Skarsterlan_Zorg_voor_jeugd_2007 - GGD Fryslan

Samen zorgen voor jeugd
Skarsterlân
2007
Jaarrapportage JGZ 0 – 19 jaar

Inhoudsopgave samen zorgen voor de jeugd in de gemeente Skarsterlân
1. Vooraf........................................................................................................................... 3
2. Integrale jeugdgezondheidszorg 0 - 19 jaar in Fryslân.................................................. 4
3. Kwaliteit ........................................................................................................................ 5
4. Medewerkers jeugdgezondheidszorg in de gemeente Skarsterlân ............................... 5
5. Kengetallen cliëntcontacten 2007 ................................................................................. 6
6. Groepsmonitor: cijfermatige informatie over de gezondheidstoestand van de
jeugd en risicogroepen ................................................................................................. 8
7. Informatie en advies JGZ-medewerkers ......................................................................23
8. Aanvullende zorg uniform deel basistakenpakket 0 - 4 jaar .........................................24
9. Activiteiten maatwerkdeel basistakenpakket 0 - 4 jaar .................................................25
10. Deelname aan zorgnetwerken, gemeentelijke netwerken en ketenzorg 0- 4 jaar.........27
11. Gezondheidsbevordering en projecten 0-4 jaar ...........................................................29
12. Infectieziektebestrijding 0 - 4 jaar.................................................................................31
13. Deelname aan zorgnetwerken onderwijs, gemeentelijke netwerken en ketenzorg
4 – 19 jaar....................................................................................................................31
14. Gezondheidsbevordering, projecten en campagnes 4 - 19 jaar ...................................32
15. Beleidsadvisering op het gebied van jeugd..................................................................33
16. Infectieziektebestrijding 4 – 19 jaar..............................................................................33
17. Advisering onderwijs over zorg chronisch zieke leerlingen...........................................33
18. Preventie kindermishandeling 4 – 19 jaar ....................................................................34
19. Crisiszorg bij calamiteiten op school ............................................................................34
20. Scenarioteam maatschappelijke onrust .......................................................................34
21. Vertrouwenspersoon machtsmisbruik ..........................................................................34
22. Logopedie....................................................................................................................34
Bijlage Zorgaanbod jeugdgezondheidszorg
Bij sommige onderdelen in de rapportage treft u aandachtspunten of adviezen aan,
afkomstig van medewerkers die in uw gemeente de zorg voor jeugd leveren.
2

Vooraf
Met enige trots bieden wij u deze gezamenlijke rapportage van Thuiszorg Zuidwest Friesland
en GGD Fryslân aan. De rapportage informeert u over de zorg aan de jeugd in uw gemeente
die onze organisaties in 2007 hebben uitgevoerd.
De rapportage geeft u inzicht in de uitgevoerde activiteiten, de samenwerking met
ketenpartners en de inzet voor risicogroepen. Daarnaast krijgt u inzicht in de
gezondheidstoestand van de jeugd en van specifieke risicogroepen in uw gemeente op basis
van onderzoek door onze organisaties.
Met deze gezamenlijke rapportage willen we tevens de goede samenwerking in het kader
van integrale jeugdgezondheidszorg in uw gemeente tonen.
In 2007 stonden jeugd en gezin volop in de (politieke) schijnwerpers. Gemeenten troffen
voorbereidingen voor Centra voor Jeugd en Gezin en de invoering van zorgmonitoren. De
gemeenten verenigd in de Vereniging voor Friese Gemeenten spraken zich uit voor het
onderbrengen van de integrale JGZ 0-19 bij de Hulpverleningsdienst Fryslân.
De kritische rapporten van de Inspectie voor de Gezondheidszorg wezen op de noodzaak
van zorgcoördinatie en bemoeizorg door de Jeugdgezondheidszorg. GGD Fryslân,
Thuiszorgorganisaties en Bureau Jeugdzorg Friesland stemmen hun activiteiten op dit terrein
op elkaar af.
Er wordt steeds meer geïnvesteerd in samenwerking met andere organisaties. Bijvoorbeeld
het pilotproject extra zorg voor kinderen van ouders met psychiatrische problematiek ,
samenwerking met schoolmaatschappelijk werk.
In uw gemeente is ook inzet geweest van medewerkers van de afdeling Algemene
Gezondheidszorg en de afdeling Beleid & Onderzoek van GGD Fryslân. Het gaat dan
bijvoorbeeld om infectieziektebestrijding of gezondheidsbevordering.
Wij wensen u veel plezier bij het lezen van deze rapportage. Voor opmerkingen of vragen
kunt u terecht bij ondergetekenden.
Winifred Hilbers,
hoofd jeugdgezondheidszorg Thuiszorg Zuidwest Friesland
Telefoon: 0515 – 461205/06 – 10630692
E-mail: WinifredHilbers@thuiszorgzwf.nl
Jaap Erik Pijlman,
hoofd jeugdgezondheidszorg GGD Fryslân
Telefoon: 058-2 334 334
E-mail: je.pijlman@ggdfryslan.nl
Mei 2008
3

Integrale jeugdgezondheidszorg 0 - 19 jaar in Fryslân
Besluit JGZ 0-19 jaar in een uitvoeringsorganisatie
In 2007 is het convenant “integrale JGZ Fryslân” geëvalueerd. Naar aanleiding van deze
evaluatie hebben de gemeenten verenigd in de Vereniging van Friese Gemeenten besloten
de jeugdgezondheidszorg 0-19 jaar per 1-1-2009 onder te brengen bij de
Hulpverleningsdienst Fryslân. Deze organisatie jeugdgezondheidszorg 0-19 jaar moet
flexibel inspelen op de wensen van de gemeenten. Het Dagelijks Bestuur van de
Hulpverleningsdienst Fryslân heeft de colleges van B en W verzocht om met uniforme
besluitvorming het besluit van de VFG bestuurlijk te effectueren.
Organisatorische integratie en professionele integratie
De managers JGZ van Thuiszorgorganisaties en van de GGD vormen het managementteam
integrale JGZ. De afstemming van beleid en activiteiten resulteerde onder andere in één
gezamenlijk productenboek met een kostprijssystematiek, het gezamenlijk voorbereiden van
de implementatie van het Elektronisch Kinddossier in 2008 en activiteiten op het terrein van
de professionele integratie.
Voorbeelden van professionele integratie zijn:
• Een uniforme aanpak voor het signaleren begeleiden jeugdigen (2-19 jaar) met
overgewicht. Deze aanpak heeft inmiddels via het samenwerkingsverband van
huisartsen, jeugdartsen en de kinderartsen van het Medisch Centrum Leeuwarden,
zijn weg gevonden naar 150 Friese huisartsen.
• Een provinciale scholingsdag voor alle JGZ-medewerkers gericht op inhoudelijke
afstemming van en informatie over elkaars werkzaamheden en het versterken van de
samenwerking van JGZ-medewerkers werkzaam in één gemeente.
• Gezamenlijke activiteiten opvoedingsondersteuning en zorg voor jonge risicokinderen
en risicogezinnen.
• Gezamenlijke bijscholingsavonden voor artsen en verpleegkundigen gericht op
actuele gezondheidsthema’s.
• Gezamenlijke deelname aan de provinciale denktank Centra voor Jeugd en Gezin.
• Een protocol voor de overdracht van zorg van vierjarigen van Thuiszorg naar GGD.
Het protocol is gericht op één doorlopend zorgaanbod voor kind en ouder.
Zorgcoördinatie
De Inspectie voor de Volksgezondheid heeft in 2007 de gebeurtenissen rond het
“Maasmeisje” Gessica onderzocht en constateert dat de JGZ zorgcoördinatie moet
uitvoeren. Dit is een wettelijke taak die is verankerd in het Basistakenpakket JGZ. Daarnaast
vindt de Inspectie dat de JGZ, meer dan tot nu toe, bemoeizorg moet verlenen. Bemoeizorg
is ongevraagd zorg verlenen aan kinderen of jongeren die bedreigd worden in hun veiligheid
of gezondheid.
Tijdens scholing en instructie zijn de JGZ-medewerkers geïnformeerd over deze ontwikkeling
en de gevolgen voor de dagelijkse praktijk. GGD en Thuiszorginstellingen onderzoeken
gezamenlijk hoe deze taken in samenhang met gemeenten, Jong in Fryslân, ketenpartners
en de gemeentelijke zorgmonitoren kunnen worden uitgevoerd.
4

