Vrijstaande kantoor - Cauberg-Huygen Raadgevende Ingenieurs BV

Bouwfysica
Vrijstaande kantoor
binnen één klimaatgevel
40

gebouwen
Overdekte straten met semi-binnenklimaat
Het gebouw INIT bestaat feitelijk uit afzonderlijke vrijstaande
kantoorgebouwen met daaromheen een gezamenlijke
thermische schil. Zowel de gezamenlijke buitengevel
als de gevels van de afzonderlijke kantoorgebouwen
zijn uitgevoerd in glas. Het totale bouwvolume
beslaat maar liefst 190 bij 95 meter, met een hoogte
van 18 meter.
Dakluiken Dakluiken regelen aan de bovenzijde de
spouwventilatie.
Glazenwassersrail Ventilatiekleppen
19000+
Tekst en foto’s: Henk Wind
De discussie over de term klimaatgevel of tweedehuidfaçade
heeft ir. Jan Hardlooper van Cauberg-Huygen Raadgevende
Ingenieurs maar onbeslist gelaten. De gevelconstructie
van het gebouw INIT op het voormalige Stork-terrein
in Amsterdam-Oost (nu Amsterdam Oostenburgereiland)
is geen van beide. De binnenste glasgevel is van
enkel glas, terwijl daar buitenom een tweede huid gehangen
is van thermisch isolerend glas. De spouwruimte daartussen
wordt geventileerd met buitenlucht die in principe
niet in het gebouw komt. ‘Het is een gebouwgebonden,
hybride oplossing, die afwijkt van de traditionele concepten
en die afgestemd is op de buitencondities in winter- en
zomersituatie’, zo zegt Hardlooper.
INIT valt op vanwege het enorme bouwvolume van
190x95x18 meter. Het gebouw is ontstaan vanuit de huisvestingswens
van de Reinigingsdienst Binnenstad Amsterdam.
Deze dienst krijgt een twee bouwlagen hoge, grote voertuigstalling
met bijbehorende ruimtes op de eerste twee bouwlagen.
Voor zo’n stalling is daglicht niet nodig, zodat de
gevelzones rondom de stalling ingevuld zijn met te verhuren
commerciële ruimtes. Het dak van de stalling, dat ligt op
7300 + peil, is benut als ‘tweede maaiveld’. Hier zijn vrijstaande,
drielaagse kantoorgebouwtjes bovenop gezet, met
daartussen 7 meter brede straten.
Bovenzijde
Onderzijde
2900+
IPE120, therm. verzinkt, hoh 1875 IPE120, therm. verzinkt, hoh 1875
HE230B,
thermisch
verzinkt
Dejo-roosters,
therm. verzinkt
40mm
IPE140, therm. verzinkt, hoh 1875
HE230B, therm. verzinkt, hoh 7500
Sprinklerinstallatie
Prefab betonschijf,
zwart 350x1425
2875
Roterende
lamellen
met
grafische print
IPE120, therm. verzinkt, hoh 1875
Automatisch gestuurde ventilatiebakken met
dubbele polycarbonaat kleppen (transparant)
Zuidoostgevel In de zuidoostgevel is een draagconstructie van prefab betonnen
schijven in de brede spouwruimte geplaatst. Doordat de thermische schil aan de
buitenzijde te situeren, ontstaat er geen koudebrug.
Op afstand
Architect Groosman Partners bv heeft ervoor gekozen om
deze afzonderlijke gebouwen te bundelen tot een gezamenlijk
gebouw. Daarvoor zijn de straten overkapt met glaskappen
en is een extra glasgevel rondom het geheel gehangen.
Deze extra gevel is met een staalconstructie opgehangen
aan uitkragende dakspanten en staat op enige afstand van
de (glazen) binnengevels. De constructie begint op de eerste
Lamellen De spouwventilatie
wordt aan de onderzijde
geregeld met een
lamellenconstructie.
▲
Bouwwereld nr. 16 (8 september 2003)
41

Isolatie De parkeergarage
midden in
het gebouw moet
vanwege uitlaatgassen
fors geventileerd
worden, waardoor
er een semi-buitenklimaat
heerst. Alle
wanden hiervan zijn
daarom thermisch
geïsoleerd. Geen
probleem want er
was toch al een
zware akoestische
isolatie nodig vanwege
de vereiste
geluidsabsorptie
voor de binnenstraten.
Constructieve opbouw
verdieping. De begane grond heeft een traditioneel gevelsysteem.
