Bijencahier 2010

Via zijn manier van werken
heeft de imker grote invloed
op het welzijn van zijn volk.
5. Pesticiden
In de land- en tuinbouw, maar ook in het openbaar
groen en bij mensen thuis, worden veel bestrijdingsmiddelen
gebruikt. Het ligt voor de hand dat
een insecticide dat een bepaald plaaginsect moet
doden, ook een risico is voor andere insecten zoals
bijen. Om schade te voorkomen zouden ‘niet-doelorganismen’
niet aan het middel mogen worden
blootgesteld. Dat kun je bereiken door gebruik
op bloeiende gewassen te verbieden, of door op
bepaalde momenten te spuiten. Voor een middel
een toelating krijgt moet het aan heel veel eisen
voldoen (zie pagina 76 en 77).
Sommige planten bevatten van zichzelf giftige
stoffen tegen vraatzuchtige insecten. Nicotine uit
tabak is zo’n natuurlijk insecticide. Op basis van
nicotine zijn nieuwe insecticiden ontwikkeld, de
neonicotinen. Het voordeel van deze middelen
is dat ze ‘systemisch’ werken: ze worden door de
plant opgenomen en in de plant getransporteerd.
De plant wordt zo ‘van binnenuit’ oneetbaar voor
vraatzuchtige rupsen. Vaak wordt het middel al op
het zaad aangebracht. Groot voordeel is dat geen
gif verloren gaat in het gras, het werkt langer (een
gespoten middel is vaak al na een dag weer verdwenen
of afgebroken) en je hoeft ook veel minder
te gebruiken.
Natuurlijk zijn er ook nadelen. Neonicotinen
blijven erg lang werkzaam en ze zijn erg giftig.
Ook lang nadat de te bestrijden rups dood is kan
in de plant, ook in de nectar en in het stuifmeel,
nog gif zitten. Op dat moment zou nog schade aan
bijen kunnen optreden.
In proeven met bijen en hommels in laboratoria
blijken deze neonicotinen erg giftig te zijn. Als
je bijen of hommels op een voertafel suikerwater
geeft met neonicotinen erin, blijken ze niet
terug te komen voor een volgende voederbeurt. Ze
vinden ook vaak de kast of het hommelboxje niet
terug. De stof heeft ze gedesoriënteerd. Maar deze
effecten werden pas gezien bij concentraties die in
nectar en stuifmeel nooit worden aangetroffen. Bij
veldstudies waarin de onderzoekers bijenvolken
plaatsten bij zonnebloemen die als zaad neonicotinen
hadden meegekregen, is geen schade aan de
volken vastgesteld. Ze bleken in de daaropvolgende
winter ook niet bovengemiddeld te sterven. Waarschijnlijk
is de blootstelling aan het middel in de
praktijk beperkt genoeg om geen schade te geven.
Toch stellen Franse imkers dat door de toepassing
hun honingoogsten op zonnebloem achteruit
gingen, en dat de volken nadelige effecten ondervonden.
Een groot onderzoek tussen 2002 en 2005,
in vijf Franse provincies, moest duidelijkheid
scheppen. Er werd geen verband gevonden tussen
de honingproductie en het gifgebruik, ook al werden
sporen van de middelen aangetroffen in de bijenkasten,
in stuifmeel en honing. Er was wel een
verband met de kwaliteit van de verzorging van
de volken door de imkers. Sommige ‘aangetaste’
volken bleken verwaarloosd, sommige waren
72
kwartaal 4 december 2010 bijen