Kwaliteit
Bij de uitvoering van de in de WCPV vastgelegde taken wordt gewerkt volgens de door de
Kwaliteitswet Zorginstellingen (HKZ) gestelde kwaliteitseisen. Dit gebeurt onder andere door
protocollering, intervisie en toetsing van de productuitvoering met behulp van audits. De
afdelingen Jeugdgezondheidszorg van de Thuiszorg Zuidwest Friesland en van GGD
Fryslân werken inmiddels volgens de standaarden van de Kwaliteitswet Zorginstellingen en
deze afdelingen hebben beide het HKZ-certificaat ontvangen.
Medewerkers jeugdgezondheidszorg in de gemeente Skarsterlân
Het team jeugdgezondheidszorg 0-4 jaar van Thuiszorg Zuidwest Friesland bestaat uit
• Marjan Zijlmans, verpleegkundige
• Maartje Koek, verpleegkundige
• Susan Rypkema, verpleegkundige
• Afke van der Valk, arts
• Thea Vermeulen, arts
• Tietsje Bijlsma, consultatiebureauassistente
• Deborah Bröselman, consultatiebureauassistente
• Heleen Sieders, pedagoog
Het team jeugdgezondheidszorg 4-19 jaar van GGD Fryslân bestaat uit
• Jolanda Veenstra, assistente jeugdgezondheidszorg
• Sietske Meinesz, sociaal verpleegkundige
• Marius de Konink, arts
Locatie consultatiebureaus
In de gemeente Skarsterlân zijn de consultatiebureaus op de volgende plaatsen gevestigd:
• De Vervening 1, Oudehaske
• It Beaken 6, Joure
• Heemstrastraat 30, St. Nicolaasga
5

Kengetallen cliëntcontacten 2007
Cliëntcontacten Thuiszorg
Huisbezoek voor hielprik en gehoorscreening door screenteam 285
Tweede of derde neonatale gehoorscreening 13
Zuigelingenhuisbezoek door wijkverpleegkundige JGZ
Consulten op consultatiebureau 0-1 jaar 2837
Consulten op consultatiebureau 1-2 jaar 536
Consulten op consultatiebureau 2-3 jaar 611
Consulten op consultatiebureau 3-4 jaar 415
Onderzoek op indicatie/ aanvullende zorg 53
Huisbezoek op indicatie/ aanvullende zorg 142
Huisbezoeken pedagogische thuisbegeleiding 0-4 jr./ maatwerk 64
Huisbezoeken pedagogische thuisbegeleiding 4-12 jr. maatwerk 40
Huisbezoeken Schouders onder Ouders/maatwerk 44
Cliëntcontacten GGD september 2006-december 2007
Preventief gezondheidsonderzoek basisonderwijs groep 2 395
Preventief gezondheidsonderzoek basisonderwijs groep 7 451
Preventief gezondheidsonderzoek vmbo klas 1 258
Preventief gezondheidsonderzoek havo/vwo klas 2 57
Preventief gezondheidsonderzoek vmbo klas 3 344
Preventief gezondheidsonderzoek nieuwkomers 0
Instroomonderzoek speciaal onderwijs 8
Periodiek gezondheidsonderzoek speciaal onderwijs 112
Preventief gezondheidsonderzoek op indicatie of verzoek 310
Huisbezoek op indicatie 2
Logopedische screening vijfjarigen 0
Logopedisch onderzoek op indicatie 0
Kinderen in zorg
Onderstaand een tabel met het aantal kinderen dat in zorg is per leeftijdscategorie, voor 4
achtereenvolgende jaren. De kinderen die in 2004 zijn ingestroomd bij de 0-1 jaar zijn de
nieuwgeborenen in dat jaar. In 2005 worden deze kinderen meegenomen in de categorie 1-2
jarigen, in 2006 in de categorie 2-3 jarigen, enzovoorts. Door in de tabellen steeds dezelfde
kleuren te gebruiken zijn de kinderen door de jaren heen te volgen. Verschillen in
kinderaantallen tussen de verschillende jaren zijn te verklaren door verhuizingen in en uit de
gemeente.
Kinderen in zorg per leeftijdscategorie
2004 2005 2006 2007
0-1 jaar 347 291 307 291
1-2 jaar 346 349 297 307
2-3 jaar 350 343 354 301
3-4 jaar 328 346 349 323
Totaal in zorg 1.371 1.329 1.307 1222
Bron: Thuiszorg Informatie Systeem
Het aantal kinderen zal niet exact aansluiten bij het aantal kinderen zoals geregistreerd in de
Gemeentelijke Basis Administratie (GBA). Dit is onder meer te verklaren uit het feit dat soms
kinderen wonend in de gemeente Skarsterlân in een andere gemeente naar het
consultatiebureau gaan en omgekeerd.
6

Toelichting op de activiteiten behorend bij het uniforme deel van het basistakenpakket
0 - 4 jaar
De activiteiten die zijn uitgevoerd worden gevraagd en ongevraagd aan alle inwoners in de
leeftijd van 0-4 jaar en hun ouders/verzorgers woonachtig in de gemeente Skarsterlân
aangeboden en kunnen grofweg worden onderverdeeld in consulten op het
consultatiebureau dan wel telefonische consulten en huisbezoeken. De consulten worden
uitgevoerd door artsen en wijkverpleegkundigen JGZ. De huisbezoeken kunnen worden
uitgevoerd door wijkverpleegkundigen en pedagogisch medewerkers.
Voor dagelijkse telefonische consultmogelijkheden is Thuiszorg Zuidwest Friesland, 24 uur
per dag, 7 dagen per week bereikbaar.
Ten behoeve van de uitvoering van de consultatiebureauzittingen kent Thuiszorg Zuidwest
Friesland vaste CB-locaties. Omdat de vraag op hoeveel locaties en waar er zittingen
worden gehouden onderdeel kan uitmaken van het gemeentelijk jeugdbeleid zijn de kosten
voor de huisvesting van de consultatiebureaus zichtbaar gemaakt in de kostprijs per kind in
de financiële verantwoording van het uniforme deel.
7

Groepsmonitor: cijfermatige informatie over de gezondheidstoestand van de
jeugd en risicogroepen
Risicoregistratie Jeugdgezondheidszorg 0–4 jaar 2007
In deze rapportage staan de gegevens vermeld uit de risicoregistratie van de
Jeugdgezondheidszorg 0-4 jaar in 2007 in de gemeente Skarsterlân. Deze gegevens zijn
verzameld tijdens het huisbezoek van de wijkverpleegkundige na de geboorte van het kind
en het huisbezoek na 1 jaar en 9 maanden en tijdens het consultatiebureauconsult van de
jeugdarts na 2 jaar en 3 maanden.
Van de verschillende risicofactoren uit de risicoregistratie zijn de volgende aspecten van
(on)gezondheid samengesteld:
• lichamelijke gezondheid van het kind
• psychosociale gezondheid van het kind
• ontwikkeling van het kind
• gezinssituatie waarin het kind opgroeit
• sociale leefomgeving waarin het kind opgroeit
• leefstijlfactoren van de ouder(s)
Deze gegevens worden weergegeven voor de gehele gemeente en kunnen worden
gerelateerd aan de gegevens van de overige gemeenten in regio Zuidwest Friesland.
Daarnaast wordt gekeken naar de gezondheidsrisico’s van kinderen in gezinnen waar sprake
is van een lage sociaal–economische status, bijzonder ouderschap en/of een ongunstige
leefomgeving van het kind. De gezondheidsrisico’s van de kinderen worden vergeleken voor
elk van deze (3) aspecten (wel/niet aanwezig) in de gehele regio Zuidwest Friesland. Zo is
het dus mogelijk om de ‘eigen’ situatie van de gemeente te beoordelen ten opzichte van de
overige gemeenten in Zuidwest Friesland, maar ook om het ‘gewicht’ van de verschillende
gezondheidsrisico’s te kunnen vaststellen aan de hand van het vóórkomen van deze
gezondheidsrisico’s onder verschillende groepen inwoners.
Daardoor kan ook doel(groep)gericht gekeken worden naar de mogelijkheden van
interventie.
Lichamelijke gezondheid van het kind
Kinderen geboren in 2007
De lichamelijke gezondheid van de kinderen die in 2007 zijn geboren is samengesteld uit de
kindfactoren perinatale problematiek, ziekte of afwijking die ADL beperkt en achterblijvende
groei.
Verder is de gezondheid van het kind als onvoldoende beschermende factor meegenomen
en de inschatting van de wijkverpleegkundige met betrekking tot het risico op
gezondheidsproblemen.
De ‘schaal’ loopt van 0 (geen ongezonde scores) tot 7 (alle items scoren ongezond).
Kinderen van twee jaar
De lichamelijke gezondheid van de tweejarige kinderen is samengesteld uit de kindfactoren
ziekte of afwijking die ADL beperkt, achterblijvende groei en overgewicht. Verder is de
gezondheid van het kind als onvoldoende beschermende factor meegenomen en de
inschatting van de wijkverpleegkundige met betrekking tot het risico op
gezondheidsproblemen.
De ‘schaal’ loopt van 0 (geen ongezonde scores) tot 5 (alle items scoren ongezond).
8

