Praktische Opdracht Biologie relatie en gezag

Relatie
& Gezag
in de klas
Clarise Kroneman
Geeske Bisschop
Klas 6vA ­ 2011/2012
1

Inhoud
Inleiding Pagina 2
Onderzoeksvraag Pagina 3
Theorie
Klimaat in de klas Pagina 4
Gezag Pagina 5
Relatie Pagina 9
Verschil Basis en Havo Pagina 12
Verschil docent‐docente Pagina 12
Verschil tussen geschiedenis/maatschappijleer/T&V,
biologie en Engels Pagina 12
Verschil in werkervaring van de docent(e) Pagina 13
Werkplan Pagina 14
Resultaten Pagina 16
Conclusie Pagina 24
Evaluatie en suggesties Pagina 26
Literatuur Pagina 28
Logboek Pagina 29
Bijlage Pagina 34
2

Inleiding
Elke dag zitten we zelf in de klas en hebben we te maken met veel docenten die allemaal op
hun eigen manier lesgeven en met de klas omgaan. Daarom leek ons het ook erg leuk om te
onderzoeken hoe dat nu precies gaat en dan als buitenstaander andere lessen te
observeren. Hierbij wilden we ons vooral richten op de relatie tussen docent en leerlingen,
en daarbij ook het gezag. Persoonlijk zijn we ook geïnteresseerd in het onderwijs, zo wil
Clarise ook wat in het onderwijs gaan doen. Een onderzoek in het onderwijs is dan erg leuk.
Als eerste waren we benieuwd wat het verschil nu is tussen een basis en een havoklas.
Verder dachten we ook nog aan de verschillen tussen de vakken. Als derde leek ons het ook
leuk om te kijken of er een groot verschil bestaat tussen mannelijke en vrouwelijke
docenten. Als laatste wilden we ook nog gaan kijken of er verband bestond tussen de
werkervaring van de docent en de manier waarop relatie en gezag ingevuld werden.
Hierbij hebben we een onderzoeksvraag opgesteld. We hebben theorie opgezocht en een
werkplan gemaakt. Toen hebben we in totaal 12 lessen bijgewoond, waarbij we veel
onderzoeksbevindingen kregen. Dit hebben we uiteindelijk verwerkt in een conclusie.
Daarna hebben we nog een evaluatie opgenomen in het verslag en nog eventuele
suggesties.
We hebben ernaar gestreefd om antwoorden op bovengenoemde vragen te vinden; vragen,
die van belang zijn voor het onderwijs. We hebben een antwoord op de vragen gevonden,
en we wensen u veel leesplezier toe bij het lezen ervan!
3

Onderzoeksvraag
Hoe werkt een docent(e) aan relatie en gezag in een klas, en is er verschil hierin als we kijken
naar verschillende niveaus, verschillende vakken, het geslacht van de docent(e) en de
werkervaring van de docent(e)
Deelvragen
1) Wat is het verschil in de manier waarop een docent(e) aan relatie en gezag werkt in
een klas wanneer we kijken naar een basis‐ en een havoklas
2) Wat is het verschil in de manier waarop een docent(e) aan relatie en gezag werkt in
een klas wanneer we kijken naar verschillende vakken
3) Wat is het verschil in de manier waarop een docent(e) aan relatie en gezag werkt in
een klas wanneer we kijken naar hun geslacht
4) Wat is het verschil in de manier waarop een docent(e) aan relatie en gezag werkt in
een klas wanneer we kijken naar hun werkervaring
4

Theorie
Klimaat in de klas
Het klimaat in de klas heeft zijn basis in de interacties tussen docenten en leerlingen en
tussen leerlingen onderling. De betrokkenen, docent en leerlingen, vormen een beeld van
elkaar, dit wordt ook interpersoonlijke perceptie genoemd. In de klassensituatie gaat het om
hoe de docent aankijkt tegen de leerlingen, de leerlingen naar de docent en de leerlingen
naar elkaar. Wanneer mensen gedurende langere tijd met elkaar omgaan, ontstaan relatief
stabiele patronen in hun percepties van elkaar. Het klasklimaat is dan het totaal aan
interpersoonlijke relaties tussen de docent en leerlingen en tussen leerlingen onderling.
In deze cirkel staan acht aanduidingen, die aangeven wat voor beeld een leerling van een
docent heeft. Deze acht aanduidingen vormen als het ware een netwerk waarbinnen
interpersoonlijke woorden een positie krijgen.
Woorden die dicht bij elkaar liggen, zoals
‘vriendelijk’ en ‘begrijpend’ zijn meer verwant
dan woorden die verder van elkaar liggen,
zoals ‘vriendelijk’ en ‘corrigerend’. Woorden
die tegenover elkaar liggen zijn elkaars
tegengestelde, zoals ‘vriendelijk’ en
‘ontevreden’.
In deze figuur kunnen twee dimensies
toegevoegd worden: nabijheid en invloed. De
dimensie nabijheid geeft weer in hoeverre een docent(e) leerlingen het gevoel geeft dat ze
begrepen worden of in hoeverre docenten open staan voor hun ideeën. De dimensie invloed
5

heeft betrekking op de mate van controle van de docent over de interactie met de
leerlingen.
Uit onderzoek naar de
opvattingen van docenten en
leerling blijkt dat ze vrijwel
hetzelfde denken over de aard van
de gewenste relatie tussen
docenten en leerlingen. Beide
geven de voorkeur aan een
docent met behoorlijk wat invloed
gecombineerd met een grote
mate van nabijheid. De docent die
zowel gezaghebbend als
vriendelijk en begrijpend is, wordt
als de ideale docent beschouwd.
Dit kan ook weergegeven worden
in de cirkel.
Rechtsboven is er sprake van een klimaat waarin de docent een gezaghebbende relatie met
leerlingen heeft. Lessen worden gekenmerkt door een gestructureerde en ontspannen sfeer.
Rechtsonder is sprake van een meer tolerante relatie tussen docent en leerlingen. De docent
besteedt zorg aan leerlingen, de sfeer in de lessen is vriendelijk, maar soms ook rommelig.
Linksonder is sprake van een wanordelijke situatie die een wat onaangenaam karakter heeft.
Er wordt regelmatig gedreigd met straf, wat eerder een averechts effect heeft. Linksboven is
sprake van een autoritair klimaat. De lessen kennen een strenge discipline met weinig
mogelijkheid voor eigen initiatieven van leerlingen. De gewenst relatie bevindt zich in het
kwadrant rechtsboven, maar niet bovenin. Het wordt gekarakteriseerd als gezaghebbend en
tolerant. Docenten die op deze gewenste relatie zitten hebben veel zorg voor leerlingen. Ze
bieden structuur, dat wordt gecombineerd met het geven van ruimte aan leerlingen.
Gezag
Het is belangrijk voor leraren dat ze aan het begin van hun loopbaan gezag in de klas
verwerven. We kunnen onderscheid maken tussen twee verschillende beginnende leraren:
‐ Nieuwe, jonge leraren die zichzelf sterker met de leerlingen identificeren dan met de
rol van de leerkracht. Ze nemen zich voor om anders te gaan doen dan de ‘strenge’
leraren die ze in hun eigen schoolervaringen niet erg waarderen. Maar met de
confrontatie met de relatie haken veel teleurgesteld af.
‐ Andere leraren (vaak meer onzekere mensen) voorzien tuchtproblemen en zetten
zich vooral schrap door een strenge aanpak van bij het begin. Maar heel wat onder
hen weten die strengheid niet te doseren en verwarren het streng zijn nogal eens
met onvriendelijk en ontoegankelijk zijn. Gevolg is dat deze leraren snel met ernstige
6

