Bijencahier 2010

Het imkerjaar
De honingbij is het best onderzochte
insect op aarde. Jaarlijks verschijnen
honderden wetenschappelijke publicaties
over allerlei verschillende aspecten
van het bijenleven. Vaak zijn het algemene studies
over bijvoorbeeld fysiologie van insecten, leervermogen
of vertaling van genen naar gedrag. De
honingbij wordt namelijk al eeuwen gebruikt als
modelinsect. Dit komt omdat ze makkelijk bij het
laboratorium te kweken zijn en omdat ze vroeger
als een van de zeer weinige nuttige insecten
werden gezien. Bovendien zijn ze extra interessant
omdat we naast de individuele bijen ook het
superorganisme kunnen bestuderen, dat wil zeggen:
de sociale processen in het bijenvolk. Al die
kennis is bijzonder handig voor imkers. Ze hebben
een flinke gereedschapskist vol met praktische en
wetenschappelijke kennis.
Het beheersen van de zwerm
Al die kennis komt vooral van pas om het zwermen
te beheersen. In het voorjaar beginnen de
bijenvolken druk te foerageren en ontwikkelen ze
zich snel. Tussen begin mei en eind juni worden
de volken zo groot dat ze zich willen splitsen. Dit
is de eigenlijke voortplanting van het bijenvolk. Er
worden jonge koninginnen gekweekt en voordat
deze jonge koninginnen uit hun pop kruipen
vliegt de oude koningin met ongeveer de helft
van de bijen het nest uit op zoek naar een nieuwe
nestplaats: de voorzwerm. Als het achtergebleven
volk met jonge koninginnen groot genoeg is
kunnen nog één of meerdere nazwermen uit het
oude nest vertrekken, waarin jonge koninginnen
meevliegen. Deze natuurlijke voortplanting van
bijenvolken is noodzakelijk om niet uit te sterven.
Voor de imker is het niet erg praktisch. Die loopt
het risico een groot deel van zijn bijen te verliezen.
Imkers proberen het zwermen daarom voor te zijn
en splitsen het volk liever zelf.
De rest van het jaar: op je handen zitten
De rest van het jaar moet de imker de bijen
vooral hun gang laten gaan, behalve als het om
bestrijding van de varroamijt gaat. Deze mijt is
een betrekkelijk nieuwe plaag in onze westerse
honingbijen. Oorspronkelijk parasiteerde deze
mijt alleen honingbijen in Azië. Die kunnen er
inmiddels aardig tegen, maar onze bijenvolken
lopen een groot risico om te sterven door varroa
(zie hoofdstuk 7). Imkers moeten daarom regelmatig
de mijt bestrijden. Dat gaat vooral goed als er
geen bijenbroed in het volk zit, waarin de mijten
zich voortplanten. Zonder broed zitten alle mijten
op de volwassen bijen. Zij kunnen bijvoorbeeld
door het vernevelen van een oxaalzuuroplossing
effectief worden bestreden. Slimme imkers
combineren de bestrijding van varroamijten met
zwermverhindering, omdat door het splitsen van
het bijenvolk een periode zonder bijenbroed kan
ontstaan.
Selectie haalt weinig uit
Net als bij huisdieren wordt ook geprobeerd de
honingbij naar onze eigen inzichten te verbeteren.
Er lopen bijvoorbeeld selectieprogramma’s die
gericht zijn op hogere honingopbrengsten, zachtaardiger
bijen of om honingbijen minder gevoelig
20
kwartaal 4 december 2010 bijen