De Kampina en de Oisterwijkse Bossen en Vennen

Recreatie
Natura 2000 gebieden Nederland
Wat is er te zien
In het Bezoekerscentrum Oisterwijkse Bossen en Vennen, van
Tienhovenlaan 5 te Oisterwijk (tel. 013-5219209) is informatie
over het gebied.
Er zijn diverse wandelroutes uitgezet in het gebied:
• Kolkvenrondwandeling (5 km) start bij het bezoekers centrum
(punt 1 op de kaart)
• Kampina wandeling (2,5 of 6 km): start op punt 4 op de kaart
• Beekdal Beerze wandeling (7 km): start op punt 3 op de kaart
Informatie op website van Natuurmonumenten:
• http://www.natuurmonumenten.nl/natmm-internet/
natuurgebieden/noord-brabant/~oisterwijkse_bossen_en_
vennen.htm
• http://www.natuurmonumenten.nl/natmm-internet/natuurgebieden/noord-brabant/~kampina.htm
waterral
COLOFON
Voor meer informatie over dit gebied en Natura 2000 zie
de website www.natuurinnederland.eu.
Deze brochure is gemaakt in opdracht van de KNNV
[www.knnv.nl] en KNNV Uitgeverij [www.knnvuitgeverij.
nl] door Blikveld [www.blikveld.nl] Foto’s Saxifraga-Arie de
Knijff, Saxifraga-Jaap van der Linden, Saxifraga-Jan van der
Straaten en Saxifraga-Kees Marijnissen.
Kaarten topografische dienst.
De Kampina en
de Oisterwijkse
Bossen en Vennen
De Europese Unie heeft een zeer gevarieerde en rijke natuur
die van grote biologische, esthetische en economische
waarde is. Om deze natuur te behouden heeft de Europese
Unie het initiatief genomen tot Natura 2000. Dit is een
samenhangend netwerk van beschermde natuurgebieden.
In Nederland gaat het om 162 gebieden.
Het doel van Natura 2000 is het behoud en herstel van de
biodiversiteit (soortenrijkdom) in Europa. De Europese Unie
wil door middel van de Natura 2000 gebieden bedreigde en
waardevolle typen leefgebieden en soorten in stand houden
en zo mogelijk herstellen.
Niets uit deze uitgave mag zonder schriftelijke toestemming
van de knnv gebruikt of gereproduceerd worden.
Niets uit deze uitgave mag zonder schriftelijke toestemming
van de KNNV gebruikt of gereproduceerd worden.
De natuurgebieden Kampina en Oisterwijkse Bossen en Vennen
liggen op een plateau dat ontstaan is door bodembewegingen in
de ondergrond. Later is veel zand verstoven dat op het plateau
veel variatie in hoogteligging heeft gebracht. Onder het dekzand
ligt een afsluitende klei- en leemlaag die het regenwater tegenhoudt.
Als gevolg van deze opbouw zoekt het water de laagste
plekken in het landschap op om af te stromen richting de Dommel.
Ook ontwikkelen zich veengebieden op de plateaus. Deze
werken als een spons en houden het regenwater vast. Langs de
randen van deze venen stroomt het water af.
Van grote invloed op de natuur zijn de veranderingen in het
watersysteem die in de loop van de 20e eeuw zijn uitgevoerd.
De beken werden rechtgetrokken en verbreed ( geen overstromingen,
droger).Het overstromingswater zorgde er voor dat wat
kalk werd aangevoerd waardoor verzuring van de bodem werd
voorkomen. De kwaliteit van het beekwater ging gedurende die
periode ook hard achteruit.Gelukkig wordt er hard gewerkt aan
een verbetering van de situatie. Het tegengaan van verdroging
in een aantal natuurgebieden gaat onder de naam Natte Natuurparel,
een behoorlijk leven leiden.

Natuurwaarden Beheer Gebiedskaart De Kampina en de Oisterwijkse Bossen en Vennen
De aanwezigheid van een hoog plateau waarop water stagneert
door de aanwezigheid van een klei- en leemlagen in
de ondergrond. Tezamen met de beeksystemen die insnijdingen
hebben in het landschap, staan beide zaken aan de
basis van een rijk geschakeerd natuurleven. Het Oisterwijkse
bossengebied bestaat uit oude stuifduinen met in de uitgestoven
laagten talrijke vennen. De vennen staan deels onder
invloed van toestromend grondwater dat gebufferd is, dat
wil zeggen er is kalk uit de ondergrond in het water opgelost.
Het venwater is daardoor niet zo zuur in vergelijking
met de vennen die geheel door regenwater worden gevoed.