tuchtproblemen moeten kampen want de leerlingen hebben snel door dat die
‘strenge’ aanpak, gecamoufleerde onzekerheid is en pikken de ‘koele’ aanpak niet.
Het is dus van belang om bij de start van de loopbaan op een doordachte en effectieve
manier het verwerven van gezag te leren
Gezag en macht
Macht is de mate waarin je het gedrag van een leerling kunt beïnvloeden in een bepaalde
richting, wat een ‘goede’ of een ‘slechte’ richting kan zijn. Het uitoefenen van macht is dus
iemand dingen kunnen laten doen die jij wilt. Er zijn verschillende vormen van
machtsuitoefening:
‐ deskundigheidsmacht: macht ontlenen aan kennis en vaardigheden
‐ strafmacht: iemand bepaalde straffen geven als diegene in overtreding gaat
‐ functiemacht: macht verbonden aan de rol of functie die men heeft
‐ referentiemacht: verwijzing naar een autoriteit, bijv. een bepaald persoon of een
boek
Toch heeft iemand met macht niet automatisch gezag. Gezag is ook een vorm van macht,
maar die verschilt essentieel van de vier bovenstaande. De macht wordt hier ontleend aan
wie men is, aan zijn persoonlijkheid. Gezag is dan de mate waarin je in de relatie met iemand
door je persoonlijkheid zijn gedrag kunt beïnvloeden in de door jou gewenste richting.
Werken vanuit gezag betekent dan dat je kwetsbaar voor de klas staat en leiding verdient,
waardoor de leerling je zien zitten en dat ze vertrouwen hebben in jouw manier van werken.
Onderwijs is dan een wij‐woord, waarbij de docent wil leren van de kinderen en de kinderen
op hun beurt willen leren van de leerkracht.
Gezag en het beoogde doel
Het doel is om de jongere tot zelfstandigheid en emancipatie te brengen zodat die zich ten
volle kan ontplooien en zin kan geven aan zijn eigen leven en dat van anderen. Leraren
moeten hen helpen om weerbaar te worden in deze toch wel harde en complexe
maatschappij, zowel intellectueel als sociaal, religieus en moreel. Opvoedkundig gezag is
begeleidend en altijd in functie van dit doel.
Gezag en straf
Straf is een veruitwendigen van gebrek aan gezag. Het is een uiting van omacht: ik ben niet
in staat door mijn persoonlijkheid het doel te bereiken of de jongere heeft nog niet genoeg
kracht opgebouwd om mijn voorstel te begrijpen en te aanvaarden. Straffen is het toegeven
van deze onmacht en kan de positieve opbouw van het ‘tussen’ schaden. Elke straf die de
docent geeft, bedreigt het soms moeizaam opgebouwde vertrouwen. De meest gezagvolle
opvoeder is diegene die niet hoeft te straffen om de emancipatie van de jongere te
begeleiden. Dit wil niet zeggen dat er nooit gestraft hoeft te worden. Omdat niemand een
volmaakte opvoeder is, kan het soms niet anders. Er is namelijk niet altijd voldoende tijd en
7

uimte om het ‘tussen’ te vullen en zo gezag op te bouwen. Ook zijn veel jongeren getekend
door hun persoonlijke geschiedenis en daardoor zijn ze niet of maar zeer aarzelend in staat
om vertrouwen te schenken of op anderen te vertouwen, hoeveel moeite men daar ook
voor doet. Soms moet er dus gestraft worden en dan komt het er op aan zo te straffen dat
de relatie tussen leerkracht en leerling zo weinig mogelijk geschaad wordt. Hieronder
worden concrete aanwijzingen voor het straffen genoemd:
1. Impliciet straffen en belonen: Er zijn echte straffen die niet als straf ervaren worden
en daarom zeer waardevol zijn in het ‘verwerven’ van gezag. Zo kan het fronsen van
de wenkbrauwen een signaal zijn.
2. Het zinloze van ‘meer van hetzelfde’: Als een leerling in hetzelfde gedrag blijft
volharden ondanks de straf die hij al heeft, bestaat er de neiging om ‘meer van
hetzelfde’ te geven. Hierbij is de kans groot dat dit leidt tot escalatie van straf. De
straf wordt zo omvangrijk of zo zwaar dat hij nog onmogelijk uit te voeren is en de
leerling beseft meestal zeer goed dat de leerkracht uiteindelijk zal moeten
terugkrabbelen. Zo’n leerling zal dus steeds meer uitlokken, want dan wint hij de
strijd.
Belonen is een krachtige versterker van het gezag. Maar als de docent elke keer bij
het stellen van het gewenste gedrag blijft belonen, verdwijnt het effect en kan het
zelfs het gezag ondermijnen. De leerling heeft immers geleerd zijn gedrag alleen te
veranderen als er een beloning aan vastzit. Geregeld belonen zonder een vast of
voorspelbaar patroon te volgen heeft het meeste effect.
3. Geen ‘etiketten kleven’: Het is verleiding om een leerling te ‘benoemen’:
bijvoorbeeld ‘dit is een opstandige leerling’. Zulke etiketten kloppen niet, maar vaak
gaat men er van uit dat ze juist zijn.
4. Uitstel van uitspreken van straffen: Hiermee wordt tijd gewonnen voor de docent om
zich te gaan beheersen, kan de situatie objectief beoordeeld worden en eventueel
hulp of raad gevraag worden. Een leerling krijgt hierdoor ook bedenktijd en de groep
kijkt niet mee, waardoor de leerling zich niet hoeft te bewijzen voor de groep.
5. Geen vernederende straffen geven: Hierdoor verdwijnt het vertrouwen. Vernederen
kan een bepaalde macht geven, maar nooit gezag.
6. Relevante straf geven: Straf sluit best aan bij het vergrijp en is, als dat kan, gericht op
herstel. Over deze straf moet goed nagedacht worden, zodat het ‘tussen’ zo weinig
mogelijk geschaad wordt.
7. Individuele gesprekken: Als er iets mis in de relatie kan een gesprek wonderen doen,
maar het kan ook mislukken. Daarom is het goed voor de docent om enkele regels in
acht te nemen:
Het gedrag moet in duidelijke gedragstermen omschreven worden.
De gevoelens van je uitdrukken en hoe je daar tegen aankijkt
De wens uitdrukken: ‘Ik zou willen dat dit verandert’ en het concreet
aangeven
Openstaan voor de leerling en uitnodigen tot reactie. Het gesprek mag geen
monoloog zijn
8

