Onderzoeksrapport Bestuurlijke sanctioneringsmechanismen - Besafe

Hoofdstuk III. Punitieve sancties
1. Inleiding
Hoofdstuk III vormt de schakel tussen Hoofdstuk II (de inventaris) en Hoofdstuk IV (de
samenloopkwesties). In Hoofdstuk II werden alle mogelijke maatregelen waarvan een bestuur
gebruik kan maken om zijn handhavingsbeleid te organiseren, weergegeven. De sancties,
zowel de strafrechtelijke als de bestuursrechtelijke, de financiële maatregelen zoals de
belasting en de retributie, en ook de politiemaatregelen en de vordering tot schadeloosstelling
werden in dit verband onderzocht. De samenloopcasus in Hoofdstuk I heeft aangetoond dat
deze maatregelen op het eerste gezicht kunnen worden gecombineerd. Wanneer verschillende
maatregelen tezelfdertijd worden opgelegd, rijst echter de vraag of er geen gewag kan worden
gemaakt van een dubbele bestraffing (Hoofdstuk IV). Vooraleer de vraag naar de dubbele
bestraffing kan worden beantwoord, is het echter noodzakelijk te weten wat er onder die
“bestraffing” wordt verstaan. Dit vormt de kern van dit hoofdstuk waarin nader wordt
ingegaan op de kwalificatie - het al dan niet punitief karakter - van een bepaalde maatregel. Er
wordt met andere woorden onderzocht welke instrumenten uit de inventaris als een
“bestraffing” kunnen worden beschouwd. De vraag of een bepaalde maatregel een punitief
karakter heeft, zal belangrijk zijn in het licht van Hoofdstuk IV met betrekking tot het non bis
in idem-beginsel. Hoofdstuk III is bijgevolg een noodzakelijke tussenstap om een correcte
analyse van een samenloopsituatie te kunnen maken.
Bij de beoordeling
van het al dan niet strafrechtelijk karakter van bepaalde maatregelen
opgenomen in de inventaris, wordt als uitgangspunt de bestuurlijke sanctie genomen. Het is
immers aan de hand van de rechtspraak inzake de bestuurlijke sanctie dat de criteria werden
ontwikkeld ter beoordeling van het punitieve karakter. De rechtspraak van het Europees Hof
voor de Rechten van de Mens heeft in dit verband een aantal toetsingscriteria naar voren
geschoven die deze beoordeling mogelijk maken. Naast de Europese rechtspraak komt ook de
rechtspraak van de Belgische hoven en rechtbanken aan bod. Dit hoofdstuk is bijgevolg
gewijd aan de vraag wat een bestuurlijke sanctie een punitieve bestuurlijke sanctie maakt.