Hier brandt de lamp! - Stroom-Opwaarts voor leerlingen

Educatief pakket elektriciteit - 3 e graad basisonderwijs
Hier brandt
Doe-traject om elektriciteit aantrekkelijk te brengen tijdens het vak Wereldoriëntatie
de lamp!

1Inleiding:
Inhoud:
Elektriciteit is overal ...
ook in het vak Wereldoriëntatie
1. Inleiding
2. Opzet van het educatief pakket
2.1. Doelstelling
2.2. Pedagogisch verantwoorde benadering
3. Gebruik van het educatief pakket
3.1. Doe-traject in 3 delen
3.2. Didactische werkvormen
4. De opdrachten van het educatief pakket
5. Permanente ondersteuning voor leerkrachten
Elektriciteit is één van de belangrijkste technologische ontwikkelingen van
de samenleving. Een wereld zonder elektriciteit is al lang ondenkbaar
geworden. Toch blijft elektriciteit vaak een abstract begrip. Heel wat jongeren
kunnen er zich nauwelijks iets bij voorstellen. Het is echter belangrijk dat
kinderen al snel de essentie van elektriciteit leren kennen. Waarom Omdat
ze er een leven lang mee geconfronteerd worden en omdat kennis van de
basisprincipes onmisbaar wordt in hun verdere ontwikkeling.
Elektriciteit is bovendien boeiend, fascinerend, zelfs begeesterend. Hoewel
leerkrachten die het vak Wereldoriëntatie geven, zich inspannen om elektriciteit
zo goed mogelijk in het lesaanbod te integreren, is het concrete
aanbod geschikt materiaal om dat op een aantrekkelijke manier te doen,
vaak ontoereikend. De elektrotechnische sector wil de leerkrachten daarbij
steunen. De sector draagt dan ook graag haar steentje bij aan het aanbod,
door dit educatief pakket voor het basisonderwijs ter beschikking te stellen.
Educatief pakket elektriciteit - 3 e graad basisonderwijs

2
Opzet van het educatief pakket:
2.1. Doelstelling:
Met het educatief pakket ‘Hier brandt de lamp!’ doen we u een voorstel om leerlingen
op een aantrekkelijke en educatief verantwoorde wijze met eenvoudige principes
en toepassingen van elektriciteit, materialen en beroepen uit de elektriciteitssector
te laten kennismaken. Dit kan in de lessen Wereldoriëntatie van de 3e graad van
het basisonderwijs geïntegreerd worden.
Dit pakket heeft niet de ambitie om de bestaande leerboeken te vervangen, noch
om volledig te zijn en in te gaan op alle onderwerpen die de eindtermen over
elektriciteit aanstippen. Het is wel een handig instrument om aanvullend of ondersteunend
bij de verschillende lesonderwerpen te gebruiken.
2.2. Pedagogisch verantwoorde benadering:
Elektriciteit gaat voortaan stroomopwaarts
Het educatief pakket ‘Hier brandt de lamp!’ draait geheel rond elektriciteit
(basisbegrippen, beroepen, proefjes, tekeningen, enz.). Het
is op de eindtermen van het vak Wereldoriëntatie afgestemd, zodat
Met 4.000 ondernemingen en 25.000 arbeiders is de elektrotechnische sector
het in de 3e graad basisonderwijs een plaats binnen het bestaande
een bloeiende tak van de economie. En dankzij de toenemende automatisering
lessenpakket kan krijgen.
en voortdurende evolutie in het elektriciteitsbedrijf ziet ook de toekomst van deze
sector er erg veelbelovend uit.
Door dit educatief pakket te hanteren, kunt u als leerkracht een deel van de
leerdoelen of eindtermen Wereldoriëntatie concreet aanpakken. De eindtermen
Elektriciteit is een mooi vak dat heel wat jongeren aanspreekt, maar vandaag kiezen
die aan bod komen, worden hieronder vermeld. De eindtermen van het domein
te weinig jongeren voor een opleiding of een job in de sector. Heel wat elektrische
‘technologie’ staan daarbij voorop. Zowel wat betreft de technische basisinzichten,
beroepen zijn knelpuntberoepen geworden. Nochtans zijn heel wat jongeren
alsook het technische proces en de attitudevorming.