Streven naar consensus, met of zonder straf. De eventuele straf zal zo
zinvoller zijn en de vertrouwensrelatie niet verbreken.
Gezag en straf in groepsverband
De docent kan gezag verwerven tegenover individuele personen, maar dat betekent niet
noodzakelijk dat hij ook gezag heeft in de groep. Mensen gedragen zich in een groep anders
dan in individuele contacten. Naast de persoonlijke relatie van de leerkracht met elk van de
leerlingen spelen ook nog de onderlinge relaties onder de leerlingen mee. Dit ‘tussen’ heb je
niet onder controle. Een docent moet dus ook leren om met een klas als geheel om te gaan
en gezag te verwerven tegenover de groep. Hiervoor zijn enkele aanwijzingen:
‐ Oogcontact houden met de leerlingen om ze te laten ervaren dat je hen elk
afzonderlijk ‘in het oog’ houdt.
‐ De leerlingen als individuen bekijken
‐ Reageer als iemand de les stoort, niet alleen als het jezelf stoort
‐ Geef zeker nooit klassikale straffen als je moet ingrijpen. Dat schaadt het vertrouwen
met de hele groep. Zorg ervoor de echte ‘schuldige’ te kennen, werk dan verder op
dit individuele ‘tussen’.
‐ In het begin is het zeker belangrijk dat een jonge leerkracht heel zijn persoonlijkheid
in de weegschaal gooit en gebruik maakt van zijn formele en deskundigheidsmacht.
Bewaar daarom zeker in het begin de nodige afstand.
Gezag en groei
Bij het eerste contact is het ‘tussen’ met elke leerling een leeg blad. De nieuwe leerkracht
moet dus veel tijd en energie besteden aan het bewerken van dit ‘tussen’. In de periode
voor hij zijn gezag ‘verworven’ heeft, moet hij steunen op de andere machten en vooral op
zijn deskundigheidsmacht. Het is dus cruciaal voor de startende leraar om zijn lessen goed
voor te bereiden, zodat hij op dat vlak respect afdwingt. Gezag verwerven kun je leren en
het is nooit te laat om dat te doen.
Als de basis voor het gezag gelegd is, komt er energie en ruimte vrij om zich sterker te
ontplooien op didactisch vlak en meer leerlinggericht te werken. Een jonge docent heeft in
de beginperiode dus vooral nood aan een schoolcultuur waar voldoende ruimte en
ondersteuning aanwezig is om deze periode door te worstelen. Ervaren docenten kunnen,
mits het in acht nemen van een paar spelregels in de begeleiding en zonder de
verantwoordelijkheid over te nemen, jongere collega’s door deze periode heen loodsen en
laten opbloeien.
Gezag en relatie
Als we het over gezag hebben, hebben we het over de leerling, de leerkracht en de relatie
tussen beiden. Gezag heeft alles te maken met dit ‘tussen’. Het gaat niet om de leerkracht,
niet om de leerling, maar om dit ‘tussen’. Zo is gezag krijgen ingrijpen in dat ‘tussen’. Gezag
9

ligt in de individuele relatie ‘tussen’ die mensen besloten. Daarom is het zo belangrijk de
andere te ‘kennen’.
Het ‘tussen’ moet opgevuld worden, dit kan met hartelijkheid, redelijkheid en geloof. Dit
‘tussen’ is te vergelijken met een soort ballon tussen de leerling en de leerkracht. In het
begin is die ballon leeg. Gezag verwerven kan alleen maar als je die ballon weet te vullen. Dit
is een langzaam proces, waarin het belangrijk is om een vertrouwengevende en
vertrouwenwinnende relatie op te bouwen. Zo wordt die ballon langzaam gevuld en krijgt de
jongere vertrouwen in de leerkracht. Dit vertrouwen vormt de basis van zijn gezag. Gezag is
dan de mate waarin de leerkracht door zijn persoonlijke optreden zoveel wederzijds
vertrouwen in de relatie met de leerling weet te leggen, dat het het gedrag van de leerling
beïnvloedt in de door de leraar gewenste richting. De jongere aanvaart dan het gezag omdat
hij weet dat de leerkracht positieve bedoeling met hem heeft. Hij schenkt dan zijn
vertrouwen.
Relatie
Relatie is evenzo een belangrijk begrip in het onderwijs. Immers, de kwaliteit van de
verstandhouding tussen leraar en leerlingen is één van de hoekstenen van het onderwijs, zo
wordt wel beweerd.
Als het contact tussen de leraar en leerlingen goed is, voelen de leerlingen zich veilig,
kunnen ze actief mee doen, zijn de leerprestaties hoger en kunnen ze zich optimaal
ontwikkelen.
3 basisvoorwaarden
Hoogleraar Orthopedagogiek L. Stevens stelt dat relatie één van de drie basisvoorwaarden is
van het welbevinden van leerlingen. Competentie (dit houdt in dat leerlingen vertrouwen en
plezier hebben in het eigen kunnen) en autonomie (dit wordt verkregen wanneer leerlingen
de zelfstandigheid krijgen om taken zelf te verrichten) zijn de andere twee.
Relatie gaat echter nog dieper. Relatie heeft te maken met de waardering die ze krijgen om
wie ze zíjn.
Start relatie
Een goede relatie met tussen de leraar en de leerlingen moet starten zodra ze na de zomer
de klas in komen. Dit is wetenschappelijk bewezen. Wetenschapper T. Mainhard heeft
namelijk het contact tussen leraar en leerling op diverse scholen vanaf het begin wat het
schooljaar onderzocht. Zijn conclusie was als volgt: Vooral in klassen die het schooljaar
starten met een docent die weinig invloed heeft op wat er in de klas gebeurt, en waar een
relatief lage 'nabijheid' van de docent is, neemt de kwaliteit van de relatie langzaam verder
af.
10

