Bijencahier 2010

3 De evolutie van
bloemetjes en bijtjes
De meeste dieren en planten vermenigvuldigen
zich via seksuele voortplanting.
Seks is zo gewoon dat je zelden stilstaat
bij de vraag waaróm dat zo is. Als
je er wel over nadenkt: planten en dieren die zich
seksueel willen voortplanten halen zich nogal wat
op de hals. Ze hebben twee vormen – mannetje en
vrouwtje – die moeten samenkomen om geslachtscellen
uit te wisselen. Daarbij loont het om niet
de eerste de beste seksuele partner te accepteren.
Voor écht evolutionair succes kun je maar beter de
beste partner selecteren. Dat gaat gepaard met het
ontwikkelen van allerlei eigenschappen die individuen
aantrekkelijk maken als seksuele partner
en mogelijkheden om de kwaliteit van partners
te kunnen beoordelen. Een klassiek voorbeeld is
de pauw. Een man neemt de moeite om indruk te
maken met een prachtige, maar onhandige staart.
Mannen met de grootste en mooiste staart die
niet ten prooi vallen aan predatoren, dat moeten
wel supermannen zijn en daardoor een geschikte
vader voor de kinderen van het vrouwtje dat een
mannetje selecteert.
Seksuele uitdaging
Planten hebben een nog grotere seksuele uitdaging.
Ze kunnen immers niet naar elkaar toe
lopen voor contact, omdat ze geworteld staan in de
grond. Ze moeten dus een andere manier vinden
om hun geslachtscellen te laten versmelten. Tien
procent van de ongeveer 300.000 plantensoorten
heeft dat vrij prozaïsch opgelost. Ze geven hun
stuifmeel in groten getale mee aan de wind, in de
‘verwachting’ dat een deel van dat stuifmeel wel
goed terecht zal komen.
De meeste planten hebben echter gekozen voor
het inhuren van dieren om hun geslachtscellen
over te brengen van een mannetje naar een
vrouwtje. Er zijn ongeveer 200.000 diersoorten die
zich daarvoor lenen. Verreweg het grootste deel
daarvan zijn insecten, zoals de vele soorten bijen,
kevers, mieren, wespen, vlinders en motten.
Band tussen plant en bestuiver
Als je de overdracht van je geslachtscellen delegeert
aan een ander, dan wil je natuurlijk wel dat
dit zo goed mogelijk gebeurt. Dat betekent in de
praktijk dat er vaak een sterke band is ontstaan
tussen de plant en de bestuivers. De plant levert
de bestuiver voedsel in de vorm van nectar en
stuifmeel en de bestuiver brengt het stuifmeel
over naar een andere plant. Dat lijkt eenvoudiger
dan het is. Tachtig procent van de bedektzadige
planten (de planten die bloemen krijgen) heeft
kwartaal 4 december 2010 bijen 23