enthousiast over elektriciteit en techniek. Het ontbreekt hen echter aan het vinden
van de weg naar een elektrotechnische opleiding of beroep. Vormelek, het oplei-
Voor het bijbrengen van een aantal technische basisinzichten enerzijds en een
dingscentrum van de elektrotechnische sector, wil daar wat aan doen.
aantal vaardigheden die verwijzen naar de componenten van het technisch proces
anderzijds, werd zoveel mogelijk gebruik gemaakt van de aanbevolen aanpak:
Daarom startte Vormelek een campagne om het elektrotechnisch onderwijs en de
elektrotechnische beroepen te promoten. De campagne kreeg de naam ‘Stroom-
• de behoefte of het probleem definiëren;
Opwaarts’ mee. De verschillende actoren worden met deze campagne gesensi-
• mogelijke oplossingen plannen en ontwerpen;
biliseerd. Ook voor het onderwijs worden inspanningen geleverd. Het educatief
• de gekozen oplossing construeren of reconstrueren;
pakket ‘Hier brandt de lamp!’ maakt daarvan integraal deel uit.
• het geconstrueerde product hanteren of in gebruik nemen;
• het product en de gevolgde werkwijze evalueren.
Educatief pakket elektriciteit - 3 e graad basisonderwijs
Educatief pakket elektriciteit - 3 e graad basisonderwijs

+ Eindtermen -
De eindtermen ‘technologie’ die in dit pakket op elektriciteit werden toegepast en die aan
bod komen zijn:
De leerlingen:
• kunnen energie, elektrische voeding, stroomkring
en geleider in de juiste context plaatsen.
• kunnen van voorzieningen of voorwerpen uit hun
omgeving aangeven, welke de energiebron voor
de waargenomen beweging, verwarming of
verlichting verantwoordelijk is.
• verwerven het inzicht dat elektriciteit via een
aansluiting op een elektriciteitsnet, batterij of zelf
opgewekte beweging wordt afgenomen.
• kunnen, op basis van eigen waarnemingen of
eenvoudige proefjes, gangbare materialen rubriceren
volgens twee of meer eigenschappen.
• kunnen een eenvoudige elektrische stroomketen
bouwen aan de hand van voorbereid materiaal.
• kunnen, van courante voorwerpen uit hun omgeving,
zeggen uit welke materialen en grondstoffen
ze gemaakt zijn.
• ervaren en kunnen verwoorden waarom bepaalde
materialen meer of minder geschikt
zijn om eenvoudige constructies
te maken.
• kunnen met gangbare materialen een eenvoudige
constructie maken waarbij ze geschikte
verbindings- en hechtingswijzen kiezen.
• kunnen geschikt gereedschap kiezen bij het
maken van een eenvoudige constructie.
• weten dat ze bepaalde voorschriften in acht
moeten nemen bij het gebruik van technische
toestellen.
• zien het belang in van technologie voor hun dagelijks
leven.
• kunnen van een constructie die ze zelf willen
maken, zeggen aan welke eisen ze moeten voldoen.
Ze kunnen tevens van een bestaande
constructie zeggen of die aan de eisen voldoet.
• kunnen, op basis van alledaagse ervaringen met
materialen en constructies, vragen, ideeën en
voorspellingen formuleren en die verder exploreren
via onderzoek.
• kunnen de fasen van een eenvoudige constructie
onderscheiden en aangeven (tekenen, noteren,
verwoorden,… ).
• kunnen een eenvoudige, aan hun niveau aangepaste
werktekening of handleiding stap voor
stap interpreteren en uitvoeren.
• kunnen bij het maken van een constructie, functioneel
gebruik maken van de gekozen grondstoffen
en materialen, gereedschappen, verbindings-
en hechtingswijzen en energiebronnen.
• kunnen, tijdens het uitvoeren van een constructie,
reflecteren op hun werkwijze.
• kunnen gereedschap zorgvuldig onderhouden
en opbergen.
• controleren of een zelfgemaakte constructie voldoet
aan de zelf vooropgestelde eisen.
• kunnen de werking van een bestaande of zelfgemaakte
constructie op een eenvoudige wijze
beschrijven.
• kunnen de oorzaak opsporen en verwoorden als
een zelfgemaakte constructie niet voldoet aan
de vooropgestelde eisen. Ze kunnen daarbij
nagaan in welke fase van de constructie het fout
liep, hun plan bijsturen en de fout oplossen.
