schutbladen + eerste blad.indd - Vlaanderen.be

Politiek-institutionele, macro-economische, sociaaldemografische
en sociaal-culturele context
Marc Callens, Jo Noppe & Lieve Vanderleyden*
De Sociale Staat van Vlaanderen wil een uitgebreide beschrijving geven en analyse maken
van de maatschappelijke situatie in Vlaanderen. Daarvoor wordt in de volgende bijdragen
gefocust op de leefsituatie van de individuele Vlaming op vlak van onderwijs, werk, inkomen,
gezondheid, wonen, sociale participatie en mobiliteit.
Omdat de algemeen maatschappelijke context een belangrijke rol speelt in de wijze waarop
het leven van burgers vorm krijgt, worden hier voorafgaand aan de domeinspecifieke
bijdragen de voornaamste macro-economische, sociaaldemografische en sociaal-culturele
ontwikkelingen van de afgelopen 25 jaar beknopt beschreven. Alvorens in te gaan op deze
ontwikkelingen, wordt de evolutie van de politiek-institutionele context geschetst waarbinnen
Vlaanderen zich de voorbije kwarteeuw als afzonderlijk beleidsniveau heeft ontwikkeld.
1. Politiek-institutionele context
1.1. In 5 stappen naar een federaal België
Op 30 jaar tijd werd het politiek-institutionele landschap in ons land ingrijpend gewijzigd.
België werd omgevormd van een unitaire tot een federale staat bestaande uit 3 gemeenschappen
en 3 gewesten. De 5 staatshervormingen die sinds 1970 werden doorgevoerd,
zijn er gekomen als antwoord op het streven naar meer autonomie dat al sinds decennia
zowel in het noorden als in het zuiden van het land aanwezig was. Terwijl Vlaanderen
vooral ijverde voor een erkenning van de eigen taal en cultuur, hoopte Wallonië, via meer
zelfbestuur, de sociaaleconomische achteruitgang die zich had ingezet vanaf de jaren ‘50
te kunnen keren.
De eerste staatshervorming van 1970 deelde België op in 3 cultuurgemeenschappen: een
Nederlandse, een Franse en een Duitse. De gemeenschappen kregen een eigen raad en werden
bevoegd voor aangelegenheden in verband met taal en cultuur. Tegelijk werd het land
opgedeeld in 3 gewesten: het Vlaamse, het Waalse en het Brusselse Gewest.
Pas in 1980 werden de bevoegdheden van het Vlaamse en Waalse Gewest concreet ingevuld
met economische aangelegenheden en zogenaamde ‘plaatsgebonden’ aangelegenheden zoals
leefmilieu en ruimtelijke ordening. Tegelijk werden in 1980 de cultuurgemeenschappen
gewoon ‘gemeenschappen’ door de uitbreiding van hun bevoegdheden met ‘persoonsgebonden’
aangelegenheden waaronder het jeugd- en gezondheidsbeleid. Naast een eigen
raad kregen de deelgebieden ook elk een eigen regering (‘executieve’) los van de nationale
regering en een eigen administratie. In Vlaanderen besliste men van meet af aan gewest en
gemeenschap te fuseren en hun bevoegdheden door één raad en één regering te laten uitoefenen.
Beide instellingen kregen hun zetel in Brussel, dat in 1984 bij decreet werd aangeduid
als hoofdstad van Vlaanderen.
* Studiedienst van de Vlaamse Regering. E-mail: marc.callens@dar.vlaanderen.be.
9 Co n t e x t