). In de meeste Europese landen
bedraagt de syndicalisatiegraad minder dan 30%, zoals ook in de buurlanden Duitsland,
Nederland of Frankrijk (respectievelijk 23%, 22% en 10%). Het zijn vooral de Scandinavische
landen Zweden, Denemarken en Finland die met syndicalisatiegraden boven de
70% nog hoger scoren dan België.
Bovendien gaat de evolutie van de syndicalisatiegraad tegen de dalende internationale
trend in en is in de afgelopen decennia nog licht toegenomen (51% in 1990, maar amper
40% in 1970). Ook vandaag weten de Belgische vakorganisaties nog steeds brede groepen
werknemers aan te spreken. Zo is het lidmaatschap bij jongere werknemers of bij middengroepen
als professionals niet lager dan bij andere werknemers. Het is voornamelijk
naar opleidingsniveau dat er verschillen in syndicalisatiegraad optreden, waarbij universitairen
beduidend minder lid zijn van een vakbond (Van Gyes, 2006).
Via sociale verkiezingen legitimeren werknemers nog altijd massaal de vakbonden op bedrijfsniveau.
Het aantal kandidaten daalt niet; de stemopkomst bij sociale verkiezingen
blijft ongeveer stabiel (tabel 15). Zowel de Ondernemingsraad als het Comité voor Preventie
en Bescherming op het Werk kennen een effectieve opkomst van ongeveer 80%.
Tabel 15.
Eigenlijke opkomst bij sociale verkiezingen, Ondernemingsraad (OR) en Comité voor Preventie en Bescherming
op het Werk (CPBW) in België, periode 1987-2004, in %.
OR
1987 1991 1995 2000 2004
Eigenlijke opkomst (in %) 83,6 81,4 82,6 78,4 79,3
CPBW
1987 1991 1995 2000 2004
Eigenlijke opkomst (in %) 82,9 81,3 82,9 78,8 79,8
Bron: FOD WASO, Databank sociale verkiezingen (bewerkingen Van Gyes e.a., 2009).
De effectieve opkomst bij sociale verkiezingen mag dus hoog worden genoemd. Het gaat
per slot van rekening niet om een stemplicht, maar een stemrecht. Nog steeds gaan bijna
4 op 5 van de werknemers die de kans hebben om te stemmen, effectief hun stem uitbrengen
bij de sociale verkiezingen in de ondernemingen. Dit wijst op een grote betrokkenheid
van werknemers bij het vakbondsgebeuren (Van Gyes e.a., 2009).
103 Al ge m e e n - We r k