• brengen waardering op voor eenvoudige technieken
in hun onmiddellijke omgeving.
• tonen zich bereid om veilig om te gaan met
materialen en gereedschap van de klas.
• tonen zich bereid nauwkeurig en veilig te werken,
geen materiaal te verkwisten en zorg te dragen
voor gereedschap.
• kunnen veilig en zorgvuldig omgaan met voorwerpen.
Daarnaast zijn er ook nog raakvlakken met de
domeinen ‘natuur’ (levende en niet-levende
natuur, milieueducatie), ‘mens’ (interactie)
en ruimte (algemene vaardigheden, verkeer
en mobiliteit).
+ Kennismaken staat voorop -
Het educatief pakket wil vooral leerlingen laten
kennismaken met elektriciteit in zijn meest
eenvoudige vormen. Het is niet de bedoeling
leerlingen in te wijden in de complexe geheimen
van elektriciteit. Dit pakket bevat dan ook geen
theoretische toelichtingen.
Het is uiteraard mogelijk dat u verkiest om op
basis van uw handboek bepaalde elektrische
aspecten diepgaander of anders te benaderen.
Uw leshandboek is daarvoor het geschikte
naslagwerk.
De kans bestaat dat leerlingen met bijkomende
vragen over elektriciteit en wetenschap komen.
Het is niet omdat dit pakket daar niet over uitweidt,
dat u daar niet (uitvoerig) kunt op ingaan.
Het is ook mogelijk dat door uitbreiding van de
opdrachten vragen ontstaan waarop u in dit
pakket geen (onmiddellijk) antwoord vindt. Ga
deze vragen niet uit de weg. Uw basishandboek
Wereldoriëntatie, een encyclopedie of een leerkracht
met technische bagage kan u zeker
verder helpen.
Educatief pakket elektriciteit - 3 e graad basisonderwijs
Educatief pakket elektriciteit - 3 e graad basisonderwijs

We gaan dieper in op de drie onderdelen:
Deel 1: Meteen wakker!
3
Gebruik van het educatief pakket:
3.1. Doe-traject in drie delen:
Het educatief pakket ‘Hier brandt de lamp!’ laat u toe om in drie al dan niet aansluitende
lesmomenten de jongeren met elektrische begrippen en toepassingen te
laten kennismaken.
Het traject is in drie evenwichtige delen opgebouwd. In het eerste deel maken de
kinderen kennis met de alomtegenwoordigheid van elektriciteit in hun dagelijkse
leefomgeving en activiteiten. In het tweede deel ontdekken ze door middel van observeren,
experimenteren, ordenen, tekenen en redeneren enkele basisprincipes
en -begrippen van elektriciteit. In het derde en laatste deel passen ze de opgedane
kennis op een alledaags elektrisch toestel toe.
Voor elk van de verschillende onderdelen zijn opdrachtfiches uitgewerkt, die aan
de leerlingen uitgedeeld kunnen worden.
U kunt ze naar believen downloaden op www.stroomopwaarts.be/scholen.
(zie 5. Permanente ondersteuning leerkrachten)
Achteraan in deze handleiding vindt u de antwoorden op de kennisvragen
uit de opdrachtfiches.
In het eerste deel krijgen de leerlingen de opdracht om nauwkeurig alle toestellen,
apparaten, transportmiddelen te inventariseren, die ze gebruikt hebben vanaf
het ogenblik dat ze ’s ochtends zijn wakker geworden tot het moment dat ze in
het klaslokaal hebben plaatsgenomen. Het eerste deel van de opdracht kan zowel
als huistaak of als voorbereidende opdracht worden gegeven, maar ook in de klas
worden uitgevoerd. Een variant om de opgegeven situatie op school toe te passen
is eveneens opgenomen in de opdrachtenfiches.
De leerlingen stellen door het maken van een inventaris vast, dat de veelheid aan
elektrische toestellen in hun onmiddellijke omgeving immens is en dat elektriciteit
werkelijk overal is. Ze worden ertoe aangezet om over alternatieven na te denken,
voor het geval dat elektriciteit en de daarvan afhankelijke toestellen niet langer
voorhanden zouden zijn. De denkoefening levert wellicht inventieve, maar soms
ook weinig praktische of nauwelijks realiseerbare oplossingen op.