Psychosociale gezondheid van het kind
De psychosociale gezondheid van het kind is alleen beoordeeld voor de tweejarige
kinderen en is samengesteld uit de kindfactoren eet–/drinkproblemen, slaapproblemen,
temperamentvol/druk, angst, claimgedrag, contactproblemen en hechtingsproblemen.
De ‘schaal’ loopt van 0 (geen ongezonde scores) tot 7 (alle items scoren ongezond).
Ontwikkeling van het kind
Ook de ontwikkeling van het kind is alleen beoordeeld voor de tweejarige kinderen en is
samengesteld uit de kindfactoren achterblijvende groei, ontwikkelingsvelden fijne motoriek,
communicatie en grove motoriek. Verder is de gezondheid, het temperament en de
ontwikkeling als onvoldoende beschermende factor meegenomen en de inschatting van de
wijkverpleegkundige met betrekking tot het risico op algemene ontwikkelingsproblemen en
het risico op spraak–taalontwikkelingsproblemen.
De ‘schaal’ loopt van 0 (geen ongezonde scores) tot 9 (alle items scoren ongezond).
Gezinssituatie waarin het kind opgroeit
De gezinssituatie waarin het kind opgroeit is samengesteld uit een groot aantal
ouderfactoren. Hiervoor wordt verwezen naar het risicoregistratieformulier. Verder is
emotionele warmte, opvoedingsvaardigheden en realistische verwachtingen van de ouders
als onvoldoende beschermende factor meegenomen en de inschatting van de
wijkverpleegkundige met betrekking tot het risico op opvoedings– en/of gedragsproblemen
en het risico op AMK–problematiek.
De gezinssituatie is zowel voor de kinderen die in 2007 zijn geboren samengesteld als voor
de tweejarige kinderen.
De ‘schaal’ loopt van 0 (geen ongezonde scores) tot 20 (alle items scoren ongezond).
Sociale leefomgeving waarin het kind opgroeit
De sociale leefomgeving waarin het kind opgroeit is samengesteld uit de factoren
onveiligheid, achterstandswijk en slechte behuizing, en de factoren die vallen onder
bijzondere status in de samenleving. De sociale leefomgeving is zowel voor de kinderen die
in 2007 zijn geboren samengesteld als voor de tweejarige kinderen.
De ‘schaal’ loopt van 0 (geen ongezonde scores) tot 8 (alle items scoren ongezond).
Een ongunstige sociale leefomgeving wordt ook als groep met verhoogd gezondheidsrisico
geanalyseerd (zie verder).
Op basis van de verschillende schalen is een indeling gemaakt in goede gezondheidssituatie
(0 items positief), redelijke gezondheidssituatie (1 item positief), matige gezondheidssituatie
(2 items positief) en slechte gezondheidssituatie (3 of meer items positief).
Omdat de resultaten vergelijkend worden gepresenteerd en voor een betrouwbare
vergelijking het aantal kinderen in een categorie niet (te) klein mag zijn, is een tweedeling
gemaakt in (1) gezondheidssituatie goed en (2) gezondheidssituatie redelijk tot slecht.
De gekleurde balkjes in de figuren hebben betrekking op het percentage kinderen met
gezondheidssituatie redelijk tot slecht.
9

Aspecten van ongezondheid in de gemeente Skarsterlân en de overige gemeenten in
regio Zuidwest Friesland
Aspecten van ongezondheid 0-jarigen gemeente Skarsterlân en de overige
gemeenten regio Zuidwest Friesland
percentage %
25
20
15
10
5
0
lichamelijke gezondheid kind gezinssituatie kind sociale leefomgeving kind
gemeente Skarsterlân
overige gemeenten regio Zuidwest Friesland
Aspecten van ongezondheid 2 jarigen gemeente Skarsterlân en de overige
gemeenten regio Zuidwest Friesland
20
percentage %
15
10
5
0
lichamelijke
gezondheid kind
psychosociale
gezondheid kind
gemeente Skarsterlân
ontwikkeling kind gezinssituatie kind
sociale
leefomgeving kind
overige gemeenten regio Zuidwest Friesland
Aspecten van ongezondheid van de tweejarige kinderen in gezinnen waar sprake is
van een lage sociaal–economische status, bijzonder ouderschap en/of een ongunstige
leefomgeving in regio Zuidwest Friesland
Sociaal-economische status
De sociaal economische status (SES) is opgesteld op basis van het opleidingsniveau van de
moeder (laag=V(M)BO, MAVO of lager) en op basis van SES als onvoldoende
beschermende factor. Bij één of beide factoren aangekruist wordt de sociaaleconomische
status laag genoemd.
Als beide factoren NIET zijn aangekruist wordt de sociaaleconomische status als hoog
aangemerkt.
Deze indeling is zowel voor de kinderen die in 2007 zijn geboren gehanteerd als voor de
tweejarige kinderen.
Bijzonder ouderschap
Van bijzonder ouderschap is sprake als aan één of meer van de criteria voor bijzonder
ouderschap volgens de risicoregistratie wordt voldaan. In bijna alle gevallen gaat het dan om
een situatie van NIET twee eigen (biologische) ouders. Als GEEN van deze factoren is
aangekruist wordt gesproken van ‘beide eigen ouders’.
10

Sociale leefomgeving waarin het kind opgroeit
De samenstelling van deze groep staat al vermeld bij de indeling van de verschillende
aspecten van (on)gezondheid.
50
Aspecten van ongezondheid gerelateerd aan sociaal economische status
40
percentage %
30
20
10
0
lichamelijke
gezondheid kind
psychosociale
gezondheid kind
ontwikkeling kind
gezinssituatie kind
SES hoog
SES laag
50
Aspecten van ongezondheid gerelateerd aan sociale leefomgeving
40
percentage %
30
20
gunstige sociale
leefomgeving
10
ongunstige sociale
leefomgeving
0
lichamelijke
gezondheid kind
psychosociale
gezondheid kind
ontwikkeling kind
gezinssituatie kind
70
Aspecten van ongezondheid gerelateerd aan ouderschap
60
50
percentage %
40
30
20
10
0
lichamelijke
gezondheid kind
psychosociale
gezondheid kind
ontwikkeling kind
gezinssituatie kind
beide eigen
ouders
bijzonder
ouderschap
11

Leefstijlfactoren
Overgewicht
Bij 2% van de tweejarigen is overgewicht geconstateerd op basis van de bmi (body mass
index).
Er zijn geen verschillen tussen jongens en meisjes. Ook de verschillen per gemeente zijn
klein.
Onbereikbaar voor CB
Het Consultatiebureau heeft een zeer groot bereik. In 2007 was het bereik voor de gehele
regio Zuidwest Friesland meer dan 98% van het geboortecohort en meer dan 94% van de
tweejarige kinderen. In de gemeente Skarsterlân gaat het nu om 87% van de in 2005
geboren kinderen.
N.B. Vanwege het laatste risicoregistratiemoment na 2 jaar en 3 maanden, betreft
het percentage tweejarige kinderen nog niet het volledige geboortecohort 2005.
Verder kunnen er kleine verschillen ontstaan vanwege verhuizing of anderszins.
Volgens het Consultatiebureau is bijna 2% van de 2–jarige kinderen niet in beeld.
Roken van de moeder tijdens zwangerschap en roken in bijzijn van het kind
Roken is – al vanaf min negen maanden – een belangrijke risicofactor.
Er zijn soms ook aanzienlijke verschillen in het rookgedrag van de ouder(s) per gemeente en
ten aanzien van de verschillende risicogroepen. In de figuren 1–4 staan de belangrijkste
gegevens weergegeven. Roken van de moeder tijdens de zwangerschap en roken in bijzijn
van het kind worden per cirkel in samenhang vermeld. De gegevens hebben betrekking op
de kinderen die in 2007 zijn geboren.
De volgende tweedelingen zijn gemaakt:
260
Gemeente Skarsterlân
5
15
8
Roken moeder tijdens
zwangerschap (5+15)
Roken in bijzijn kind of
niet duidelijk (8+15)
1152
Overige gemeenten Regio Zuidwest
Friesland
65
60
43
Roken moeder tijdens
zwangerschap
(65+60)
Roken in bijzijn kind
of niet duidelijk
(43+60)
Figuur 1:
Friesland
Gemeente Skarsterlân en overige gemeenten Regio Zuidwest
12

41 41 34
Hoge SES
Roken moeder tijdens
zwangerschap
(41+41)
Roken in bijzijn kind of
niet duidelijk (34+41)
1292
Lage SES
28
33
Roken moeder tijdens
zwangerschap (28+33)
120
17
Roken in bijzijn kind of
niet duidelijk (17+33)
Figuur 2:
Hoge vs. lage sociaaleconomische status (SES)
Eigen ouders
50 48
44
Roken moeder tijdens
zwangerschap (50+48)
1334
Roken in bijzijn kind of niet
duidelijk (44+48)
Bijzonder Ouderschap
19
78
7
26
Roken moeder tijdens
zwangerschap (19+26)
Roken in bijzijn kind of
niet duidelijk (7+26)
Figuur 3:
Eigen ouders vs. bijzonder ouderschap
13