De glasgevel zal letterlijk een grote etalage vormen van
deze bedrijven. De zonwering in de spouw zal namelijk
bedrukt worden. Voor een deel bestaat de zonwering uit
aluminium lamellen en voor een deel uit schuivende frames.
Door het schuiven van deze zonwerende frames en het
draaien van de lamellen ontstaat een continu veranderende
grafische expressie in de gevel. De zonwering wordt afwisselend
tegen de binnen- en de buitengevel aangebracht en
wordt per vertrek geregeld.
De architect koos voor een variabele spouw, die op het
breedste punt zelfs uitkomt op 2,5 meter, terwijl die echter
in bijvoorbeeld de gezamenlijke manifestatieruimte helemaal
niet voorkomt. In de zuidoostgevel heeft hij ervoor
gekozen om dragende betonnen kolommen in deze spouw-
De constructie van gebouw INIT is gedeetelijk beton en gedeeltelijk staal. De
stalling van de reinigingsdienst is uitgevoerd met prefab betonnen kolommen in
een stramien van 15 x 15 meter, met naast elkaar gelegen dubbele liggers
600x1000 mm en kanaalplaatvloer. De stabiliteit komt hier uit een aantal betonwanden.
De zones daaromheen en de bouwdelen boven tweede maaiveld zijn
uitgevoerd met staalprofielen in een stramien van 7,5 meter en kanaalplaatvloer.
De stabiliteit komt hier uit kruisverbanden in elke gevel van de afzonderlijke
gebouwtjes. Ook de hellingbaan naar de parkeergarage wordt gedragen door
een staalconstructie. Cauberg-Huygen heeft daarom gekeken naar de trillingen
die rijdende auto’s zouden veroorzaken. Door een oplegging op rubbers en een
verzwaarde vloer was hinderlijke trilling te voorkomen.
Vrijstaand De
kantoorgebouwen
zijn uitgevoerd als
afzonderlijke, vrijstaande
gebouwen.
Midden in het
gebouw ligt een
drielaagse parkeergarage.
Niveau 3, parkeerlaag 1
ruimte te plaatsen. De spouw is niet bedoeld als verblijfsgebied
en is uitsluitend toegankelijk voor glasbewassing en
andere onderhoudswerkzaamheden. Daarvoor zijn beloopbare
roosters aangebracht. De glazenwasser zal zich echter
wel moeten aanlijnen, want vanuit kostenoogpunt is niet
gekozen voor doorvalveilig glas. Vanwege brandveiligheid is
de spouw in de lengterichting gecompartimenteerd tot
maximaal 60 meter en is deze tevens gesprinklerd, zoals het
gehele gebouw dat is.
Buitenzijde
Voor Cauberg-Huygen waren de architectonische keuzes
het uitgangspunt bij het zoeken naar de beste bouwfysische
oplossing. Daarbij kwamen de eisen dat de gevel ook nog de
functie van geluidsscherm moet bekleden vanwege de ligging
langs de spoorbaan naar Amersfoort en Utrecht en dat
deze moest voorkomen dat stank van de huisvuilwagens op
de begane grond het gebouw binnen dringt.
Cauberg-Huygen liet daarvoor zelfs een geuronderzoek uitvoeren.
Daaruit bleek dat gebruik van de lucht uit de spouw
Parkeergarage
42 Bouwwereld nr. 16 (8 september 2003)

Hellingbaan De hellingbaan
naar de parkeergarage
voert grotendeels langs
de gevel. De binnengevel
ontbreekt hier en glazen
lamellen in de buitengevel
zorgen voor extra ventilatie.
De spouw boven de
hellingbaan kan met
dezelfde lucht worden
geventileerd omdat deze
lucht niet als ventilatielucht
binnen het gebouw
komt, maar alleen de
spouw koelt.
voor ventilatie van binnenstraten en kantoren een risico zou
vormen. Dat betekent dat de benodigde ventilatielucht
bovendaks aangevoerd moet worden.
Jan Hardlooper: ‘We hebben ervoor gekozen om de thermische
schil van het gebouw aan de buitenkant te situeren.
Dat geldt voor de gevel, maar ook voor het dak van de binnenstraten
waarvoor dus geïsoleerd glas is gebruikt.
Daarmee was de koudebrugwerking gemakkelijk op te lossen.
Er komt bij dat een tweede huid met enkel glas aan de
buitenzijde gevoelig is voor condensatie, wat met de beoogde
etalagefunctie ongewenst was. Verder hadden we te
maken met de functiemenging binnen het gebouw, waarbij
een stationhal-achtig klimaat gewenst was in onder meer
de binnenstraten en de manifestatieruimte.’