Relatie en schoolprestaties
Een ander wetenschappelijk onderzoek, uitgevoerd in 2010 door NWO‐onderzoekers van de
Universiteit van Amsterdam en Utrecht, onderzocht het verband tussen de leraar‐leerling
relatie en schoolprestaties. Dit onderzoek toont aan dat een positieve relatie tussen
leerlingen en leraar een gunstig effect op het welbevinden van de leerlingen heeft.
Bovendien geeft het onderzoek aan dat een goede leraar‐leerling relatie tot betere
prestaties van de leerlingen leidt. Dit geldt voor zowel basisschoolleerlingen, als voor
leerlingen op de middelbare school. Één van de onderzoekers (H. Koomen): ‘’Vaak neemt de
motivatie om te leren op latere leeftijd af. Juist dan maakt het kennelijk uit of je als leerling
een warme band met je leraar hebt. Je zet je dan als het ware in voor die docent.’’
Verder blijkt dat jongens zich in het geval van positieve relaties meer betrokken en
gemotiveerd voelen op school en meisjes juist beter gaan leren.
Een ander opvallend aspect in de resultaten van het onderzoek is dat vooral kinderen uit
lagere sociaal‐economische milieus baat hebben bij een goede relatie met hun leraar. H.
Koomen: ’’Zij voelden meer betrokkenheid en presteerden beter. Er is meer onderzoek nodig
om precies uit te zoeken hoe affectieve relaties en leeropbrengsten op elkaar inwerken.’’
Belang relatie voor leraren
Maar ook de leraren zelf profiteren van een goede band met de leerlingen. Ze ontlenen er
namelijk voldoening en zingeving aan. Ongunstige relaties daarentegen, roepen bij de
leraren negatieve emoties op. Ook dragen negatieve leraar‐leerling relaties waarschijnlijk bij
aan de werkstress van de leraren. Hoewel veel leraren dit ook wel intuïtief aanvoelen (dat
relaties met leerlingen belangrijk zijn) ontbreekt van de benodigde kennis om het
pedagogisch handelen te verbeteren, aldus één van de onderzoekers.
Relatie in de praktijk
Wat is nu belangrijk bij een relatie De belangrijkste zaken die een docent(e) in praktijk moet
bezitten/in de praktijk moet brengen, volgen hieronder.
- De docent(e) wordt geacht van alle leerlingen persoonlijk iets te weten, vooral
wanneer het de mentor betreft. Maar als er bijvoorbeeld een leerling is wiens ouders
gescheiden zijn, een ouder verloren heeft etc., is het van belang dat alle leraren van
deze leerling dit weten.
- De docent(e) moet laten merken dat hij zijn/haar leerlingen ziet staan en hen mag.
Dit kan op de volgende manieren:
* Bij de deur staan als de leerlingen het lokaal inkomen
* Iedere leerling persoonlijk begroeten (en hen bij de naam noemen)
* Tegen de individuele leerling iets aardigs en persoonlijks zeggen
11

- De docent(e) moet ook uitdrukking geven aan zijn/haar oprechte belangstelling voor
de leerlingen. De volgende gedragswijzen zijn dan raadzaam:
* waar nodig is, en waar het gepast is, de leerlingen een schouderklopje geven
* de leerlingen op het juiste moment toelachen, toeknikken
* de leerlingen recht in de ogen kijken als ze tegen de docent(e) praten
* belangstellend kijken als leerlingen tegen de docent(e) praten
* de juiste afstand behouden: dichtbij genoeg om de oprechte belangstelling te
tonen, maar ver genoeg om de persoonlijke ruimte niet te schenden
- De docent(e) zal er goed aan doen om de interesses van de leerlingen in de lesstof te
verwerken. Dit zal niet in elk geval toepasbaar zijn, maar wanneer dit bij een aantal
opdrachten in praktijk gebracht wordt, zal het effect te zien zijn. Leerlingen werken
dan namelijk met meer enthousiasme aan het werk, omdat het hen dan interesseert
- De docent(e) zal humor ‘moeten’ gebruiken; dit zal de sfeer in de klas ten goede
komen. De volgende drie zaken zijn hierbij van belang:
* lachen om eigen fouten
* grapjes maken met de leerlingen
* woordgrapjes verzinnen
- Wat ook van groot belang is, is dat de docent(e) consequent is in het opleggen van
zowel negatieve als positieve consequenties
- Omdat het over het algemeen niet zo is dat een docent(e) alle leerlingen even graag
mag, is het raadzaam dat er op het volgende gelet wordt:
* proberen gedachten en emoties onder controle te houden
* altijd naar een verklaring zoeken voor het gedrag van een leerling
‐ Het laatste punt betreft het bewaren van kalmte, hoe erg de leerling de docent(e) ook
tergt. Hierbij zijn de volgende punten belangrijk:
* de leerling kalm en met respect toespreken
* de leerling aankijken zonder boze blikken op hem/haar te werpen
* zorgen voor een neutraal, en indien mogelijk, een positieve gezichtsuitdrukking
Kort gezegd, een goede relatie tussen leerling en leraar is van belang voor het welbevinden
en de leerprestaties van kinderen en werpt ook zijn vruchten af voor de leraar, die hiervoor
verschillende zaken in de praktijk kan brengen.
Verschil basis en havo
Basisberoepsgerichte leerweg (BB) is bestemd voor leerlingen die vooral praktisch ingesteld
zijn. Qua theoretische belasting is deze leerweg minder zwaar dan de kaderberoepsgerichte
leerweg, vandaar ook de benaming. De leerlingen doen examen in vier algemene vakken en
12

een beroepsgericht vak. Het examenprogramma voor deze leerweg is minder uitgebreid en
meer praktisch dan dat van de andere leerwegen.
Havo staat voor hoger algemeen voortgezet onderwijs en duurt vijf jaar. De havo bereidt
leerlingen voor op het hoger beroeps onderwijs (hbo). De havo is gesplitst in een algemeen
deel, de onderbouw, een specialisatie en de bovenbouw. In de bovenbouw kunnen
leerlingen profielen kiezen. Daarmee kunnen zij zich in een bepaalde richting specialiseren.
Verschil docent‐docente
Mannelijke en vrouwelijke leerkrachten geven anders les. Ze gaan anders om met
seksespecifiek gedrag.
Samenwerking, taalvaardigheid en communicatie worden genoemd als kwaliteiten die door
vrouwelijke leerkrachten worden uitgedragen en gestimuleerd onder leerlingen. Deze
verklaring suggereert dat vrouwelijke leerkrachten een andere stijl hanteren dan mannelijke
leerkrachten. Er is echter nog weinig empirisch onderzoek naar kwalitatieve verschillen in
het handelen tussen de vrouwelijke en mannelijke leerkracht.
Verschil tussen geschiedenis/maatschappijleer/t&v, biologie en Engels
Geschiedenis, maatschappijleer en T&V behoren tot de maatschappijvakken, waarbij veel
geredeneerd wordt. Engels is een taalvak. Biologie is een exact vak, bij dit vak wordt veel
uitleg gevraagd. Wij hebben zelf ervaring met al deze vakken, zodat ook empirische
argumenten kunnen aangedragen worden bij het beantwoorden van de deelvragen.
Verschil werkervaring van docent(e)
Wij denken: Hoe meer werkervaring, hoe beter het gezag en de relatie tussen de leraar en
de leerlingen is, omdat een docent(e) met meer werkervaring na jaren van vallen en opstaan
heeft kunnen bepalen hoe hij/zij hiermee het beste om kunnen gaan om tot een zo goed
mogelijk ‘resultaat’ te komen. Dit is ook al enigszins aan de orde geweest onder het eerste
kopje ‘Gezag’.
Ook uit bronnen blijkt dit. Leerlingen ervaren bij een docent met weinig ervaring minder
gezag dan bij een ervaren docent. In de eerste drie jaar neemt het gezag het snelste toe.
Voor emotionele nabijheid geldt het omgekeerde: hoewel er de eerste tien jaar nog een
lichte toename te zien is, lijkt over de gehele loopbaan de mate waarin docenten zich
helpend en begripvol opstellen juist af te nemen. Wellicht heeft dit te maken met de groter
wordende leeftijdskloof met leerlingen, waardoor de normen en waarden verder uit elkaar
liggen en het lesgeven meer energie kost. Opmerkelijk is dat de 60‐plussers juist weer wat
hoger scoren.
13