Gunstige sociale leefomgeving
58
57
47
Roken moeder tijdens
zwangerschap (58+57)
1349
Roken in bijzijn kind of niet
duidelijk (47+57)
Ongunstige sociale leefomgeving
11
17
63
4
Roken moeder tijdens
zwangerschap (11+17)
Roken in bijzijn kind of niet
duidelijk (4+17)
Figuur 4:
Gunstige vs. ongunstige sociale leefomgeving van het kind
Samenvatting/Conclusies
Het Consultatiebureau heeft een groot bereik. Meer dan 98% van de pasgeborenen wordt
‘gezien’ door de Jeugdgezondheidszorg en na twee jaar ligt dit percentage in elk geval nog
boven 94%.
De gezondheidssituatie van de 0– en 2–jarigen in de gemeente Skarsterlân is vergelijkbaar
met de gezondheidssituatie in de overige gemeenten in regio Zuidwest Friesland. Alleen de
gezinssituatie van de 0– en 2–jarigen wordt iets minder gunstig beoordeeld door de
wijkverpleegkundigen.
Roken is – al vanaf min negen maanden – een belangrijke risicofactor.
Er zijn soms aanzienlijke verschillen in het rookgedrag van de ouder(s) per gemeente en
natuurlijk ten aanzien van de verschillende risicogroepen.
De gezondheidsrisico’s van kinderen in gezinnen waar sprake is van een lage sociaal–
economische status, bijzonder ouderschap en/of een ongunstige leefomgeving van het kind
zijn relatief groot.
De ongezondheid van kinderen in gezinnen met lage SES is 3–5 keer groter dan die van
kinderen in gezinnen met hoge SES. Voor kinderen die opgroeien in een ongunstige sociale
leefomgeving is dat een factor vier ten opzichte van de kinderen die opgroeien in een
gunstige sociale leefomgeving en als sprake is van bijzonder ouderschap is de
ongezondheid een factor 2–3 groter vergeleken met de kinderen die bij beide eigen ouders
opgroeien.
14

Monitor gezondheid jeugdgezondheidszorg 4-19 jaar
De gegevens in deze monitor zijn afkomstig van gezondheidsonderzoeken uit de periode
september 2006 tot en met december 2007.
Lichamelijke gezondheid
De meeste kinderen hebben een goede lichamelijke gezondheid. Dit wordt dan ook door
ouders of door de jeugd zo ervaren (figuur 1).
basisonderwijs
1%
4%
voortgezet onderwijs
1% 9%
matig tot slecht
redelijk
(zeer) goed
95%
90%
Figuur 1. Oordeel van ouders over de gezondheid van het kind in het basisonderwijs en het oordeel
van jongeren in het voortgezet onderwijs over de eigen gezondheid in de gemeente Skarsterlân
Een minderheid heeft te maken met chronische aandoeningen waarvoor langdurige
medische zorg, bijvoorbeeld het gebruik van medicatie of medisch specialistische
begeleiding, noodzakelijk is. Voorbeelden van chronische aandoeningen zijn astma,
suikerziekte, aandoening van het bewegingsapparaat, ernstige auditieve of visuele handicap
en reuma.
In de gemeente Skarsterlân heeft 2% van de kinderen in groep 2 een chronische
aandoening. Een substantieel deel van deze groep kinderen is hierdoor beperkt in het
dagelijks functioneren op school, thuis en/of in het contact met leeftijdsgenoten.
2%
chronische aandoening
geen chronische aandoening
98%
Figuur 2. Percentage kinderen in groep 2 met een chronische aandoening in de gemeente
Skarsterlân
15

60
percentage
40
20
0
chronische aandoening
geen chronische
aandoening
beperkt in het dagelijks functioneren door de lichamelijk gezondheid
Figuur 3. Percentage kinderen in groep 2 dat beperkt is in het dagelijks functioneren door de
lichamelijke gezondheid
Psychosociale gezondheid, opvoeding en opgroeien
De JGZ-medewerker beoordeelt de ernst van psychosociale problemen naar gelang het type
hulp dat reeds wordt gegeven of nodig wordt geacht: opvoedingsvoorlichting,
opvoedingsondersteuning of gespecialiseerde hulpverlening. Volgens dezelfde criteria maakt
de JGZ-medewerker een inschatting van de omstandigheden waarin een kind opgroeit. In
figuur 4 worden deze percentages voor de gemeente Skarsterlân aangegeven,
respectievelijk voor kinderen in groep 2 van het basisonderwijs en jongeren in de onderbouw
van het voortgezet onderwijs.
Basisonderwijs groep 2
Voortgezet onderwijs onderbouw
Matig tot sterk
ongunstige
opgroei
omstandigheden
2%
Matig tot
Matig tot sterk
1% ernstige
ongunstige
psychosociale
opgroei
2%
problemen
2%
omstandigheden
2%
Matig tot
ernstige
psychosociale
problemen
3%
Figuur 4. Signalering van psychosociale problemen en ongunstige opgroei omstandigheden in de
gemeente Skarsterlân
Figuur 4 laat zien dat bij een deel van de jeugdigen zowel matig tot sterk ongunstige opgroei
omstandigheden als matig tot ernstige psychosociale problemen worden gesignaleerd.
Psychosociale problemen kunnen het dagelijks functioneren op school, thuis en/of in contact
met leeftijdgenoten nadelig beïnvloeden.
69% van de jeugdigen waarbij JGZ een matig tot ernstig psychosociaal probleem
signaleert, wordt beperkt in het dagelijks functioneren op school, thuis en/of in
contact met leeftijdgenoten.
16

Een deel van de jeugdigen ontvangt reeds hulp voor opvoeding en gedrag.
% jeugdigen met hulp bij
opvoeding of gedrag
8
6
4
2
0
bao groep 2 bao groep 7 vo onderbouw
gemeente
Skarsterlân
provincie
Figuur 5. Percentage jeugdigen in de gemeente Skarsterlân en de provincie dat reeds hulp ontvangt
bij opvoeding en gedrag
Niet alleen JGZ signaleert, ook ouders geven aan welke problemen zij ervaren met de
opvoeding en het gedrag van hun kind. De top 3 van opvoedings- en/of gedragsproblemen
die ouders in de gemeente Skarsterlân ervaren, is:
bao groep 2 bao groep 7
1. Kind is snel afgeleid 1. Kind heeft te weinig zelfvertrouwen
2. Kind heeft te weinig zelfvertrouwen 2. Kind vertelt niet wat hem dwars zit
3. Kind is dwars en koppig 3. Kind komt onvoldoende voor zichzelf op
De aard van problemen die JGZ signaleert bij jongeren in klas 3 van het vmbo, heeft vooral
betrekking op het leren en problemen binnen het gezin.
Jonge risicokinderen groep twee basisonderwijs
Op jonge leeftijd hangt de ontwikkeling van allerlei functies (psychosociaal, cognitief, sociaal,
motorisch en spraak en taal) onder andere samen met de aanleg van een kind, de
opgroeisituatie, de lichamelijke groei en gezondheid en de zintuigen. Lichte achterstanden
kunnen worden ingelopen.
Tijdens het gezondheidsonderzoek in groep 2 van de basisschool worden de spraak- en
taalontwikkeling en de ontwikkeling van de motoriek door de jeugdarts beoordeeld.
In figuur 6 staat informatie over kinderen met een achterstand in de motoriek (grove motoriek
tenminste half jaar achter ten opzichte van kalenderleeftijd) en achterstand in de spraak- en
taal ontwikkeling (taalontwikkeling tenminste half jaar achter ten opzichte van de leeftijd
en/óf matig tot ernstige articulatieproblemen).
15
Percentage
10
5
gemeente Skarsterlân
provincie
0
motoriek
spraak- en taal
ontwikkelingsachterstand
Figuur 6. Ontwikkelingsachterstand in de gemeente Skarsterlân en de provincie.
17

