Bijencahier 2010
Bijencahier 2010
Bijencahier 2010
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
hoofdrol in de communicatie tussen bijen spelen<br />
geuren ook een belangrijke rol in het herkennen<br />
van bloemen. Het is dan ook niet verwonderlijk<br />
dat er in honingbijen ruim twee keer zoveel genen<br />
voorkomen die coderen voor geurreceptoren, als<br />
bij de fruitvlieg.<br />
In tegenstelling tot deze overmaat aan genen<br />
voor geurreceptoren, zijn er betrekkelijk weinig<br />
genen voor smaakreceptoren aanwezig in het<br />
honingbijengenoom. In niet-sociale dieren zou<br />
dit problemen kunnen opleveren bij het herkennen<br />
van gifstoffen in het voedsel. Een vergissing<br />
kan fataal aflopen en het smaaksysteem is<br />
dan ook doorgaans goed ontwikkeld bij plantenetende<br />
insecten. Bijenlarven lopen een veel<br />
kleiner risico, ze worden namelijk gevoerd door<br />
volwassen werksterbijen waardoor de kans op<br />
schadelijke gifstoffen in de voeding klein is. Een<br />
vergissing is nog steeds fataal voor de voerende<br />
werksterbij, maar omdat werksters in overvloed<br />
aanwezig zijn en alleen de koningin bijdraagt<br />
aan de volgende generatie, is er geen natuurlijke<br />
selectie voor het in stand houden van een verfijnd<br />
smaaksysteem. Het behouden van de genen voor<br />
deze ongebruikte functie is dan ook veel minder<br />
van belang. Ook hier is dus de sociale levenswijze<br />
van bijen bepalend voor de structuur van het<br />
genoom. Omgekeerd is ook de genetische structuur<br />
van de honingbij cruciaal voor het verklaren<br />
van de sociale levenswijze.<br />
Deze en andere voorbeelden maken duidelijk<br />
dat het genoom en de sociale levenswijze van de<br />
honingbij elkaar in de loop van de evolutie hebben<br />
gevormd. Door naar de genen te kijken kunnen we<br />
meer te weten komen over de sociale levenswijze<br />
die de honingbij zo succesvol maakt. Deze gedetailleerde<br />
kennis is vervolgens te gebruiken in de<br />
strijd tegen bijenziekten, maar ook om het nut van<br />
de bij voor de imker te verbeteren. We bespreken<br />
drie voorbeelden in detail.<br />
Genfamilie Functie Aantal genen<br />
in vergelijking<br />
met fruitvlieg<br />
Koninginnengelei<br />
Cuticula-eiwitten<br />
Voeden van<br />
bijenlarven<br />
Stabiliteit van<br />
buitenste huidlagen<br />
Meer<br />
Minder<br />
Mogelijke betekenis voor de levenswijze van bijen<br />
Broedzorg<br />
ontwikkeling sociale ‘kasten’<br />
Beschermde omgeving van het bijenvolk staat een<br />
simpeler huidstructuur toe<br />
Geurreceptoren Reuk Meer Gedetailleerde communicatie met behulp van geuren,<br />
herkennen van volkgenoten,<br />
herkennen van bloemen<br />
Verschillen in de omvang<br />
van genfamilies en de<br />
mogelijke betekenis voor<br />
de sociale levenswijze van<br />
honingbijen. Genfamilies<br />
die coderen voor belangrijke<br />
functies zijn groter dan<br />
genfamilies voor minder<br />
belangrijke functies.<br />
Bron: Nature, Honeybee Genome<br />
Sequencing Consortium, 2006<br />
Smaakreceptoren Smaak Minder Voeden van bijenlarven; co-evolutie tussen bloemen en<br />
bijen<br />
Immuniteit<br />
Bescherming<br />
tegen besmettelijke<br />
ziekten<br />
Minder<br />
Paradoxaal: sociale levenswijze zorgt voor een hygiënische<br />
leefomgeving, maar ook voor een hoge vatbaarheid voor<br />
ziektekiemen<br />
Ontgiftingsgenen<br />
Bescherming<br />
tegen lichaamsvreemde<br />
stoffen<br />
Minder<br />
Sociale levenswijze zorgt voor een beschermde leefomgeving<br />
kwartaal 4 december <strong>2010</strong> bijen 53
Change language