Bijencahier 2010

Epiloog: als de laatste imker het licht uitdoet…
Als imkers uitsterven, dan zullen
honingbijen op eigen kracht in de
natuur moeten overleven. In Nederland
valt dat niet mee. De traditionele
huisvesting van een bijenvolk is de holle boom,
en als er ooit een holle boom langs de weg staat,
dan wordt deze – met reden – omgezaagd. Slecht
gevoegde schoorstenen of eekhoornnestkasten
kunnen ook wel voldoen, maar het aantal vrij
gevestigde volken in Nederland is toch niet meer
dan hooguit één procent van de populatie. Naast
de zoektocht naar een geschikte woning, moeten
bijenvolken zich ook kunnen verweren tegen
parasieten en predatoren. Met de meeste van
deze belagers is er een actuele wapenwedloop
waarbij de bijen voorlopig winnen. Met de varroamijt
(zie kader op pagina 70) is het een ander
verhaal. Oosterse honingbijen hebben minder
last van de mijt, omdat ze samen met de mijt zijn
geëvolueerd. Door co-evolutie is bij de oosterse
bij het gedrag aangepast. Bijen ontruimen daar
werkster-broedcellen met actieve moedermijten.
Op haar beurt heeft de oosterse mijt zich gespecialiseerd
op voortplanting in het darrenbroed. Bij
ons is het een heel ander verhaal. De mijt is per
ongeluk in Europa geïntroduceerd. Onze westerse
honingbij en de varroamijt hebben elkaar, evolutionair
gezien, recent ontmoet en voorlopig wint de
varroamijt. Imkers helpen de bijen door de mijten
te bestrijden. Als de imkers er niet meer zijn en
de bijen zichzelf moeten redden, kunnen de bijen
zich net als de oosterse bijen via natuurlijke selectie
aanpassen aan deze parasiet.
Imkers staan dan ook voor een duivels dilemma:
zonder bestrijding van de mijt sterven de meeste
bijenvolken en dankzij bestrijding ligt een
natuurlijk evenwicht niet in het verschiet. Terwijl
mijten resistent zijn geworden voor chemische
bestrijdingsmiddelen, zijn er gelukkig diverse
initiatieven om bijen te selecteren die minder
gevoelig zijn voor mijten. Er zijn ook alternatieve
bestrijdingsmiddelen zoals organische zuren en
etherische oliën.
Als imkers uitsterven, worden geen bijenkasten
meer geplaatst bij gewassen. Bijen worden vaak
gebruikt bij buitenteelten, zoals appel, peer of
blauwe bes en bij teelten in kassen zoals zaadteelt,
courgette, paprika of aubergine. Bij veel teelten
zal de afwezigheid van bijenbestuiving leiden tot
een verminderde opbrengst. In andere gevallen
zal het ontbreken van bijen deze teelten vrijwel
onmogelijk maken. Behalve honingbijen zijn er
veel andere bloembezoekers, zoals solitaire bijen
en vlinders, die ook een rol spelen bij bestuiving.
Maar omdat er in een bijenkast heel veel werksters
zitten die hun bestuivingtaak kunnen uitvoeren,
én die bijenkast naar willekeur kan worden
ingezet, is de honingbij van enorm economisch
belang. Voor commerciële teelten die voor een
goede opbrengst afhankelijk zijn van insectenbestuiving,
is gokken op van nature aanwezige
bestuivers geen optie.
Imkers kunnen niet uitsterven
Uiteindelijk zullen de imkers niet uitsterven. Dat
is domweg geen optie! In Nederland is nu nog 95%
van de imkers hobbymatig met hun bijenvolken
78
kwartaal 4 december 2010 bijen