Kinderen bij wie in groep 2 van het basisonderwijs een algemene ontwikkelingsachterstand
wordt gesignaleerd, zijn tenminste twaalf maanden achter op twee of meer van de volgende
gebieden van ontwikkeling: spraak- en taal, emotioneel en psychosociaal, cognitief,
motorisch en lichamelijke rijping.
De bevindingen op groepsniveau laten zien dat bij kinderen met lichamelijke
gezondheidsproblemen, psychosociale problemen of ongunstige opgroeiomstandigheden
meer algemene ontwikkelingsachterstanden voorkomen. Dit geldt eveneens voor kinderen
uit eenoudergezinnen, kinderen met een laagopgeleide moeder of kinderen van niet-
Nederlandse herkomst.
Percentage kinderen met
een algemene ontwikkelingsachterstand
30
20
10
0
ja nee ja nee
beperkt in dagelijks
functioneren door
lichamelijke gezondheid
psychosociaal probleem
of ongunstige
opgroeiomstandigheden
een ouder
beide
ouders
gezinssamenstelling
laag hoog niet- Nederlands
Nederlands
opleidingsniveau
moeder
herkomst
Figuur 7. Relatie tussen algemene ontwikkelingsachterstand, lichamelijke gezondheid, psychosociale
gezondheid en opgroeiomstandigheden en achtergrondkenmerken.
In de gemeente Skarsterlân is bij 9% van de kinderen in groep 2 een algemene
ontwikkelingsachterstand gesignaleerd. In de provincie Friesland ligt dat percentage op 6%.
Tabel 2. Gesignaleerde algemene ontwikkelingsachterstand en daarmee samenhangende
indicatoren.
Basisonderwijs groep 2
Gemeente Skarsterlân Provincie Friesland
Algemene ontwikkelingsachterstand 9% 6%
Beperkt in dagelijks functioneren door
1% 4%
lichamelijke gezondheid
Psychosociaal probleem of ongunstige
5% 11%
opgroeiomstandigheden
Opgroeien in een eenoudergezin 6% 8%
Laagopgeleide moeder 17% 21%
Niet-Nederlandse herkomst 5% 7%
18

Overgewicht
Overgewicht is een groeiend gezondheidsprobleem. Dat is ook te zien bij de Friese jeugd.
Figuur 8 en 9 laten zien hoeveel jeugdigen met overgewicht in de gemeente Skarsterlân
vergeleken met de provincie en de voorgaande jaren.
Percentage
100
80
60
40
20
0
10 10 13 14 13 13
gemeente
Skarsterlân
provincie
gemeente
Skarsterlân
provincie
gemeente
Skarsterlân
provincie
bao groep 2 bao groep 7 vo onderbouw
overgewicht
gezond gewicht
Figuur 8. Overgewicht in de gemeente Skarsterlân en de provincie Friesland.
Percentage kinderen met overgewicht
18
16
14
12
10
8
6
4
2
0
1980
1997
2003-2004
2004-2005
2005-2006
2007
Figuur 9. Trend overgewicht bij 10-11 jarige kinderen in de gemeente Skarsterlân (percentages
1980/1997 zijn gemiddelde tussen jongens en meisjes gebaseerd op de Landelijke Groeistudie).
De integrale jeugdgezondheidszorg (0-19 jaar) in Friesland zet zich in voor de preventie van
overgewicht. Jeugdigen met overgewicht en hun ouders krijgen gericht adviezen over
bijvoorbeeld voeding, beweging en inactief spel (zoals televisiekijken, computergebruik). In
overleg wordt gekeken of het wenselijk is andere hulp- of zorgverlening in te schakelen,
bijvoorbeeld van een diëtist of kinderarts. In figuur 10 staat weergegeven welke acties JGZ in
de gemeente Skarsterlân heeft ondernomen bij jeugdigen met overgewicht.
19

3
3
16
21
54
53
3
50
18
23
bao groep 2
n=23
bao groep 7
n=55
1
0
vo onderbouw
n=54
Advies Extra gesprek met jgz Verwijzing Geen medewerking/ geen actie
Figuur 10. Acties bij jeugdigen met overgewicht in de gemeente Skarsterlân.
Leefstijl
In figuur 11 staat weergegeven het percentage jeugdigen dat lid is van een sportvereniging
in de gemeente Skarsterlân en de provincie, en een vergelijking tussen het percentage
jeugdigen dat lid is van een sportvereniging in 2007 en het schooljaar 2005-2006.
100
80
Percentage
60
40
20
gemeente Skarsterlân
provincie
0
100
bao groep 7
vo onderbouw
Percentage
80
60
40
20
2005-2006
2007
0
bao groep 7
vo onderbouw
Figuur 11. Lid zijn van een sportvereniging.
20

Jeugdigen uit gezinnen met een ‘smalle beurs’ sporten minder dan hun leeftijdgenoten.
Sportbeoefening hangt samen met een aantal achtergrondkenmerken, zoals blijkt uit figuur
12.
100
80
Percentage
60
40
20
0
eenouder
beideouders
laag
hoog
niet-
Nederlands
Nederlands
vmbo
havo/vwo
gezinssamenstelling opleidingsniveau
moeder
bao groep 7
herkomst
schooltype
vo onderbouw
Figuur 12. Lid zijn van een sportvereniging in relatie tot achtergrondkenmerken.
Genotmiddelen
Jongeren in klas 3 vmbo krijgen een gezondheidsonderzoek gericht op psychosociale
gezondheid. In 2007 hebben 344 jongeren in de gemeente Skarsterlân aan dit onderzoek
meegedaan. Er wordt ondermeer gevraagd naar overmatig alcoholgebruik en
middelengebruik. De resultaten in de gemeente Skarsterlân en de provincie Friesland,
alsmede het resultaat in de gemeente Skarsterlân in 2007 en de voorliggende periode zijn af
te lezen uit figuur 13.
30
Percentage
20
10
0
gemeente provincie gemeente provincie
drinkt wel eens meer dan 20
glazen alcohol per week
gebruikt wel eens hasj of wiet
30
Percentage
20
10
0
2005-2006 2007 2005-2006 2007
drinkt wel eens meer dan 20
glazen alcohol per week
gebruikt wel eens hasj of wiet
Figuur 13. Genotmiddelengebruik.
21

Zorg op maat
Een deel van de jeugdigen, die worden gezien door JGZ, ontvangt zorg op maat in de vorm
van een vervolgonderzoek of -gesprek met de JGZ-medewerker of wordt verwezen naar
andere hulp- of zorgverleners. Het besluit om een jeugdige te verwijzen gebeurt veelal na
een vervolgonderzoek of -gesprek (zie figuur 14).
In de gemeente Skarsterlân hebben in totaal 310 1 vervolgonderzoeken en -gesprekken in het
basisonderwijs plaatsgevonden. In tabel 3 is af te lezen bij welke groep jeugdigen dit is
geweest en de meest genoemde redenen per leeftijdsgroep voor een vervolgonderzoek of
-gesprek.
Tabel 3. Vervolgonderzoeken en -gesprekken in de gemeente Skarsterlân
Aantal vervolgonderzoeken en
-gesprekken
Top 3 redenen voor
vervolgonderzoek/-gesprek
1. Zintuigen
4-8 jaar 184
2. Lengtegroei
3. Gewicht
1. Zintuigen
8-12 jaar 92
2. Lengtegroei
3. Gedrag
12 jaar en ouder
(provincie)
2525
150
Aantal
100
50
0
verwijzing
overig
gedrag of opvoeding
huisarts of medisch specialist
Figuur 14. Verwijzingen in de gemeente Skarsterlân.
1 Het totaal aantal genoemde vervolgonderzoeken en -gesprekken in het basisonderwijs kan afwijken
van de som van het aantal vervolgonderzoeken en -gesprekken in tabel 3, omdat in een beperkt
aantal gevallen de gegevens over de leeftijd ontbreken.
22

Informatie en advies JGZ-medewerkers
Aandachtspunten JGZ-team 0-4 jaar
De wijkverpleegkundigen signaleren dat ouders minder tijd hebben om met hun kind te
spelen. Er zijn opvallend veel extra huisbezoeken afgelegd om ouders te ondersteunen bij de
opvoeding. Er is een toename te zien in het aantal ouders dat geen leiding durft te nemen in
opvoedsituaties. Daarnaast heeft begeleiding plaatsgevonden vanwege probleemgedrag dat
gerelateerd is aan de peuterleeftijd.
De pedagoog, Heleen Sieders, constateert dat Skarsterlân een zeer diverse populatie heeft.
Problemen die zij tegenkomt variëren van persoonlijke omstandigheden van ouders tot echte
AMK problematiek.
Verpleegkundigen hebben het gevoel dat het aantal “niet-pluis” gevallen toeneemt in
Skarsterlân.
De samenwerking met ketenpartners verloopt goed.
Adviezen van de JGZ-team 0-4 jaar voor uw gemeente
Buurtnetwerken kunnen helpen om effectiever hulp te kunnen bieden in gezinnen met
complexe problematiek. Daarnaast vindt het team het wenselijk om meer contact te hebben
met het sociaal team in Skarsterlân.
Aandachtspunten JGZ-team 4-19 jaar
Lichamelijke gezondheid
Het overgewicht en het gebrek aan beweging zijn in deze gemeente van dezelfde orde als
elders. Met name kinderen uit “gezinnen met smalle beurs” ondervinden drempels bij
sportbeoefening.
Leefstijl en riskante gewoonten
Alcoholgebruik onder jongeren met name ook aandacht en beleidsontwikkeling rondom de
gedoogketen.
Adviezen van JGZ-team voor uw gemeente
• Invoeren verwijsindex voor signalering risicokinderen.
• Gemeentelijk faciliteren lidmaatschap sportvereniging voor kinderen uit “gezin met
smalle beurs”; uitwerking eventueel in overleg met jeugdarts Marius de Konink.
• Stimuleer op scholen gezonde voedingsgewoonten en aandacht voor ontbijten.
• Aandacht voor het binnenmilieu op scholen.
• Stimuleren van ontmoetingsplekken voor oudere jeugd, voor ontspanning en
ontplooiing, waarbij niet het accent ligt op alcohol.
• Inzetten van het maatwerkproduct van GGD Fryslân “voorlichting alcohol” groep
zeven basisonderwijs. Dit is een voorlichtend gesprek met ouder en kind tijdens het
gezondheidsonderzoek van de leerlingen van groep zeven van het basisonderwijs.
23

