Bijencahier 2010

alternatieven. Zulk exploratief gedrag wordt door
verkenners uitgevoerd en hun bevindingen kunnen
er toe leiden dat haalbijen naar een nieuwe
voedselbron worden gestuurd. De verkenners
informeren de haalbijen via de kwispeldans over
de beschikbare voedselbronnen. De verkenner
die informatie over de meest profijtelijke voedselbron
verspreidt, rekruteert de meeste haalbijen.
De bijen foerageren vaak op planten die massaal
bloeien, in een straal tot ongeveer tien kilometer
rondom het nest. Dat laat zien dat honingbijen
flinke afstanden afleggen om stuifmeel en nectar
te verzamelen.
Kosten en baten van de samenwerking
De economische waarde van de diensten die insecten
aan de voortplanting van onze gewassen leveren,
is ruim 1 miljard euro. Veel groenten en fruit,
zoals appels, tomaten, courgettes en klein fruit
zijn afhankelijk van de bestuiving door honingbijen
en andere bestuivers. Voor veel land- en
tuinbouwbedrijven zijn bestuivers zoals honingbijen
cruciaal voor hun omzet. Daarnaast zorgen
insecten ook voor de bestuiving van planten in de
natuur. Zonder bestuivende insecten zouden veel
planten zich niet kunnen voortplanten en zou de
diversiteit aan planten er heel anders uit zien. Juist
de specialisatie die is opgetreden tussen planten
en hun bestuivers zorgt ook voor de diversiteit aan
planten die we op aarde hebben.
Het hele proces, van insecten aantrekken om
stuifmeel op te halen tot aan het ontvangen van
stuifmeel, kent veel kosten en baten voor zowel de
plant als de bestuivers. Beide staan onder natuurlijke
selectiedruk om met zo min mogelijk kosten
zo veel mogelijk baten te genereren. Tot de kosten
van de planten horen bijvoorbeeld de risico’s dat je
als plant nectardieven of planteneters aantrekt in
plaats van bestuivers. Tot de kosten voor de bestuivers
horen de risico’s dat je naar planten gaat die te
weinig of helemaal geen voedsel te bieden hebben
maar wel van je diensten gebruik maken. De baten
bestaan uiteindelijk voor zowel de plant als de
bestuiver uit het produceren van zoveel mogelijk
nakomelingen.
Door de wederkerige relatie ontstaat een winwin
situatie, waarbij zowel de plant investeringen
doet als de bestuiver. Daarbij heeft ieder zijn eigen
‘agenda’. Deze benadering lijkt misschien niet veel
op een liefdesrelatie maar veeleer op een politiekeconomische
afweging. Eigenlijk is dat ook precies
wat er in de natuur gebeurt: ieder organisme is
– onbewust – onderworpen aan kosten–baten analyses.
Wie daarin het beste is, dat wil zeggen wie
meer nakomelingen produceert dan zijn concurrerende
soortgenoten, draagt het meest bij aan de
kwaliteiten van de volgende generatie en daarmee
aan de evolutionaire ontwikkeling. Dat is precies
de kern van de biologie zoals die door Charles Darwin
ontdekt is. En van het proces waarover wij het
bloemetjes-bijtjes verhaal vertellen: de succesvolle
voorplanting.
vraag 3
Zandbijen ‘paren’ soms
met orchideeën. Is het
alleen de geur van de
bloem die de zandbijen
fopt
kwartaal 4 december 2010 bijen 29