Werkplan
Voorbereiding:
‐ Zoek docenten die aan havo en basis lesgeven
2 docenten die biologie geven
2 docenten die geschiedenis/maatschappijleer/T&V geven
2 docenten die Engels geven
Kies bij elk vak een mannelijke en een vrouwelijke docent
‐ Zoek bij elke docent een basis en havoklas uit
‐ Neem contact op met de betreffende docenten en vraag of je ongeveer 20 tot 25
minuten een les mag bijwonen
‐ Regel de uren wanneer je langs komt
‐ Verdeel de taken
Eén observeert het ‘gezag’ tussen leraar en leerling
Eén observeert de ‘relatie’ tussen leraar en leerling
Uitvoering:
‐ Sta bij de deur als de bel van het lesuur gaat
‐ Houd pen en papier klaar
‐ Observeer vanaf het begin van de les ‘gezag’ en ‘relatie’
Verbaal
Non‐verbaal
‐ Noteer de waarnemingen
‐ Verlaat na ongeveer 20 tot 25 minuten de klas
Verwerking:
‐ Typ alle waarnemingen uit
‐ Schrijf bij elke observatie ‘gezag’ een korte conclusie
‐ Schrijf bij elke observatie ‘relatie’ een korte conclusie
‐ Vergelijk bij de docenten de manier waarop zij gestalte geven aan gezag en relatie in
de klas, wanneer je kijkt naar verschillende niveaus:
Basis ‐ Havo
‐ Vergelijk bij de docenten, die hetzelfde vak geven, de manier waarop zij gestalte
geven aan gezag en relatie in de klas, wanneer je kijkt naar het geslacht:
Man ‐ vrouw
‐ Vergelijk bij de docenten de manier waarop zij gestalte geven aan gezag en relatie in
de klas, wanneer je kijkt naar de verschillende vakken:
Biologie – Engels – geschiedenis/maatschappijleer/T&V
‐ Vergelijk bij de docenten de manier waarop zij gestalte geven aan gezag en relatie in
de klas, wanneer je kijkt naar hun werkervaring
15

Zie bijlage voor de onbewerkte gegevens
Resultaten
De opmerkingen bij ‘gezag’ en ‘relatie’ die met groen onderstreept zijn, houden in dat het
positief is voor de relatie /het gezag of dat het een positief effect heeft. De rode
onderstrepingen houden in dat het negatief is voor de relatie/het gezag of dat het een
negatief effect heeft.
GESLACHT: MAN
WERKERVARING: 8,5 JAAR
NIVEAU: BASIS 3
Gezag
‐ Krijgt klas rustig; leerlingen zeiden zelf ook ‘stil zijn!’
‐ Hele klas aanspreken, noemt ook personen individueel
Relatie
‐ De leerlingen begroeten de leraar enthousiast en wensen hem gelukkig Nieuwjaar
‐ Leraar legt zijn hand op schouder van leerlingen
‐ Leerlingen begrijpen de leraar zonder dat hij expliciet waarschuwt
‐ Leerlingen vermanen elkaar om naar de leraar te luisteren
‐ Leerlingen reageren serieus op leraar
‐ Leraar reageert niet altijd op verhalen van leerlingen, is meer gefocust op zijn eigen
verhaal
NIVEAU: HAVO 4
Gezag
‐ Wanneer hij om stilte vraagt, wordt het stil
‐ Hele klas aanspreken, maar ook individuele leerlingen
Relatie
‐ Bij binnenkomst níet bij de deur staan, maar achter de computer zitten
‐ Hij gebruikt humor
‐ Leerlingen gaan in op zijn humor; doen enthousiast mee
‐ Leerlingen mogen inspraak hebben op de les
‐ Er is ruimte voor leerlingen die wat zeggen zonder dat ze hun hand opsteken
Allebei 1 rode streep bij relatie
Gezag op dezelfde 2 manieren bereikt
Relatie anders: leerlingen bij basis iets ‘kinderlijker’, vermanen elkaar om naar de leraar te luisteren, bij havo
mogen de leerlingen zelf inspraak hebben op de les
VAK: GESCHIEDENIS
16

GESLACHT: VROUW
WERKERVARING: 12 JAAR
NIVEAU: BASIS 2
Gezag
‐ Klas stil krijgen door rond te lopen
‐ Klas stil krijgen door mensen apart bij naam te noemen
‐ Ze benoemt ongewenst gedrag; leerling reageert hierop
‐ De waarschuwen missen enigszins hun uitwerking; het wordt niet helemaal rustig
Relatie
‐ Ze staat aan het begin van de les voor in de klas; zo ziet ze iedereen binnenkomen
‐ Ze geeft complimenten; stimulans voor meer leerlingen om een antwoord te geven
‐ Ruimte voor inbreng (antwoord/vraag/opmerking) van leerlingen zonder de hand op
te steken
‐ Ruimte voor het feit dat een leerling het lokaal verlaat die (bijv.) iets vergeten is en
moet ophalen
NIVEAU: HAVO 2
Gezag
‐ Klas stil krijgen door leerlingen persoonlijk te vragen om goed te gaan zitten en
boeken te pakken.
‐ Leerlingen moeten eerst een paar keer berispt worden, dan pas doen ze goed mee
‐ Dreigen met straf; verklaring geven waarom
‐ Ongewenst gedrag aanpakken
Relatie
‐ De lerares staat aan het begin van de les voorin de klas
‐ Aan het begin van de les praat ze over ‘van alles en nog wat’ met wat leerlingen
‐ Ze geeft complimentjes
‐ Ze laat merken dat ze de individuele leerlingen echt ziet
Bij allebei één rode bij gezag
De manier waarop gezag in de beide klassen gehandhaafd wordt, komt grotendeels overheen. Maar er is
toch een verschil: bij de Basisklas probeert ze de klas stil te krijgen door rond te lopen, dit doet ze bij de
havoklas niet.
De manier waarop ze relatie in de beide klassen bewerkstelligt verschilt daarentegen iets meer, met als
belangrijkste verschil dat er in de havoklas de ruimte was om eerst met wat leerlingen te praten over ‘van
alles en nog wat’, terwijl bij de basisklas bijna meteen de les geschiedenis begint.
VAK: BIOLOGIE
17