Aanvullende zorg uniform deel basistakenpakket 0 - 4 jaar
In het uniforme deel van het basistakenpakket mag een deel aanvullende zorg meegenomen
worden. Dit betreft kinderen die een keer extra op het bureau opgeroepen worden of
anderszins extra zorg nodig hebben. Hieraan kunnen zowel lichamelijke als psychosociale
redenen ten grondslag liggen.
Extra consulten aan risicokinderen door artsen
Onderstaande tabel geeft het aantal extra consulten in 2007 weer.
Aantal extra consulten door aan risicokinderen
2004 2005 2006 2007
consulten 45 40 50 53
Bron: Thuiszorg Informatie Systeem
Indien een kind voor een extra consult op het consultatiebureau bij de arts wordt uitgenodigd
heeft dit altijd een medische achtergrond. Het kan zijn bijvoorbeeld dat de arts in het eerste
consult een afwijking heeft geconstateerd aan de heupen en in een iets later stadium
opnieuw wil bekijken hoe de heupen zich verder ontwikkelen. Ook kunnen afwijkingen aan
ogen, houding of motoriek reden zijn om een kind een extra keer uit te nodigen. Indien na
een tweede controle ook een afwijking wordt geconstateerd wordt een kind doorverwezen
naar de huisarts. Tot en met 2005 zijn de extra consulten door artsen gefinancierd vanuit de
met de gemeente gemaakte maatwerkafspraken. Vanaf 2006 zijn deze extra consulten
onderdeel van het uniforme deel van het basistakenpakket.
Aanleiding tot extra consulten in Skarsterlân waren vooral naar aanleiding van:
spraaktaalontwikkeling,visus, problemen met voeding en inhaalvaccinaties.
Huisbezoek op indicatie:
In 2007 zijn er 142 extra huisbezoeken gebracht door verpleegkundigen.
Bovenstaande huisbezoeken worden om diverse redenen gemaakt. Het kan zijn dat de
ouder vragen heeft over voeding (borstvoeding) of dat de ouder pedagogische onmacht
ervaren, zich onzeker voelt of vragen heeft over de ontwikkeling van hun kind. Ook bezoeken
aan ouders met huilbaby’s en prematuur geboren baby’s behoren tot deze categorie. Door
het brengen van de huisbezoeken worden ouders versterkt in de diverse rollen die zij hebben
ten opzichte van hun kind. Zo nodig kan het leiden tot doorverwijzing naar andere
hulpverleners.
Aantal huisbezoeken aan risicokinderen door wijkverpleegkundigen
2004 2005 2006 2007
Aantal bezoeken 331 233 175 142
Bron: Thuiszorg Informatie Systeem
Aanleiding tot extra huisbezoeken in Skarsterlân waren vooral naar aanleiding van:
Huilbaby’s, problemen van kinderen met eten en slapen. Daarnaast waren
opvoedingsvraagstukken en problemen als heftig peutergedrag en geen leiding durven
nemen in opvoedingssituaties reden om een huisbezoek af te spreken.
VTO-vroeghulp
VTO vroeghulp heeft als doel het vroegtijdig onderkennen van ontwikkelingsproblemen en –
stoornissen en daar waar nodig in een zo vroeg mogelijk stadium hulp verlenen aan kind en
ouders.
0-4 jarigen en hun ouders behoren tot de doelgroep van VTO-vroeghulp.
Zowel ouders als hulpverleners kunnen een kind aanmelden bij het team VTO-vroeghulp.
Het kernteam VTO-vroeghulp bestaat uit een coördinator, maatschappelijk werker,
orthopedagoog of psycholoog en kinderarts. Daarnaast kunnen, afhankelijk van de
24

vraagstelling, anderen disciplines en instanties ingeschakeld worden, zoals GGZ-Jeugd en
JGZ van de GGD.
Het team Skarsterlân heeft 10 kinderen aangemeld bij het VTO- team in het afgelopen jaar.
Aantal aanmeldingen bij het VTO-team 2007
0- 4 jaar 10
Bron: Registratie in Excel t.b.v. aanmeldingen VTO team
Inloopspreekuur
Het doel van inloopspreekuren is het bieden van een vraagbaakfunctie voor ouders.
Wanneer ouders specifieke zorgen hebben over hun kind kunnen zij met hun kind het
inloopspreekuur bezoeken.
In een aantal grotere plaatsen wordt een inloopspreekuur gehouden, dat open staat voor alle
ouders in de regio. Zij kunnen hiervan zonder afspraak gebruik maken om bij voorbeeld hun
kind een keer extra te laten wegen, een vaccinatie in te halen of een opvoedingsvraag te
bespreken.
Naar aanleiding van een bezoek aan het inloopspreekuur kan een onderzoek of huisbezoek
op indicatie worden afgesproken.
In Skarsterlân wordt in Joure inloopspreekuur gehouden op donderdagen van 12.00 uur tot
12.30 uur
Activiteiten maatwerkdeel basistakenpakket 0 - 4 jaar
In 2004 is voor de eerste keer een overeenkomst gesloten tussen de gemeente Skarsterlân
en Thuiszorg Zuidwest Friesland waarin is afgesproken welke activiteiten ondernomen
zouden worden vanuit het maatwerkdeel van het basistakenpakket.
Met ingang van het jaar 2006 zijn er een aantal wijzigingen doorgevoerd. Vanaf 2006 worden
de extra consulten door artsen en wijkverpleegkundigen vanuit het uniforme deel van het
basistakenpakket gefinancierd evenals de toeleiding naar het VTO-Vroeghulp team (team
voor Vroegtijdige onderkenning van Ontwikkelingsstoornissen). Hier staat tegenover dat de
pedagogische ondersteuning voor ouders van alle kinderen in de leeftijd van 0-8 jaar in 2006
vanuit het maatwerkdeel is gefinancierd.
Met de gemeente Sneek zijn in het kader van het Maatwerkdeel afspraken gemaakt over:
• Pedagogische ondersteuning voor ouders van kinderen in de leeftijd van 0 tot 8 jaar
• Schouders onder Ouders
• Groepsvoorlichting
• Overleg met de Peuterspeelzalen ter bevordering van afstemming in zorg aan
kinderen met een extra risico
• Deelname JIF- buurtnetwerken
Maatwerk: uitgevoerd in 2007
product
pedagogische thuisbegeleiding 24
schouders onder ouders 11
deelname (buurt)netwerken
33 uur
thema bijeenkomsten / cursussen 2
overleg peuterspeelzalen
14 uur
Bron: Registratie in Excel t.b.v. uitvoering maatwerk in verschillende gemeenten
25

Pedagogische thuisbegeleiding
Het doel van pedagogische thuisbegeleiding is het ondersteunen en begeleiden van ouders
bij opvoedingsproblemen.
Naar aanleiding van een probleem dat gesignaleerd is tijdens een bezoek aan het
consultatiebureau, op de basisschool het inloopspreekuur, een huisbezoek door de
verpleegkundige of een verwijzing door de huisarts, kunnen huisbezoeken gebracht worden
door een pedagoog. Het gaat hier bijvoorbeeld om problemen als niet luisteren en druk
gedrag. Bij de begeleiding wordt gebruik gemaakt van methodieken als voorbeeldgedrag en
video-interactie-begeleiding.
Onderstaande tabellen geven informatie over het aantal aanmeldingen per leeftijdscategorie
en het aantal verschillende soorten consulten dat in het kader van de pedagogische
thuisbegeleiding heeft plaatsgevonden.
Aantal aanmeldingen 0-12 jarigen bij pedagogisch medewerkers per leeftijdscategorie
2004 2005 2006 2007
0-1 jaar 3 0 1 0
1-2 jaar 5 4 2 4
2-3 jaar 1 4 5 5
3-4 jaar 5 6 7 5
4-8 jaar 10 15 15 9
8-12 jaar 0 0 0 1
Totaal: 24 29 30 24
Bron: Registratie in Excel t.b.v. pedagogisch medewerkers
Aantal pedagogische consulten per soort
2004 2005 2006 2007
Telefonisch 44 68 21 21
Huisbezoek 76 90 77 104
Totaal 120 158 98 125
Bron: Registratie in Excel t.b.v. pedagogisch medewerkers
Aanmelders
De problemen met opvoeden kunnen gesignaleerd worden door een arts of
wijkverpleegkundige van de JGZ tijdens een preventief gezondheidsonderzoek of door een
huisarts of andere hulpverlener, op de basisschool, peuterspeelzaal, of ouders zelf.
Onderstaande tabel geeft aan door wie de kinderen in Skarsterlân zijn aangemeld.
Aanmelders
Ouder 8
huisarts 1
Gvz 2
Wv 13
Bron: Registratie in Excel t.b.v. pedagogisch medewerkers
Verwijzingen na pedagogische thuisbegeleiding
In een aantal gevallen blijkt bij tijdens de huisbezoeken dat er meer hulpverlening nodig is
dan de JGZ kan bieden. Daarnaast kan blijken dat meer gespecialiseerde hulpverlening
geboden moet worden.
Verwijzing naar andere instanties zoals; Bureau Jeugdzorg, maatschappelijk werk, MEE
wordt dan geregeld door de pedagoog in overleg met de ouders.
Onderstaande tabel geeft aan naar welke instanties verwijzingen hebben plaatsgevonden.
26

