Bijencahier 2010

Gespecialiseerde werksters
verdedigen het volk tegen
bijvoorbeeld wespen.
vraag 2
Welke organen heeft het
superorganisme ‘bijenvolk’
wel, en welke niet
dus geen gespecialiseerde individuen gekweekt
voor bepaalde taken. Dat zie je bijvoorbeeld wel bij
verschillende soorten
mieren, waar alleen
de soldaten vervaarlijk
grote kaken hebben.
Werksters van honingbijen
kunnen in principe
alle taken uitvoeren. Ze verdelen het werk met
behulp van drie ordenende mechanismes: leeftijd,
genetische achtergrond en toeval.
Honingbijen zijn zeer flexibel
in hun werkzaamheden
Leeftijd en werkverdeling
De leeftijd van werksters speelt een belangrijke rol
bij het verdelen van het werk in het bijenvolk. In
de eerste fase van haar leven als volwassen bij blijft
een werkster in het centrum van het broednest.
Cellen moeten worden schoongepoetst en netjes
in vorm gekneed. Vaak ontwikkelen hun voedersapklieren
waardoor deze werksters het broed
kunnen verzorgen. De koningin wordt overigens
ook door de werksters met voedersap gevoerd.
Na een week of twee verschuiven de activiteiten
van de werkster naar taken die meer in de
periferie van het nest liggen. Ze gaat bijvoorbeeld
helpen bij de verwerking en opslag van voedsel of
bij de verdediging van de ingang. Na ongeveer drie
weken zal ze haar carrière vervolgen als foerageerbij.
Dat blijft ze meestal doen tot het eind van haar
leven, ongeveer na vijf weken. Werksters specialiseren
zich dus wel, maar stappen toch regelmatig
over op een nieuwe taak. Het gevaarlijkste werk
doen ze aan het eind van hun leven. Tijdens het
foerageren kun je makkelijk verongelukken of
opgegeten worden. Dan komt het goed uit dat je in
ieder geval al veel werk hebt kunnen verzetten in
het veilige broednest.
Hoewel de leeftijd een belangrijke rol speelt,
blijft de werkster flexibel. Worden alle foerageerbijen
verwijderd, dan gaan jonge bijen versneld
foerageren. Omgekeerd kunnen foerageerbijen
met enige moeite hun voedersapklieren weer
activeren en in geval van nood toch bijenbroed
verzorgen.
Genetisch profiel van de medewerkers
Alle bijen in het volk zijn aan elkaar verwant. Ze
hebben een en dezelfde moeder en in het geval
van de darren, die uit onbevruchte eieren worden
geboren, niet eens een vader. Toch zijn ook de
darren niet exact hetzelfde. Bij de productie van
elke nieuwe eicel worden de erfelijke eigenschappen
weer op een andere manier verdeeld, zodat
elk individu een beetje anders is. Bovendien
heeft de koningin met meerdere darren gepaard
en bewaart ze het sperma van meerdere vaders.
Daardoor kunnen verschillende werksters verschillende
vaders hebben. Werksters met dezelfde
vader zijn voor driekwart met elkaar verwant
(100% via de vader, 50% via de moeder, gemiddeld:
75%). Hebben werksters een verschillende
16
kwartaal 4 december 2010 bijen