De vennen in Oisterwijk zijn ook beroemd om hun sieralgen
die aangeven dat het watermilieu voldoet aan hoge eisen
voor deze zeldzame organismen. Helaas zijn de meest kritische
soorten inmiddels uitgestorven in de vennen.
Op de Kampinasche Heide lagen uitgestrekte hoogvenen.
Deze veencomplexen zijn later door de boeren uit de omgeving
afgegraven met als resultaat dat we nu natte heiden en
veenplassen aantreffen zoals de Huisvennen, de Zandbergsvennen
en de Kromvennen. Dichter bij de Beerze liggen
ook natuurlijke vennen zoals Konijnenbergven, Ansumven
en Winkelsven. Het Winkelsven is het meest bekend om zijn
zeldzame plantensoorten zoals moerassmele, ondergedoken
moerasscherm, moerashertshooi en witte waterranonkel.
In het beekdal van de Beerze liggen de Smalbroeken: een
fraai ontwikkeld beekdal met blauwgrasland. Beide natuurgebieden
zijn ook voor enkele diersoorten van Europees
belang zijn zoals vissoort kleine modderkruiper in de Heiloop
en kamsalamander op sommige plaatsen. Bijzonder is de
vinpootsalamander, de kleinste salamandersoort van Nederland,
die vrij zuur water kan verdragen. Zijn voorkomen is
beperkt tot beneden de grote rivieren, maar ook daar heeft
hij slechts een zeer lokale verspreiding. In het Voorste
Goorven wordt gestreepte waterroofkever aangetroffen.
Zoals eerder beschreven zijn er de afgelopen 50 jaren vele
maatregelen genomen om de invloeden van buiten het
gebied te keren. Een eerste probleem was de vermesting van
het water van de beken dat al in de jaren vijftig van de vorige
eeuw aanleiding vormde om de toevoer van beekwater naar
de vennen stop te zetten. Het gevolg daarvan was weer dat
het venwater zo zuur werd dat vele soorten achteruit gingen.
Later wordt dit onderkend en thans wordt nagegaan of in de
toekomst weer beekwater kan worden toegelaten in sommige
vennen. Dat kan omdat het beekwater een betere waterkwaliteit
heeft, zij het dat het water nog niet voldoet aan de
ecologische normstelling (Achterste Stroom en Beerze). Er
zijn werken uitgevoerd om de beken weer te laten kronkelen,
zoals de Beerze. In het Winkelsven wordt, indien nodig, sinds
kort gebufferd grondwater toegelaten dat gewonnen wordt
in een waterwinning door Brabant Water. Het Winkelsven is
daarvoor eerst uitgebaggerd.
Op de heidevelden wordt het oude beheer van plaggen
voortgezet door groepen vrijwilligers. Dit heeft tot doel om
kritische soorten als klokjesgentiaan te behouden want deze
plant fungeert weer als waardplant van de vlindersoort het
gentiaanblauwtje. Ook zijn er drastischer maatregelen zoals
het machinaal afplaggen van heide. Er worden runderen en
paarden ingezet voor (integrale) begrazing van heidevelden
en graslanden. Zo grazen er onder andere runderen van het
ras Blonde d’Aquitaine en van het ras Brandrode koeien,
naast IJslandse paarden en enkele andere paarden. In een
deel van het gebied waar vroeger een boerderijtje aanwezig
was (Balsvoort) zijn weer enkele kleine perceeltjes als akker
ingericht.
1. Bezoekerscentrum Oisterwijkse Bossen en Vennen
2. Vogelhut Kolkven
3. Start wandeling Beekdal Beerze
4. Start wandeling Kampina
5. Vogelscherm Meeuwenven
drijvende waterweegbree
Het gebied is ook belangrijk voor vogelsoorten zoals de roodborsttapuit
en wulp op de Kampinasche Heide, dodaars en
fuut op de vennen en waterral en rietzanger in de moerassen
langs de beken. In de winter verblijven er groepen taigarietganzen
op de heide.
vinpootslamander
Beleven van de seizoenen
Op de vennen in de Oisterwijkse Bossen kan men in het voorjaar
de balts waarnemen van de kleine dodaarzen. Later in de
zomer zwemmen pa en ma dodaars met de jongen langs de
randen van de vennen op zoek naar klein voedsel in de vorm
van slakjes en ander grut.
Op de open heide van de Kampina is de roodborsttapuit wel
algemeen geworden. Let in het voorjaar op de struiken van
de struikhei waar het mannetje de omgeving nauwlettend in
de gaten houdt. Bij onraad vliegt hij luid roepend weg.
De Oisterwijkse bossen en Vennen zijn ook rijk aan paddenstoelen
vooral in het najaar. Vele soorten die gebonden
zijn aan bepaalde boomsoorten (we noemen dat mycorriza
paddenstoelen) kan men dan aantreffen onder de bomen.