Portret Jaap Smit - Verbond van Verzekeraars

jaap smit, voorzitter cnv
‘Ik
loop
graag
voor
de
troepen
uit’

PORTRET
fotografie: ivar pel
Hij houdt er niet van om overal tegenaan te duwen.
Jaap Smit, sinds twee jaar aan het roer bij het CNV, komt
liever zelf met een alternatief. ‘Ik ben geen
vakbondsvoorzitter die veranderingen wil tegenhouden,
maar entameer ze juist. Dat is ook nodig als we in de
toekomst een rol willen blijven spelen.’
Bij binnenkomst bladert hij de laatste Verzekerd! door, kijkt
zogenaamd misprijzend naar de cover waarop “werkgeversvoorman”
Bernard Wientjes staat en zegt dan: ‘Ah, onze vijand!’
Hij laat een stilte vallen en begint dan hard te lachen. ‘Grapje
natuurlijk! Ik kan prima met die man door één deur. En dat moet
ook. Werkgevers worden in de vakbondswereld vaak als vijand
neergezet, maar we hebben elkaar nodig – zeker in deze tijden.’
De uitspraak zegt alles over Jaap Smit. Hij houdt er niet van om
kunstmatig tegenstellingen te creëren en is wars van politieke
spelletjes – of zoals hij zelf zegt: ‘What you see, is what you get.’
Misschien verraste hij juist daarom vriend en vijand toen hij twee
jaar geleden voorzitter werd van het CNV. Smit was een onbekende
in de vakbondswereld. Hij begon zijn carrière als dominee,
maakte na dertien jaar de overstap naar de consultancywereld en
werd daarna directeur van Slachtofferhulp Nederland.
‘Als je m’n cv bekijkt, kun je twee conclusies trekken: die vent
heeft geen idee wat-ie wil, óf hij weet precies wat-ie wil – en dat
laatste is het geval. Alle stappen die ik heb gezet, had ik in mijn
kop zitten. Niet dat ik twintig jaar geleden al wist dat ik nu hier
zou zitten, maar de grote lijnen waren helder. Ik heb geleerd dat
je het moment waarop je een stap zet niet in de hand hebt. Maar
als je goed voor ogen hebt wat je wilt, kun je wel de kans grijpen
als die zich voordoet.’
De rode draad in zijn loopbaan is in zijn ogen helder. ‘Ik word
vaak gezien als pragmatische idealist of als bevlogen realist. Beide
kanten heb ik in me en zie je ook steeds terugkomen: zo was ik in
de wereld van de kerk de bevlogen dominee met een pragmatische
instelling, terwijl ik in de wereld van de consultancy de ideologische
zakenman was.’
Geloof
Welk van de twee nu domineert – de idealist of de pragmaticus –
vindt hij lastig. ‘Ik mis de bevlogenheid in de samenleving en leg
daar misschien nu het meeste accent op. Het stoort me mateloos
dat we tegenwoordig alles proberen te vertalen in cijfertjes en
percentages. Als cao-onderhandelingen alleen maar zijn gericht
op het verkrijgen van vijftien euro extra salaris, denk ik: jongens,
gaat het nou alleen maar daarom Ik mis een stuk geloof, niet
zozeer theologisch, maar vooral in ideologische zin. We leven in ➤
nummer 5, november 2012 VERZEKERD! 31