Vervolgens mag elke leerling één favoriet toestel naar voren schuiven, dat hij/zij
aan een grondig onderzoek wil onderwerpen. Waar mogelijk brengen ze het toestel
mee. Kan dat niet, dan geeft u ze de opdracht om enkele duidelijke afbeeldingen
of een foto mee te brengen. Om de opdracht voor iedereen zo aantrekkelijk
mogelijk te maken, kunt u de keuze sturen op basis van een vooraf opgemaakt
favorietenlijstje. Zo kunt u in één klas zoveel mogelijk verschillende toestellen aan
bod laten komen.
De leerlingen mogen echter het toestel niet onderzoeken zolang ze niet enkele basisbegrippen
en -principes onder de knie hebben. De leerlingen moeten eerst de
opleiding van ‘elektrisch inspecteur’ goed doorlopen. Die leidt u in goede banen
via deel 2 van het educatief pakket.
Educatief pakket elektriciteit - 3 e graad basisonderwijs
Educatief pakket elektriciteit - 3 e graad basisonderwijs

Deel 2: Word elektrisch inspecteur!
De leerlingen krijgen vier pakketjes met opdrachten aangeboden. Telkens
ze een opdracht tot een goed einde brengen, kunt u hen belonen door
op het scoreblad achteraan de opdrachtfiches een ‘+’-teken te plaatsen.
Als de leerlingen voor voldoende opdrachten een ‘+’-teken behalen, ontvangen
ze het diploma van ‘elektrisch inspecteur’.
De opdrachten behandelen de verschillende facetten van elektriciteit:
Opdrachtenpakket 1: twee opdrachten tonen de leerlingen hoe elektriciteit
opgewekt wordt, en maken het basisprincipe en het belang van beweging hierbij
duidelijk. Of het nu gaat om water, wind, klassieke brandstoffen of kernenergie,
deze energiebronnen worden allemaal aangewend om een mechanische beweging
op gang te brengen. Die beweging wordt via een generator in elektriciteit
omgezet. Die relatie tussen beweging en elektriciteit wordt in de twee opdrachten
aangetoond. Het gaat om:
• een observatie- en herkenningsopdracht;
• een experiment (statische elektriciteit)
• hierbij hebt u per groepje leerlingen de volgende materialen nodig: plastic
meetlat of buis, een ballon, een wollen of katoenen doek en een blad papier
of een vel aluminiumfolie
Opdrachtenpakket 2: een opdracht en een zoekkaart laten de leerlingen met
symbolen en pictogrammen die in de elektriciteitssector gebruikt worden, kennismaken.
Het gaat daarbij zowel om een waarschuwingsteken als om de basissymbolen
uit elektrische schema’s. De opdracht is vooral gericht op het herkennen
en onthouden van de symbolen. Aan de hand van de symbolenkaart kunt
u desgewenst de opdracht uitbreiden door meer symbolen in de oefening op te
nemen. De symbolenkaart laat eveneens toe om bij de basisbegrippen van
stroombron, geleider, weerstand en stroomkring stil te staan.
Opdrachtenpakket 3: dit is het meest tijdrovende opdrachtenpakket. Het
behandelt achtereenvolgens het feit dat stroom in een gesloten kring loopt
(vandaar: stroomkring), dat een schakelaar de stroom kan onderbreken en dat een
batterij ook elektriciteit kan leveren. Alle opdrachten bevatten experimentele onderdelen.
Ook het tekenen van een stroomkring maakt deel uit van de opdracht.
• de opdracht over de stroomkring: hierbij hebt u per groepje leerlingen de
volgende materialen nodig: twee elektriciteitsdraadjes (indien mogelijk zijn de
uiteinden verbonden met klemmen), lampje (1,5 V), lamphoudertje, batterij (4,5
V), schroevendraaier.
• de opdracht met de schakelaar: hierbij hebt u per groepje leerlingen de volgende
materialen nodig: een elektriciteitsdraad (1 m), lampje (1,5 V), lamphoudertje,
een houten wasknijper, twee duimspijkers zonder beschermhoesje, kniptang,
draadstriptang, batterij (4,5 V), schroevendraaier.
