2013-02 Dubbelloof.pdf - KNNV Vereniging voor Veldbiologie

graslanden. Toch zijn er op de heide nog
wel wulpen te zien en te horen. Met zijn
lange omlaag gebogen snavel en zijn
opvallende zang is de wulp een vogel die
niet gauw met een andere soort verward
kan worden. Opmerkelijk is bij deze soort
het verschil in snavellengte tussen de
seksen: het vrouwtje heeft een langere
snavel dan het mannetje.
Typische heidevogels zijn de roodborsttapuit
en de boomleeuwerik. Beide vogels
broeden hier, maar zijn in de
wintermaanden afwezig. De
roodborsttapuit heeft een opvallend
uiterlijk met zwart, wit en rood. Hij zit
vaak op een paaltje of een gageltakje uit te
kijken over de hei en maakt korte vluchten
waarna hij weer op zijn uitkijkpost
terugkeert. De boomleeuwerik kan al in
februari gehoord worden. Hij valt niet op
door zijn verenkleed, maar door zijn zang:
een melodieus lu-lu-lu….
Een andere vogel van de hei (en het
agrarisch gebied) is de veldleeuwerik.
Luidruchtig en onvermoeibaar zingend
hangen de mannetjes op grote hoogte in
de lucht, waarna ze zich, nog steeds
zingend, omlaag laten zakken om bij het
vrouwtje in de buurt te landen.
In maart arriveert ook de boompieper. Zijn
verenkleed is onopvallend bruin gestreept,
maar de vogel is niet schuw en zit vaak
goed zichtbaar boven in een boomtop. De
zangvlucht van een boompieper is erg
karakteristiek. Hij vliegt, al zingend, vanuit
een boom steil omhoog om vervolgens als
een parachute met stijve vleugels en
hangende poten te dalen en in een boom
te landen. Midden op de dag, als alle
andere vogels stil zijn, kan de zang van
boompiepers nog gehoord worden. De
zang bestaat uit een luide triller en eindigt
met een langgerekt tsia, tsia, tsia……
Een algemene broedvogel van de heide is
de graspieper. Hij lijkt in veel opzichten op
de boompieper, maar zit veel meer op de
grond. Ook hij heeft een opvallende
zangvlucht waarbij hij eerst met snelle
vleugelslagen stijgt, om vervolgens met
stijf gehouden vleugels weer te dalen. Zijn
zang is anders dan die van de boompieper.
Op de heide maken we ook kans op de
geelgors. Hij komt vooral voor in het oosten
van het land, in halfopen landschappen,
zoals licht beboste heide, bosranden en
agrarisch gebied met heggen en houtwallen.
Het mannetje van de geelgors heeft een
heldergele kop en borst. De zang is niet
melodieus, maar heel karakteristiek: tsi-tsi-tsitsi-tsèèèè.
Met wat geluk kunnen we op de hei in het
voorjaar ook doortrekkende vogels
aantreffen, zoals de tapuit. Vroeger broedde
de vogel nog in redelijk grote aantallen in
Nederland, maar nu zijn er minder dan 200
broedparen, de meeste in de duingebieden
en een enkel broedpaar op de hei. Tapuiten
zoeken al lopend hun voedsel op de grond.
Ze zijn slachtoffer van toegenomen
recreatie en, meer nog, van een verandering
in het landschap. Lage, open en kruidenrijke
vegetaties in de duinen en in heidegebieden
hebben plaatsgemaakt voor hoge gesloten
grasvegetaties of struwelen. Dit is een
gevolg van 'vermesting' en afgenomen
konijnenvraat. Daar komt nog bij dat
tapuiten voor hun broedplaats gebruik
maken van konijnenholen. Toen het slechter
ging met het konijn, ging het ook meteen
slechter met de tapuit.
Een vogel die hier zeker vermeld moet
worden is de nachtzwaluw . De naam zegt het
al: het is een vogel die alleen ’s nachts actief
is. Overdag houdt de nachtzwaluw zich
schuil. Zijn verenkleed is zo mooi gestreept
en gevlekt dat hij vrijwel onzichtbaar is.
Vanwege zijn mysterieus nachtelijk leven en
perfecte schutkleur ontbreekt er nog veel
kennis over deze vogel. In de volksmond
werd de nachtzwaluw vroeger geitenmelker
genoemd, omdat men dacht dat de vogel ’s
nachts melk dronk bij schapen en geiten.
Wanneer de schemering begint, komt de
nachtzwaluw tot leven. Hij laat zich kennen
aan zijn roep: errrrrurrrrrurrrrrerr..., een
snorrend geluid dat vanaf grote afstand
hoorbaar is en heel lang aangehouden
wordt. Nachtzwaluwen zijn moeilijk te zien,
omdat ze in het duister samenvallen met de
donkere achtergrond. Soms heb je geluk en
dan zie je hoe de sierlijke vogel met trage
vleugelslagen laag over de hei vliegt, jagend
op nachtvlinders en andere insecten – een
onvergetelijke
11