Laten verdwijnen
‘Belangrijk uitgangspunt was dat we in de winter energetisch
winst willen plukken van de glazen schil, terwijl we
die in de zomer bouwfysisch eigenlijk compleet willen laten
verdwijnen, maar met behoud van de geluid- en geurwering.
De binnenstraten en de spouw zijn daarvoor voorzien
van grote luiken, die overigens sowieso al nodig waren voor
rookafvoer in geval van brand. In de zomer staan deze luiken
in principe volledig open, waarbij een sensor zorgt voor
automatische sluiting bij regen. De warmte uit de kantoren
wordt via het enkel glas van de binnengevel overgedragen
naar de geopende tweede huid. De kantoren hebben daarnaast
nog een eigen koelunit op het dak staan.’
‘In deze geopende toestand heeft de buitengevel de
functie van zonwering doordat glas met een hoge LTA (lichttoetreding)
en een lage ZTA (zontoetreding) is toegepast.
In de winter zijn de dakluiken gesloten en wordt de lucht in
spouw en binnenstraten minimaal geventileerd met buitenlucht.
De binnenstraten zijn niet voorzien van een aanvullend
klimaatsysteem.’
Parkeergarage
Een complicerende factor in het geheel was het inpandig
parkeren midden in het gebouw. Van de binnenste twee
drielaagse gebouwen is namelijk alleen de begane grond
benut als commerciële ruimte, terwijl de twee bouwlagen
daarboven samen benut zijn voor een drielaagse parkeergarage.
De hellingbaan daarnaartoe is helemaal binnen het
Manifestatieruimte De gezamenlijke manifestatieruimte is niet
voorzien van een binnengevel. Hier is dus alleen de thermisch isolerende
buitengevel aanwezig. Er heerst daardoor een ‘stationhalachtig’
klimaat.
gebouw gelegen. Hellingbaan en parkeergarage
moeten ruim geventileerd
worden en hebben dus een buitenklimaat.
Dat betekent dat een extra thermische
schil binnen het gebouw aangebracht
moest worden. Volgens Hardlooper
valt dat echter wel mee. ‘De wanden
van de parkeergarage zijn aan de
zijde van de binnenstraat voorzien van
geperforeerde staalplaat, met daarachter
onverpakte minerale wol en een
brandwerende laag. Deze isolatie hadden
we toch al nodig om voldoende
geluidsabsorptie te verkrijgen voor de
binnenstraten. Datzelfde geldt aan de
onderzijde van de parkeergarage.
Projectgegevens
Om het contactgeluid van rijdende auto’s te dempen hadden
we een akoestisch plafond nodig met 90 mm minerale wol.
En daarmee haal je dan ook al de vereiste thermische isolatie.’
Eenzelfde constructie is toegepast als plafond van de
stalling van de gemeentereiniging.
Veel glas
De hellingbaan naar de parkeergarage voert grotendeels
langs de glazen buitengevel. Hier ontbreekt de glazen binnengevel,
terwijl de buitengevel uitgevoerd is in glazen lamellen
om voldoende ventilatie te verkrijgen. Waar de hellingbaan
het gebouw in leidt zal deze ook met glas (kleur blauw, 60
minuten brandwerend) bekleed worden, zodat men vanuit
diverse ruimtes de auto’s naar de parkeergarage ziet rijden.
Dat principe van zichtbaarheid is overigens in het gehele
gebouw toegepast. Behalve de gevel zijn ook de meeste wanden
en gebouwelementen in glas uitgevoerd. Dat brengt met
zich mee dat er maar liefst 51 soorten glas toegepast worden:
gekleurd glas, gehard glas, thermisch isolerend glas, brandwerend
glas en de vele combinaties en varianten daarvan zoals
verschillende waardes voor ZTA en LTA verschillende waardes
voor brandwerendheid, etcetera. ■
Opdrachtgever: Heijmans IBC Vastgoedontwikkeling
BV, Amersfoort
Ontwerp: Groosman Partners BV, Rotterdam
(projectarchitect ir. G.A.D. de Graaf)
Constructie-advies: D3BN, Rotterdam
Bouwfysisch advies: Cauberg-Huygen
Raadgevende Ingenieurs, Rotterdam
Installatie-advies:
Technisch Adviesbureau Becks, Vught
Uitvoering:
Heijmans IBC Bouw, Schiphol-Oost
Installateur: Burgers Ergon, Amsterdam
Start bouw: oktober 2001
Geplande oplevering: december 2003
Bouwwereld nr. 16 (8 september 2003)
43