‘
➤
Personalia
een platte samenleving, waarin de ratio overheerst en waarin niet
meer duidelijk is wat mensen bindt. Dat heeft ook gevolgen voor
de vraag hoe mensen tegen werk aankijken: is het alleen je eigen
broek ophouden of wil je ook nog iets betekenen voor de samenleving
Dat laatste mag van mij veel meer de overhand krijgen.
Er lijkt echter wel een soort vijandigheid te zijn tegen alles wat
enig verband houdt met zingeving of religie. Ik merk dat ook in
mijn werk. Mensen zeggen wel eens: Jaap, je hebt een goed verhaal,
maar ik ben niet gelovig, dus word ik geen lid van je club.
Een tragisch misverstand! Wij zijn geen “club van en voor christenen
alleen”, maar baseren ons doen en denken op het christelijk-sociaal
denken. En dan gaat het vooral om de waarden die
daaraan ten grondslag liggen.’
Smit is geen vakbondsman die zich tegen alles en iedereen verzet.
‘De werkgever is niet onze vijand, maar onze partner. Natuurlijk
kunnen we fikse meningsverschillen hebben en moet ik soms mijn
tanden laten zien, maar ik ga niet op de achterbank zitten om
tegen de bestuurder te roepen dat we de verkeerde kant opgaan.
Jaap Smit (55) is sinds 1 juni 2010 voorzitter van het Christelijk Nationaal Vakverbond
(CNV). Hij wilde vroeger veearts worden, maar toen hij werd uitgeloot
begon hij aan een studie theologie. Na die studie werkte hij negen jaar als predikant
in enkele gemeenten en was hij vier jaar lang geestelijk verzorger voor
de Koninklijke Landmacht in Seedorf. Daarna werkte hij voor de adviesbureaus
KPMG en Andersson Elffers Felix en was hij tussen 2003 en 2010 directeur van
Slachtofferhulp Nederland. Smit is getrouwd en heeft een zoon en een dochter.
Ik ben niet iemand die veranderingen tegenhoudt; ik entameer
ze juist. Ik wil een voorzitter zijn van een club die zich bewust is
van wat er in de samenleving speelt, die ziet dat pijnlijke veranderingen
noodzakelijk zijn en die ook het lef heeft om zelf met
een aantal noodzakelijke hervormingen te komen.’
Cultuuromslag
Bij zijn aantreden stak Smit niet onder stoelen of banken dat hij
de vakbond in een moderner jasje wilde steken. De vraag dringt
zich op wat hij in twee jaar tijd bij het CNV heeft bereikt. Hij
denkt even na. ‘Die vraag heb ik mezelf deze zomer ook gesteld
en ik denk dat de buitenwereld waarschijnlijk nog geen grote
veranderingen merkt, maar dat vind ik ook niet erg. Ik ben
gewend dat mijn tempo hoger ligt dan dat van de organisatie.
Als je als leider achter de kudde aanloopt, loop je namelijk
altijd in de shit, dus loop ik liever voor de troepen uit. Nadeel is
dat het me vaak niet snel genoeg gaat, maar het belangrijkste is
dat we de basis hebben gelegd: we zitten middenin een cultuuromslag
en onze eigen achterban herkent weer een eigen geluid.’
Hoe dat geluid concreet gaat uitpakken, vindt hij moeilijk te
zeggen, maar de richting is wat Smit betreft helder. ‘Nederland
is een prettig leefbaar land, omdat het in onze genen zit om
consensus te zoeken. Ik geloof dan ook heilig in het poldermodel,
maar we moeten het wel nieuw leven inblazen. Een voorbeeld:
als ik wat oudere werknemers vraag waar hun kinderen
werken, krijg ik vaak te horen dat ze “lullige contractjes” hebben
en geen hypotheek kunnen afsluiten. Het is te simpel de
‘Ik mis
de bevlogenheid
in de
samenleving’
werkgever alleen als de schuldige te zien, omdat hij geen vaste
contracten wil aangaan. In zo’n discussie probeer ik ook altijd te
wijzen op de eigen verantwoordelijkheid die wij als werknemers
hebben. Als wij niet willen bewegen in dit soort lastige dossiers
en geen rekening willen houden met de belangen van een volgende
generatie, dan zijn we verkeerd bezig. Daarom zeg ik tegen
onze leden altijd: denk bij alles wat je doet ook aan je eigen kinderen
– in de pensioendiscussie, bij de ontslagrechtdiscussie,
kortom, bij alles.’
Die constructieve houding mist hij in het politieke debat. ‘Ik vind
het bezopen dat we een 50PLUS partij hebben. Moeten we dan
ook een partij dertig min hebben, of een partij voor alleen mannen
of laagopgeleiden De kunst is toch juist dat je met elkaar, in
grotere verbanden, de tegenstellingen op tafel legt en bespreekt
hoe je daar uitkomt’
Arbeidsmarkt van morgen
Precies om die reden is Smit overtuigd van het belang van de vakbond.
‘Willen we in de toekomst een rol van betekenis blijven
spelen, dan moet het roer echter wel om – en niet alleen bij het
CNV. We leven in een overgangsperiode naar een nieuw paradigma
en moeten een antwoord zoeken op veel vragen. Hoe
bereiken we nieuwe generaties Past ons verhaal bij de arbeidsmarkt
van morgen Die arbeidsmarkt vraagt meer mobiliteit en
flexibiliteit van mensen. Bovendien zullen ze meer verantwoordelijkheid
moeten dragen voor hun eigen aantrekkelijkheid op de
arbeidsmarkt. Daar horen dan ook andere contractvormen bij,
waarbij er een goede balans moet zijn tussen mobiliteit en flexibiliteit
enerzijds en continuïteit anderzijds. Voor dat laatste is de
werkgever medeverantwoordelijk door van werk-naar-werk te
bemiddelen. Als mensen weten dat ze ergens weg moeten, maar
erop kunnen vertrouwen dat ze voldoende bagage hebben om die
stap te maken, is het een stuk makkelijker.’
Lef
Zijn eigen loopbaan staat in die zin model voor de loopbaan van
de toekomst. ‘Veel van mijn vrienden zijn blijven zitten waar ze
ooit zijn begonnen en zeggen wel eens: wat jij doet, had ik ook
wel willen doen. Dan zeg ik: wat ik kan, kan jij ook, je moet
alleen de rand van het zwembad durven loslaten. Als ik een kilometer
kan zwemmen in een zwembad, kan ik dat ook in open
water. En zie hier: ik ben nog nooit verzopen!’
“Wees niet bang” is niet voor niets zijn levensmotto. ‘Tegen mijn
eigen kinderen heb ik altijd gezegd: durf wat eng is, zorg goed
voor jezelf en de ander, ga met je talenten aan de gang en vergeet
niet er ook een feestje van te maken. Ze zijn intussen beiden afgestudeerd,
staan stevig in hun schoenen en genieten van het leven
… ik denk dus dat ze aardig gelukt zijn!’ <
32 VERZEKERD! nummer 5, november 2012