• de opdracht voor het maken van een batterij: hierbij hebt u per groepje leerlingen
de volgende materialen nodig: citroensap of keukenazijn, koperen munten
(minstens 10) van dezelfde grootte (bijv. 5 eurocent), aluminiumfolie, stevig
papier of buigbaar karton, schaar, plakband, keukenpapier, twee elektriciteitsdraadjes,
lampje (1,5 V) met eventueel lamphoudertje. Mocht u deze laatste
proef te complex vinden, kunt u ook de proef met de citroenbatterij gebruiken.
Deze proef staat in de meeste schoolhandboeken beschreven.
Opdrachtenpakket 4: leerlingen maken bij deze opdracht kennis met beroepen uit
de elektriciteitssector. De filmpjes op www.stroomopwaarts.be/jongeren (klik op
‘Waar kan ik aan de slag’) zijn in de opdracht geïntegreerd en helpen de leerlingen
te ontdekken, dat er verschillende beroepen in de elektriciteitssector bestaan,
alsook veel gereedschappen die bij deze vaklui horen.
Op de website www.stroomopwaarts.be/scholen komt u te weten hoe u
gemakkelijk aan het nodige elektrisch materiaal voor de opdrachten kan
geraken.
Als alle opdrachten zijn uitgevoerd, kunt u overgaan tot het uitreiken van
de diploma’s ‘elektrisch inspecteur’. U vindt bij de opdrachtfiches een model
dat u voor elke leerling kunt invullen. U kunt ook een badge uitreiken
aan elke leerling die alle opdrachten heeft afgewerkt.
Wie het diploma behaalt, mag het derde en laatste deel van de opdracht uitvoeren.
10
Educatief pakket elektriciteit - 3 e graad basisonderwijs 11

Deel 3: Het onderzoek!
In dit laatste deel mogen de leerlingen het weerhouden favoriete elektrische toestel
aan een grondig onderzoek onderwerpen. Met hun diploma op zak zijn ze daartoe
gemachtigd.
Het onderzoek leidt tot het in de praktijk toepassen van de geleerde begrippen
en principes. Ze gaan na welke elektrische omzettingsprocessen (opwekking van
warmte, verhitting leidt tot verlichting, opwekking van beweging, geluid, enz.) in
het toestel plaatsvinden, welke stroombron gebruikt wordt, waar de schakelaars
voor nodig zijn, enz.
Op basis van een schets en een certificaat resumeren de leerlingen hun vaststellingen.
Als erkend elektrisch inspecteur mogen ze het certificaat van het toestel zelf
afleveren en handtekenen. Met het afleveren van het certificaat wordt de opdracht
beëindigd. U vindt een modelcertificaat bij de opdrachtfiches. U kunt dit certificaat
door de leerlingen laten invullen of ervoor kiezen om de leerlingen zelf een certificaat
te laten maken. U kunt het certificaat downloaden op www.stroomopwaarts.be/
scholen en vervolgens digitaal aanpassen.
3.2. Didactische werkvormen:
Klasorganisatie:
Het belangrijkste is om de leerlingen zelf aan het werk te zetten. Een goede
organisatie van de klas is daarom onontbeerlijk. Vooral voor deel 2 van
het educatief pakket is dit noodzakelijk. Afhankelijk van het beschikbaar
tijdsbestek, de materialen en het aantal leerlingen kunt u gericht keuzes
maken.
• Gezamenlijk experimenteren: verdeel de klas in groepjes van 2 à 4
leerlingen. Onder uw begeleiding gaan alle groepjes terzelfder tijd aan
de slag met dezelfde proef. U bepaalt het tempo van afwerking.
• Het doorschuifsysteem: verdeel de klas in groepjes van 2 à 4 leerlingen.
Na het uitvoeren van de proef of na een vaste tijdsspanne
schuiven de leerlingen naar een volgende proef door. Alle leerlingen
gaan dus terzelfder tijd aan de slag, zij het telkens met een ander
opdrachtenpakket. De leerlingen van een groepje helpen elkaar bij het
uitvoeren van de proef en overleggen over het resultaat of over een
mogelijke verklaring. Zij vullen daarbij allemaal de opdrachtfiches in.
Kiest u bij deel 1 voor de thuisinventarisatie, laat dan elke individuele leerling
de opdracht als voorbereiding uitvoeren. Doet u de oefening in de klas, dan
kunt u de groepsindeling dan al toepassen.