Verwijzingen
Jeugdtherapeuticum 1
VTO 1
GGZ-jeugd 1
Thuisbegeleiding 3
MOD via Jeugdzorg 1
Bron: Registratie in Excel t.b.v. pedagogisch medewerkers
Schouders onder Ouders
Dit programma is gericht op het voorkomen van ontwikkelings-, opvoeding- en
gedragproblematiek.
Ouders van kinderen van 0-1½ jaar, waarbij één of meer risicofactoren zijn geconstateerd.
Ondersteuning aan ouders tijdens een huisbezoek of de leeftijd van 6 weken, 3, 6, 9, 12 en
18 maanden en een telefonisch contact op de leeftijd van 15 maanden van hun kind. Ouders
worden ondersteund door middel van informatie over de ontwikkelingsfasen van kinderen,
vergroten van opvoedingscompetentie en zelfvertrouwen van de ouders, stimuleren van
hechting en responsief gedrag van de ouders, het helpen vergroten van sociale steun
In het afgelopen jaar zijn in Skarsterlân 11 gezinnen gestart met Schouders onder Ouders.
Tabel 9: Aantal gezinnen gestart met Schouders onder Ouders
0- 4 jaar 11
Bron: Registratie in Excel t.b.v. Schouders onder Ouders
Deelname aan zorgnetwerken, gemeentelijke netwerken en ketenzorg 0- 4 jaar
In een zorgnetwerk vindt multidisciplinair overleg plaats volgens afgesproken gedrags- en
privacyregels, waarbij iedere deelnemer een probleemsituatie kan inbrengen met betrekking
tot een kind/gezin.
De JGZ-medewerker levert vanuit zijn/haar specifieke deskundigheid een bijdrage aan
diagnostiek en afstemming van het zorgbeleid rondom een gezin.
Het zorgnetwerk levert een belangrijke bijdrage aan het signaleren van probleemsituaties op
groepsniveau
Vormen van zorgnetwerken zijn: JIF buurtnetwerken, overleg sluitende aanpak, 1 e lijns
overleg, zorgteams, het Sociaal Team en het Jeugd Adviesteam (JAT)en de
Zorgadviesteams (ZAT).
JIF buurtnetwerken
Jong in Friesland heeft een netwerkstructuur, die voor heel Friesland dekkend is. In het
kader van Jong in Zuidwest Friesland is ook in Skarsterlân 1 JIF- buurtnetwerk operationeel,
te weten buurtnetwerk Zuiderveld. Verpleegkundigen van het team Skarsterlân zijn vaste
deelnemers aan dit overleg.
Overleg met peuterspeelzalen
Samenwerking, overleg en uitwisseling van gegevens met leidsters van peuterspeelzalen
betekenen een grote meerwaarde voor de zorg aan jonge kinderen. Peuterspeelzalen zijn
belangrijke vindplaatsen als het gaat om kinderen met psychosociale problemen en in
risicovolle opvoedingssituaties. De JGZ-verpleegkundige en peuterspeelzaalleidsters kunnen
van elkanders expertise gebruik maken als het gaat om risicosignalering, verwijzen naar
hulpverlening en het afstemmen van zorg. In het kader van voorkomen van
kindermishandeling verdient het dan ook aanbeveling om structureel overleg te laten
plaatsvinden tussen de JGZ-verpleegkundige en de peuterspeelzaalleidsters.
27

Uit de praktijk blijkt dat regelmatig overleg niet alleen leidt tot een betere risicosignalering,
maar ook tot een constructieve manier van samenwerken waarbinnen bijvoorbeeld het
opzetten van preventieve activiteiten voor ouders gezamenlijk gebeurt
In Joure heeft Maartje Koek 3 x overleg gehad met de peuterspeelzaalleidsters op
structurele basis, daarnaast is incidenteel nog wat overleg geweest naar aanleiding van
afstemming over kinderen in zorgelijke situaties.
Daarnaast heeft Maartje Koek nog frequent kindbesprekingen met de Brede School.
Samenwerking staat ook als vast punt op de agenda.
Marjan Zijlmans heeft 3 x overleg gehad met peuterspeelzaalleidsters in Oudehaske en
omgeving op structurele basis.
Suzan Rypkema heeft 3 x overleg gehad met de peuterspeelzaalleidsters in Scharsterbrug,
Terkaple en Goingarijp e.o..
Overleg met gemeente Skarsterlân
Het team heeft 3 maal overleg gehad met de beleidsambtenaren van Skarsterlân in het
kader van kennismaking met de gemeente, het afstemmen van het maatwerkdeel en het
meedenken over gemeentelijk gezondheidsbeleid.
Ketenpartners van team Skarsterlân
De verschillende teamleden van het team Skarsterlân hebben geregeld overleg met
medewerkers van Bureau Jeugdzorg, AMK, maatschappelijk werk en de logopediste in het
kader van vroegsignalering, afstemming van zorg en samenwerking. Het team geeft aan dat
zij door dit overleg beter inzicht hebben gekregen dat wat zich in de wijk afspeelt.
Bij het AMK zijn een aantal meldingen gedaan maar is ook geregeld om advies gevraagd
door de verpleegkundigen. Het AMK heeft in een aantal gevallen ook contact opgenomen
met de verpleegkundige om na te gaan hoe het met een gezin gaat.
Collateraal overleg
Maartje Koek heeft 3 x deelgenomen aan een collateraal overleg met Thuisbegeleiding
Thuiszorg Zuidwest Friesland, Maatschappelijk werk en Bureau Jeugdzorg over het bieden
van hulp aan gezinnen.
Overdracht JGZ 0-4 (Thuiszorg) naar JGZ 4 -19 jaar (GGD)
Verpleegkundigen Marjan Zijlmans, Maartje Koek en Suzan Rykema hebben regelmatig
overleg gehad met de GGD over de kinderen waarbij zij risico´s hebben gesignaleerd. Deze
overleggen waren gericht op de zogenaamde warme overdracht, dat wil zeggen dat de
dossiers van deze kinderen zowel mondeling als schriftelijk overgedragen worden aan een
verpleegkundige van de GGD. Daarnaast zijn de overleggen benut om de samenwerking te
optimaliseren.
Overleg met kinderafdeling Antonius Ziekenhuis
Verpleegkundigen van het team Skarsterlân hebben, op verzoek van het ziekenhuis
regelmatig overleg met de verpleegkundigen van de kinderafdeling van het Antonius
Ziekenhuis. Dit overleg heeft als doel om een betere aansluiting van zorg te realiseren als
het gaat om kinderen waarbij problemen zijn geconstateerd in het ziekenhuis, bijvoorbeeld bij
een te vroeg geboren baby.
Brede school Joure
Janke Postma, manager JGZ, neemt actief deel aan de stuurgroep Brede school Joure. Een
ontwikkeling van visie en een afgeleid activiteitenplan geven inhoud aan de Brede School
Joure Zuid. De wijkverpleegkundige Maartje Koek neemt deel aan het zorgnetwerk waarin zij
in de keten kinderen kan bespreken die meer zorg nodig hebben. Het netwerkoverleg vindt
één keer per zes weken plaats en vormt een belangrijke bijdrage in de ontwikkeling van
gezond opgroeien van kinderen.
28