GESLACHT: MAN
WERKERVARING: 5 JAAR
NIVEAU: BASIS 3
Gezag
‐ Met stemverheffing de klas stil krijgen
‐ Klas stil krijgen door te dreigen met straf
‐ Er wordt geluisterd, maar soms pas na enkele waarschuwingen
‐ Non‐verbaal: wanhopig kijken naar iemand
‐ Personen bij naam noemen
‐ Bij ongewenst gedrag reageren met ‘nablijven’ of ‘voorlezen’
Relatie
‐ Hij begroet de leerlingen bij de deur
‐ Hij betrekt de leerlingen actief bij de les
‐ Hij noemt ze persoonlijk bij hun naam
‐ Hij gebruikt ‘humor’
‐ Hij lacht om zijn eigen fout
NIVEAU: HAVO 3
Gezag
‐ Mensen apart vragen om stilte
‐ Leerlingen meerdere keren aanspreken of wachten, dan pas wordt ernaar hem
geluisterd
‐ Leerlingen bij naam noemen, dat ze aan het werk moeten
‐ Niet altijd geluisterd naar de waarschuwingen, het is daardoor redelijk stil
Relatie
‐ Hij begroet de leerlingen bij de deur
‐ Hij maakt met bijna iedere leerling wel even een praatje
‐ Hij gebruikt humor
‐ Er is ruimte voor een leuke aanpak van strafbare dingen
‐ Reageert direct en behulpzaam op vragen van leerlingen (bukt bij tafeltje etc.)
Resp. 3 en 2 rode strepen bij gezag.
Gezag: Komt in de meeste gevallen overeen, maar met één belangrijk verschil. De desbetreffende leraar
dreigt in de basisklas bij ongewenst gedrag meerdere malen met nablijven (en voorlezen), terwijl hier bij de
havoklas geen sprake van is.
Relatie: Ook de manier waarop hij relatie bewerkstelligt, komt in de beide klassen grotendeels overeen. Maar
toch is er een verschil, dat echter ook samenhangt met het gezag. In de havoklas is er namelijk ruimte voor
een leuke aanpak van strafbare dingen, en is de sfeer meer ontspannen. In de basisklas is de docent meer
geconcentreerd om de leerlingen actief bij de les te houden, zodat er voor de leuke kanten van relatie minder
VAK: BIOLOGIE
ruimte is.
18

GESLACHT: VROUW
WERKERVARING: 13 JAAR
NIVEAU: BASIS 2
Gezag
‐ Met stemverheffing de klas stil krijgen
‐ Het duurt een poosje voordat de klas stil is
‐ Sommige leerlingen meerdere keren aanspreken, dan pas wordt er geluisterd
‐ Groot deel van de les bezig met het berispen van leerlingen
Relatie
‐ Ze begroet de leerlingen bij de deur
‐ Ze laat soms een leerling nauwelijks uitspreken; ze wil dan weer verder met les (ze is
erg geconcentreerd op de te geven uitleg)
‐ Er is geen ruimte voor het verlaten van het lokaal van een leerlingen die bijv. een
flesje wil vullen
‐ Ze deelt de toetsblaadjes ‘persoonlijk’ uit (per tafeltje)
NIVEAU: HAVO 2
Gezag
‐ Klas rustig krijgen door leerlingen apart aan te spreken
‐ Stemverheffing gebruiken om voor orde te zorgen
‐ Duurt een poosje voordat iedereen aan het werk is
‐ Oog contact maken met leerlingen wanneer ze niet aan het werk zijn
Relatie
‐ Een aantal leerlingen wenst haar bij binnenkomst (enthousiast) gelukkig Nieuwjaar
‐ Ze reageert op signalen uit de klas (n.a.v. een vraag van een leerling besteedt ze een
halve les aan dat onderwerp)
‐ Er is geen ruimte voor het feit dat leerlingen reageren/vragen stellen zonder hun
hand op te steken
‐ Leerlingen die hun hand opsteken, moeten soms lang wachten voor ze een beurt
krijgen
Resp. 4 en 1 rode strepen bij gezag
Bij relatie beide keren 2 rode strepen.
Er is een verschil in het gezag van de docente in de basisklas en in de havoklas. In de basisklas is het nodig
dat ze een groot deel van de les leerlingen aan het berispen is; dit is in de havoklas minder. Bovendien is in
meerdere gevallen oogcontact in de havoklas voldoende om de leerlingen tot stilte te manen. In de basisklas
is dit niet het geval.
De relatie is in beide klassen redelijk overeenkomstig. Wel valt op dat de docente vanuit de havoklas wel
VAK:
signalen
ENGELS
opvangt en deze verwerkt, terwijl hiervan bij de basisklas nauwelijks tot geen sprake van is.
19

GESLACHT: MAN
WERKERVARING: 13,5 JAAR
NIVEAU: BASIS
Gezag:
‐ Hij krijgt de klas stil door direct stevig op te treden en personen apart aan te spreken
‐ Hij krijgt de klas stil door in de klas rond te lopen
‐ Hij kijkt nadrukkelijk naar mensen, die niet goed zitten of naar achterstevoren zitten
‐ Hij moet vaak eerst de mensen een paar keer aanspreken, voordat ze werkelijk
luisterden
‐ Hij maakt veel gebruik van stemverheffing
Relatie:
‐ Hij staat aan het begin van het lesuur niet lang in de deuropening (alle leerlingen zijn
nog niet binnen, als hij al naar binnen gaat)
‐ Er is veel persoonlijk contact
‐ Hij geeft (indirect) complimenten
‐ Hij speelt in op de interesses van leerlingen
‐ Hij gebruikt humor
NIVEAU: HAVO
Gezag
‐ In het begin de klas stil krijgen door leerlingen apart aan te spreken
‐ Stemverheffing
‐ De klas praat in het begin door en luistert niet naar zijn vermaningen om stil te zijn,
pas als hij een cd aandoet stopt de klas met praten
Relatie
‐ Hij staat aan het begin van het lesuur niet in de deuropening
‐ Hij gebruikt humor
‐ Hij geeft complimenten
‐ Hij vermaant ‘mild’ en niet streng
Bij basisklas: zowel 1 rode streep bij gezag als bij relatie
Bij havoklas: bij gezag 2 rode strepen, en bij relatie 1
In de basisklas in de praktijk anders wordt het gezag anders in de praktijk gebracht dan in de havoklas. In de
basisklas krijgt de docent de klas stil door direct stevig op te treden en door rond te lopen in de klas. Van
deze beide zaken is in de havoklas geen sprake. Ook maakt hij in de basisklas meer gebruik van
stemverheffing dan in de havoklas.
De relatie bewerkstelligt hij deels op dezelfde wijze. Toch zijn er wel verschillen. In de basisklas is er (veel)
meer persoonlijk contact dan in de havoklas. (Dit kan in de basisklas ook gemakkelijker, omdat deze kleiner
is). Ook speelt hij in de basisklas meer in op de interesses van de leerlingen dan in de havoklas.
20