Bij deel 3 kunt u de groepsindeling behouden of elke leerling individueel de
opdracht laten uitvoeren. De laatste aanpak laat toe om de leerling beter
te betrekken, omdat hij/zij zijn/haar eigen favoriete toestel naar eigen
interesse kan onderzoeken.
Nabespreking:
Na de verschillende delen kunt u desgewenst een nabespreking inlassen,
zodat alle bevindingen op een systematische manier voor de hele klas
geordend en samengevat kunnen worden. Om zo weinig mogelijk bevindingen
verloren te laten gaan, wordt de bespreking best onmiddellijk na elk
onderdeel gehouden. Bij deel 2 kan die met de uitreiking van het diploma
‘elektrisch inspecteur’ samenvallen. Bij deel 3 kan dat bij het opmaken van
het certificaat ‘goedgekeurd’. De proefjes en principes kunnen nog eens
worden overlopen en samengevat.
12 Educatief pakket elektriciteit - 3 e graad basisonderwijs
Educatief pakket elektriciteit - 3 e graad basisonderwijs 13

Uitbreidingsmogelijkheden:
4
De opdrachten
van het educatief pakket:
Dit pakket geeft een basistraject aan. U kiest zelf voor de
wijze waarop u het inzet om uw leerplandoelstellingen te
bereiken. U kunt op eigen initiatief bijkomende of nieuwe
elementen toevoegen. In functie van het gedeelte van het
pakket dat u zal aansnijden, kunt u opteren om een
uitbreidend voor- of natraject in te voeren.
Bij deel 1 kunt u bijkomende zoekopdrachten inlassen, die
u aan een discussieronde over het veelvuldig gebruik
van elektrische toestellen kunt koppelen. U kunt enkele
deelthema’s afbakenen (bijv. soorten toestellen, comfort,
milieu, verbruik, enz.). U kunt er ook voor opteren om de
leerlingen de inventarisatieopdracht onder de vorm van
een korte spreekbeurt te laten weergeven.
U vindt de drie delen van het educatief pakket als bijlage bij deze handleiding.
Tevens vindt u ook de bijhorende symbolenkaart, diploma ‘elektrisch
inspecteur’ en het certificaat ‘goedgekeurd’.
U kunt de opdrachtfiches kopiëren of downloaden via
www.stroomopwaarts.be/scholen
Op deze website leest u ook hoe u
gemakkelijk het benodigde elektrisch
materiaal voor de doe-opdrachten kan
bekomen.
Veel lesgenot!
Deel 2 leent er zich uitstekend toe om enkele opzoekingsen
vergelijkingsopdrachten te doen. U kunt de leerlingen
als huiswerk naar toestellen, symbolen of werkingsprincipes
laten speuren, die gelijkenissen vertonen met die uit de
opdracht.
Aansluitend op deel 3 kunt u met de leerlingen een uitstap
naar een elektrowinkel maken en daar bij de veelheid aan
toestellen en de werking van enkele verbruikers blijven stilstaan.
U kunt er een inventarisatieopdracht aan koppelen,
of ter plaatse de certificeringopdracht uitvoeren of herhalen.
En waarom geen interviewopdracht met een elektrohandelaar
of een elektricien uit de buurt U stuurt de leerlingen
onder uw begeleiding op pad met een vragenlijstje dat u
vooraf samen met hen hebt opgesteld.
5
Permanente ondersteuning
voor leerkrachten:
De inspanningen van Vormelek stoppen niet met dit educatief pakket. Later
volgen nog meer acties en publicaties. Via de website www.stroomopwaarts.be
kunt u alvast meer te weten komen en van onze laatste activiteiten
op de hoogte blijven.
Op deze website is bovendien voor leerkrachten en scholen een apart luik
voorzien. Daar kunt u gratis de nieuwste educatieve informatie ophalen. Om
toegang tot dat onderdeel van de website te hebben, dient u zich eerst aan
te melden.
14 Educatief pakket elektriciteit - 3 e graad basisonderwijs
Educatief pakket elektriciteit - 3 e graad basisonderwijs 15

Hier brandt de lamp!
Antwoorden voor de leerkracht
1B.
Hier vindt u de antwoorden op de vragen uit het educatief
pakket. Enkel de antwoorden op de kennisvragen worden
gegeven, de praktische uitwerking van de proeven kan u
makkelijk doen aan de hand van de opdrachtfiches voor
de leerlingen.