GESLACHT: VROUW
WERKERVARING: 24 JAAR
NIVEAU: BASIS
Gezag
‐ De klas stil te krijgen door te zeggen ‘luister goed, luister goed’
‐ Alleen in het begin een paar keer om stilte te vragen
Relatie
‐ Ze gebruikt humor
‐ Er is ruimte voor het feit dat leerlingen iets vragen/opmerken zonder dat ze hun hand
opsteken
‐ Ze speelt in op signalen vanuit de klas
‐ Ze laat duidelijk merken dat ze de leerlingen serieus neemt
NIVEAU: HAVO
Gezag
‐ Zij kreeg de klas pas stil na een aantal keren de hele klas te vermanen
‐ De leerlingen waren de rest van de les rustig
Relatie
‐ Ze geeft de klas de mogelijkheid tot inspraak
‐ Ze gebruikt mimiek
‐ Ze gebruikt humor
‐ Ze geeft complimenten
‐ Ze verbetert op een behulpzame wijze
Alles groen, op één rode streep bij gezag bij de havoklas na.
Gezag heeft ze in beide klassen op ongeveer dezelfde manier. Wel valt op dat ze in de havoklas meer moet
waarschuwen om het stil te krijgen dan in de basisklas.
Ook de relatie tussen de docente en de leerlingen is in beide klassen grotendeels gelijk. Wel is er het kleine
verschil dat ze de havoklas zelf de mogelijkheid tot inspraak geeft, en ze het bij de basisklas ‘beperkt’ tot het
inspelen op signalen vanuit de klas.
21

Grafieken
Bij deze grafieken houdt elke staaf in het percentage ‘groen’, dus het percentage
waarnemingen van gezag en relatie dat positief is of een positief effect heeft. Deze grafieken
zijn gebaseerd op bovenstaande verwerkte gegevens.
Gezag en relatie links horen bij de man, gezag en relatie rechts bij de vrouw. Achter elke
persoon staat tussen haakjes een getal, dit houdt het aantal jaren werkervaring in.
120%
Geschiedenis/maatschappijleer/T&V
100%
80%
60%
40%
20%
Basis
Havo
0%
Gezag Relatie Gezag Relatie
Man (8,5) Vrouw (12)
120%
Biologie
100%
80%
60%
40%
20%
Basis
Havo
0%
Gezag Relatie Gezag Relatie
Man (5) . Vrouw (13)
22

120%
Engels
100%
80%
60%
40%
20%
Basis
Havo
0%
Gezag Relatie Gezag Relatie
Man (13,5) Astitel Vrouw (24)
Onderstaande grafiek is gebaseerd op de 3 grafieken hierboven
Werkervaring
% van het gemiddelde van basis en
havo
120,0%
100,0%
80,0%
60,0%
40,0%
20,0%
0,0%
5 8,5 12 13 13,5 24
Aantal jaren
Gezag
Relatie
23

Conclusie
Er wordt aan gezag gewerkt door een docent(e) op verschillende manieren. Zo spreken ze
meestal bij het stil krijgen van de klas niet alleen heel de klas aan, maar ook leerlingen
individueel. Terwijl de ene docent(e) rustig blijft praten, gebruikt de ander stemverheffing,
dit kan een positief effect hebben, maar ook een negatief effect. Non‐verbaal toont men
vooral gezag door oogcontact met de leerlingen te maken. Oogcontact is niet alleen positief
voor het gezag, maar ook voor de relatie. Hiermee laat een docent(e) zien dat ze de leerling
individueel ziet. Ook met humor en complimenten wordt gewerkt aan de relatie.
Deelvraag 1 Wat is het verschil in de manier waarop een docent(e) aan relatie en gezag
werkt in een klas wanneer we kijken naar een basis‐ en een havoklas
Er zit vooral verschil per docent(e) hoe hij/zij werkt aan relatie en gezag als we kijken
naar een basis‐ en een havoklas. In een basisklas wordt meer rondgelopen om het gezag
te handhaven dan in een havoklas. Ook wordt er sneller gedreigd met straf. Voor het
werken aan relatie geldt dat havoklassen vaker inspraak hebben op de les.
Deelvraag 2 Wat is het verschil in de manier waarop een docent(e) aan relatie en gezag
werkt in een klas wanneer we kijken naar verschillende vakken
Bij geschiedenis/maatschappijleer/T&V is er meer ruimte voor onderling gesprek, hier is
de relatie tussen docent en leerling ook het best. Ook het gezag scoort bij deze vakken
het hoogst. Dit laat zien dat er een samenhang tussen gezag en relatie is. Biologie is voor
velen een moeilijk vak, waardoor de nadruk ook meer op de leerstof ligt dan op relatie.
Omdat er hier in de les minder ruimte voor relatie is, maken de docenten ruimte voor
relatie voordat de les begint, door bij de deur te staan en de leerlingen persoonlijk te
begroeten. Dit was bij de andere vakken niet het geval.
Deelvraag 3 Wat is het verschil in de manier waarop een docent(e) aan relatie en gezag
werkt in een klas wanneer we kijken naar hun geslacht
Voor 2/3 geldt dat vrouwelijke docenten een betere relatie met de klas hebben dan
mannelijke docenten. Voor gezag is er niet een duidelijk verschil tussen mannelijke en
vrouwelijke docenten.
24

Deelvraag 4 Wat is het verschil in de manier waarop een docent(e) aan relatie en gezag
werkt in een klas wanneer we kijken naar hun werkervaring
Het gezag stijgt met de jaren werkervaring. Maar na een aantal jaren is er wel een
daling van het gezag, met als minimumpunt bij de 13 jaar. Als dit punt weggelaten
werd, zou de daling minder zijn. Daarna stijgt het gezag weer. Met de daling van het
gezag, daalt ook de relatie, waarmee het verband tussen gezag en relatie wordt
aangetoond. Verder is er geen nauw verband tussen werkervaring en relatie, relatie
ligt bij bijna alle docenten op één lijn. Ook is bij een beginnend docent met weinig
werkervaring het verschil tussen gezag en relatie het grootst.
Er zijn dus verschillende manieren om aan relatie en gezag te werken in een klas, de
docenten doen dit ook op hun eigen manier. Ook is er een aantoonbaar verschil hierin als we
kijken naar de verschillende niveau’s, dus basis en havo. Ook tussen de vakken
geschiedenis/maatschappijleer/T&V, biologie en Engels is er verschil in de manier waarop
aan gezag en relatie wordt gewerkt, het verschil is hier het duidelijkst tussen
geschiedenis/maatschappijleer/T&V en biologie. Het geslacht van de docent(e) speelt ook
mee, vrouwelijke docenten hebben over het algemeen een betere relatie met de klas. Ook is
er verschil te zien in het verband tussen werkervaring en gezag en relatie, zo stijgt het gezag
met de jaren werkervaring. Het aantal jaren werkervaring heeft minder invloed op de relatie.
25

Evaluatie en suggesties
Evaluatie
Het was erg leuk om dit onderzoek te doen. Je gaat zo op een andere manier naar ‘het in de
klas zitten’ kijken. In plaats van dat we zelf les hadden, moesten we de relatie en gezag
observeren tussen leraar en leerling in andere lessen. Dit is erg interessant.
Maar niet alles ging goed in ons onderzoek, en we hebben zeker wat verbeterpunten. Zo
waren we pas heel laat begonnen met echte onderzoek, omdat we heel veel tijd besteed
hebben aan het uitzoeken van de docenten. Dit kwam namelijk best precies, omdat we
docenten moesten vinden die en aan basis en aan havo les gaven. Daarnaast wilden we per
vak 2 docenten en dan ook nog een vrouwelijke en een mannelijke. Uiteindelijk is dit gelukt,
maar toen waren we wel heel wat lessen verder. En daarnaast hadden we ook nog het
probleem dat de roosters in deze tijd ook nog vaak veranderen, waarbij we steeds weer
opnieuw de lessen en uren konden gaan uitzoeken.
Voor ons onderzoek zijn we ook nog een paar keer bij meneer Trouwborst langs geweest, dit
was erg verhelderend voor ons onderzoek. Hierdoor hadden we duidelijke richtlijnen. Alleen
bij het tweede gesprek, om te vragen hoe we onze resultaten moesten verwerken, kwamen
we erachter dat we vooral naar het verbale in de klas hebben gekeken. Maar het nonverbale
is ook erg belangrijk voor de relatie en het gezag en daar hebben we veel minder
naar gekeken. Aan de ene kant is dat ook wel logisch, omdat het verbale makkelijker te
observeren is dan het non‐verbale. Het non‐verbale zie je niet altijd, vooral niet als je druk
aan het schrijven bent.
Daarnaast hebben we ook een deel van de theorie pas achteraf gemaakt, na ons onderzoek.
Het is een verbeterpunt om dit eerst aan het begin te doen, omdat we hierdoor beter zicht
zouden hebben op ‘gedrag’ en ‘relatie’ tijdens het observeren.
Een verbeterpunt is ook dat we in plaats van schrijven misschien beter een laptop kunnen
gebruiken. Omdat we zo snel moesten schrijven, gaat het snel erg slordig. Hierdoor is het
achteraf soms moeilijk om te lezen wat je nu precies opgeschreven heb. Ook gaat typen
sneller dan schrijven. Een nadeel is dan natuurlijk wel, dat je altijd een zware laptop moet
meenemen en pen en papier makkelijker is. We zouden eventueel ook een videocamera
geplaatst kunnen hebben, waardoor we achteraf alles ook nog konden waarnemen of
controleren. Voor onze uiteindelijke resultaten en conclusie zou dat beter zijn geweest, maar
een nadeel is dat een camera voor een docent en de leerlingen niet fijn zal zijn, dan zijn ze er
nog bewuster van dat je er bent.
Dat is ook iets dan kon meespelen in ons onderzoek. Sommige docenten waren er duidelijk
van bewust dat we in de klas zaten, het kan ook zijn dat ze dan ‘anders doen’. Daarom is een
verbeterpunt ook dat we meerdere lessen bij een docent bijwonen. Maar dat was weer niet
haalbaar, omdat dat ten koste zou gaan van onze eigen lessen en we niet zoveel tijd hadden.
26

Suggesties
In dit onderzoek hebben we naar vier verschillende zaken gekeken in het verband met
‘gezag’ en ‘relatie’. Voor een vervolgonderzoek zouden we nog steeds naar ‘gezag’ en
‘relatie’ kunnen kijken, alleen dan in het verband met andere zaken. Hieronder noemen we
enkele:
‐ Wat is het verschil in de manier waarop een docent(e) aan relatie en gezag werkt in
een klas wanneer we kijken naar een jongens‐ en meisjesklas
Tijdens het observeren kwamen we ook in een paar klassen dat alleen bestond uit
meisjes. Daarom zou het ook een interessant onderzoek zijn om te kijken naar het
verschil hoe relatie en gezag vormgegeven worden in een jongensklas en in een
meisjesklas
‐ Wat is het verschil in de manier waarop een docent(e) aan relatie en gezag werkt in
een klas wanneer we kijken naar klas 1, klas 2, klas 3, klas 4, klas 5 en klas 6
Hierbij denken we dus aan een onderzoek naar de verschillende leeftijdsfasen, die dus
verdeeld zijn over de klassen, en hoe daarmee omgegaan wordt met betrekking tot
relatie en gezag. Hierbij moet wel één niveau genomen worden, dus als we alle
leeftijdsfasen willen gaan bekijken, moeten we vwo nemen.
‐ Wat is het verschil in de manier waarop een docent(e) aan relatie en gezag werkt in
een klas wanneer we kijken naar de verschillende lesuren
Hierbij willen we eventueel gaan onderzoeken in welk lesuur van de dag het best aan
relatie en gezag wordt gewerkt, waarbij we ook zouden kunnen concluderen welk
lesuur het effectiefst is wanneer het om relatie en gezag gaat.
27

Literatuur
M. Brekelmans (2010). ‘Klimaatverandering in de klas’, (Universiteit Utrecht, Faculteit
Sociale Wetenschappen) http://igitur‐archive.library.uu.nl/fss/2010‐0625‐200136/Brekelmans.pdf
R. J. Marzano (2011). De kunst en wetenschap van het lesgeven. Een evidence‐based
denkkader voor goed, ontwikkelingsgericht onderwijs; tien vragen (en antwoorden) om uw
lessen sterker te maken. Vlissingen: Bazalt
I. Mijland, ‘Onderwijs is een wij‐woord’, Jeugd in school en onderwijs (94) (oktober 2009) p.
32‐35
C. Schaumont en L. Verlinde, ‘Gezag verwerven in de klas’, Over de grens. Gezag en structuur
in salesiaans perspectief, (Oud‐Heverlee, Don Boscovormingscentrum 2005), p. 91‐104
M. J. H. Rietveld, C. E. M. van Beijsterveldt en D. I. Boomsma, ‘Sekse van de leerkracht en
probleemgedrag bij leerlingen’, www.tweelingenregister.org/2011/Rietveld_PS_2011.pdf
(geraadpleegd op 10‐03‐2012)
http://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/voortgezet‐onderwijs/vraag‐en‐antwoord/watis‐hoger‐algemeen‐voortgezet‐onderwijs‐havo.html,
ministerie van Onderwijs, Cultuur en
Wetenschap. Geraadpleegd op 10‐03‐2012
http://nl.wikipedia.org/wiki/Voorbereidend_middelbaar_beroepsonderwijs, Voorbereidend
middelbaar beroepsonderwijs. Geraadpleegd op 10‐03‐2012
28