Deel 1: Meteen wakker!
Geen kennisvragen opgenomen.
Deel 2: Wordt elektrisch inspecteur!
1A.
Stap 2: Er gebeurt niets.
Stap 4: De snippers bewegen en blijven soms aan de lat
kleven.
Stap 5: Wanneer je de ballon langs de snippers beweegt
gebeurt er niets. Nadat je over de ballon gewreven hebt
en hem opnieuw langs de snippers beweegt, bewegen
de snippers en blijven sommige aan de ballon kleven.
Wat zie je Windmolens 2 reuze
schoorstenen
(koeltorens)
Hoe heet dit
toestel of deze
installatie
Wat zorgt er
voor beweging
Hoe
Een dam en een
meer
Windmolens Kerncentrale Stuwdam Dynamo
De wind. De wind
blaast tegen de
wieken van de
molens waardoor
die beginnen
te draaien. De
beweging wordt
omgezet in
elektriciteit (cfr.
fietsdynamo).
Kernreacties.
Reacties met
atoomkernen
produceren heel
wat warmte. Die
warmte wordt
gebruikt om water
te veranderen
in stoom. Deze
stoom zet
een turbine in
beweging. De
beweging wordt
omgezet in
elektriciteit (cfr.
fietsdynamo).
De kracht van het
water. Het water
stroomt via buizen
langs turbines.
De beweging van
de turbines wekt
elektriciteit op (cfr.
fietsdynamo).
Deel van een fiets
Het draaien
van het wiel
(door de mens
aangedreven).
Wanneer je trapt
draait het wieltje
van de dynamo en
ook de magneet
die in de dynamo
zit. Die beweegt
langs een spoel
die om een ijzeren
kern is gewikkeld.
In die spoel
wordt elektriciteit
opgewekt.
Hier brandt
de lamp!
16 Educatief pakket elektriciteit - 3 e graad basisonderwijs
Educatief pakket elektriciteit - 3 e graad basisonderwijs 17

3A. Omdat de stroomkring niet gesloten is.
3B. De lamp brandt wanneer de wasknijper toe is.
De lamp brandt niet wanneer de wasknijper open is.
De wasknijper is de schakelaar.
3C. Tip voor de leerkracht: de opgewekte spanning is afhankelijk van de hoogte
van de stapel muntjes / aluminiumfolie / keukenpapier. Indien de spanning onvoldoende
is om het lampje te doen branden kan met een voltmeter worden
aangetoond dat er effectief spanning wordt opgewekt.
4A. Frank is een residentieel elektrotechnisch installateur
Danny is een technicus brandbeveiligingssystemen
Carla is een technicus inbraakbeveiligingssystemen
Merel is een koeltechnicus
4B. • De combinatietang: met het geribbelde deel kun je
kleine dingen stevig vasthouden; met het platte deel heb
je een goede grip op ronde dingen zoals assen en
buizen; met het scherpe deel kun je verschillende
soorten draad doorknippen.
• Beveiligingen (zekeringen, automaten, differentieel
schakelaars): detecteren fouten in elektrische installaties.
Dankzij dit soort schakelaars ben je o.a. beveiligd tegen elektrocutie.
• Een kilowattuurmeter (of elektriciteitsmeter): meet het elektriciteitsverbruik.
Je vindt de meter in de meterkast.
• Meetsnoeren: om de spanning te meten. Je moet ze eerst met het meettoestel
verbinden en ze daarna op het element plaatsen dat je wilt testen.
Deel 3: Het onderzoek!
4.
Situatie 1: residentieel elektrotechnisch installateur
Situatie 2: ja
Situatie 3: bij de leverancier / fabrikant van het toestel
Hier brandt
de lamp!
18 Educatief pakket elektriciteit - 3 e graad basisonderwijs

Dit lespakket en de bijbehorende opdrachtfiches werden
ontwikkeld en verdeeld in opdracht van Vormelek.
Meer info:
vzw VORMELEK
Heizel Esplanade du Heysel - BDC 35
Brussel 1020 Bruxelles
tel. 02 476 16 76 • 02 476 16 00
fax 02 476 26 76 • 02 476 17 76
e-mail: info@vormelek-formelec.be
Meer info over de actie Stroom-Opwaarts, bijbehorende
educatieve acties en samenwerking met scholen vindt u op
www.stroomopwaarts.be