Gezondheidsbevordering en projecten 0-4 jaar
Groepsvoorlichting 0-4 jaar
In groepsgerichte voorlichting komen thema’s aan de orde op het gebied van gezondheid,
ontwikkeling, gedrag, leefstijl en/of opvoeding.
De behoefte aan voorlichting wordt op dit moment vaak door peuterspeelzaalleidsters
geconstateerd en komt in het overleg dat de JGZ-verpleegkundige met hen heeft aan de
orde.
In samenspraak met de ouders wordt gekozen voor een specifiek thema als bijvoorbeeld;
Hoe kan ik grenzen stellen en ben ik toch een leuke ouder Of thema’s rondom gezonde
voeding.
De groepsvoorlichting kan thuis, op het consultatiebureau, peuterspeelzaal of buurthuis
plaatsvinden.
De productnaam “Groepsvoorlichting” kan de indruk wekken dat het hier uitsluitend gaat om
het verstrekken van informatie. Dit is echter niet helemaal het geval. De bijeenkomsten
worden zo ingericht dat het contact tussen ouders onderling sterk gestimuleerd wordt. Onze
ervaring is dat de behoefte van ouders vooral gericht is op het uitwisselen van ervaringen en
leren van elkaar. In de huidige samenleving wordt een goed sociaal netwerk, waarin ouders
hun opvoedingsvragen kunnen stellen, vaak gemist. JGZ-verpleegkundigen helpen ouders
steun te vragen aan andere ouders. De thema’s geven richting aan deze onderlinge
uitwisseling.
De Jeugdgezondheidszorg heeft een grote verscheidenheid aan materialen beschikbaar, die
geschikt zijn voor het geven van groepsgerichte voorlichting. Afhankelijk van het onderwerp,
de samenstelling van de groep ouders en het doel van de bijeenkomst, wordt de bijeenkomst
begeleid door een verpleegkundige JGZ of door een pedagoog.
Voor de ouders in Rottum is een groepsvoorlichting georganiseerd in de vorm van een
thema-avond. De peuterspeelzaal heeft deze voorlichting aangevraagd bij de JGZ. Het
thema was gezonde voeding en het doel was informatie te geven over een gezond
eetpatroon voor kleine kinderen, hoe overgewicht te voorkomen in combinatie met het
bespreken van de opvoeding met betrekking tot eten.
In Oudehaske is een themabijeenkomst geweest met ouders over opvoeding: “Nee zeggen
en toch een goede moeder zijn”.
De opkomst was zeer goed en de ouders gaven aan zeer tevreden te zijn over deze
bijeenkomst.
Over de financiering van deze 2 bijeenkomsten zijn aparte afspraken gemaakt met de
gemeente in 2006. Deze afspraak liep door in 2007.
Signaleringsprotocol en overbruggingsplan overgewicht
Landelijk staat het terugdringen van overgewicht bij de jeugd hoog op de agenda van het
ministerie van VWS. Binnen ZWF zijn alle medewerkers JGZ geschoold om "Het
signaleringsprotocol overgewicht in de Jeugdgezondheidszorg en "Het overbruggingsplan
voor kinderen met overgewicht" uit te voeren. Het signaleringsprotocol en het
overbruggingsplan zijn op dit moment de best practice based interventiestrategieën op het
gebied van terugdringen van overgewicht bij de jeugd. Alle medewerkers worden in dit
kader ook ondersteund met een scholing motivational interviewing.
Onderzoek naar groei en ontwikkeling van Prematuren
De JGZ van Thuiszorg Zuidwest Friesland heeft meegedaan aan het Pinkeltje-onderzoek
Het Pinkeltje-onderzoek is een onderzoek naar groei en ontwikkeling van prematuren.
Kinderen die (te vroeg) geboren zijn in 2002 en 2003, kwamen hiervoor in aanmerking.
Om kinderen die prematuur geboren zijn goed te kunnen begeleiden in hun groei en
ontwikkeling moeten de CB-teams, de neonatologen en kinderartsen weten hoe het
met de ontwikkeling en groei van prematuur geboren kinderen gaat.
29

Hiervoor is onderzoek belangrijk. Doelstellingen van dit onderzoek:
Aangepaste groeirichtlijnen te ontwikkelen voor deze te vroeg geboren kinderen.
Bestuderen hoe de ontwikkeling van te vroeg geboren kinderen precies verloopt en of er
factoren in de zwangerschap of kort na de geboorte te vinden zijn die aangeven welke
kinderen extra risico lopen.
Het ontwikkelen van een methode om de ontwikkeling van te vroeg geboren
kinderen beter te volgen.
De mogelijkheden verkennen om het van Wiechenschema voor te vroeg geboren kinderen
aan te passen om zo de ontwikkeling van deze groep in de toekomst beter te kunnen volgen.
Sociaal Economische Gezondheidsverschillen
De JGZ wil net haar aanbod een bijdrage leveren aan het vergroten van
ontwikkelingskansen van kinderen uit gezinnen met een lage sociaal-economische status
(SES). Hiervoor is het nodig activiteiten te ontwikkelen die gericht zijn op het verkleinen van
sociaal-economische gezondheidsverschillen. De JGZ stelde hiervoor een provinciale
werkgroep in met als doel te onderzoeken hoe de JGZ gezinnen met een lage SES beter kan
bereiken. De werkgroep heeft hiertoe onderzoek gedaan onder medewerkers van de JGZ .
Daarnaast hebben studenten een onderzoek gedaan in het werkveld en hebben gezinnen
met een zogenaamde lage SES status bezocht en hen een interview afgenomen.
De aanbevelingen van deze werkgroep zijn uitgewerkt in rapport en een werkplan. Een actie
op korte termijn is bijvoorbeeld hoe we het landelijk ontwikkelde materiaal “Kind in Beeld”
kunnen inzetten voor deze doelgroep.
Project “Versterking samenwerking JGZ en peuterspeelzalen”
Uit een onderzoek door een medisch student 2 is gebleken dat in Friesland, leidsters van
peuterspeelzalen weliswaar instrumenten gebruiken om een kind te vervolgen en gegevens
over te dragen naar het basisonderwijs, maar dat deze instrumenten nauwelijks handvaten
bieden voor het signaleren van ontwikkelings- en gedragsstoornissen. Er is behoefte aan
een instrument waarmee leidsters van een PSZ op eenvoudige wijze in kaart kunnen
brengen waar zij zich bij dit kind specifiek zorgen over maken. Er is een vragenlijst ontwikkelt
op basis van een vragenlijst voor leerkrachten, die de JGZ 4-19 gebruikt bij
gezondheidsonderzoeken van leerlingen uit groep 2.
Daartoe zijn de items van de vragenlijst van de GGD aangepast aan de mogelijke
problematiek van 2½ -4 jarigen op de PSZ. De items hebben betrekking op lichamelijke
gezondheid, gedrag, contact, ontwikkeling en opgroeiomstandigheden.
In dit project willen wij de bruikbaarheid van deze vragenlijst onderzoeken.
Doel van de vragenlijst is:
• Ondersteuning bieden aan leidsters van peuterspeelzalen en medewerkers JGZ 0-4 jaar
bij het traject van signaleren van zorgkinderen tot het uitzetten van een interventie door
peuterspeelzaal en/of JGZ en/of een verwijzing.
• Versterken van de samenwerking tussen de JGZ 0-4 jaar en de peuterspeelzalen.
Doel van het project is:
Onderzoeken of de ontwikkelde vragenlijst:
1. de leidsters van de PSZ ondersteuning biedt om
a. hun zorgen over een kind in kaart te brengen en expliciet te maken,
b. hun zorgen over een kind voor de ouders inzichtelijk te maken,
c. hun zorgen over een kind met de JGZ te bespreken;
2. de medewerkers JGZ 0-4 jaar aanvullende informatie biedt wanneer zij zorgen hebben
over het functioneren van een kind;
3. voor de medewerkers JGZ en de leidsters van de PSZ een basis biedt voor het
signaleren van zorgkinderen en het uitzetten van een gezamenlijk vervolgbeleid.
2 Onderzoek naar samenwerking consultatiebureau 0-4 jarige kinderen en peuterspeelzaal. F.P.
Groot, april 2006. JGZ 0-4 en Rijksuniversiteit Groningen
30

Infectieziektebestrijding 0 - 4 jaar
Rijksvaccinatieprogramma
In de periode van 0 - 4 jaar kunnen kinderen de volgende inentingen krijgen op het
consultatiebureau:
DKTP-HIB: tegen difterie, kinkhoest, tetanus, polio, en ziekten veroorzaakt door de HIBbacterie,
waaronder een vorm van hersenvliesontsteking.
Pneu: tegen pneumococcen
BMR: tegen bof, mazelen en rode hond
MenC: tegen mengingococcen type C, een vorm van hersenvliesontsteking
DKTP: tegen difterie, kinkhoest, tetanus en polio, als herhalingsprik wanneer het kind bijna 4
jaar wordt.
In Zuidwest Friesland hebben alle kinderen alle DKTP-inentingen binnen de tijd die daarvoor
staat gekregen. Dit bereik van 100% is een uitzonderlijk hoog percentage
Deelname aan zorgnetwerken onderwijs, gemeentelijke netwerken en ketenzorg
4 – 19 jaar
In zorgnetwerken wordt zorg rond individuele kinderen afgestemd.
Participatie in zorgstructuren onderwijs
Door een arts is deelgenomen aan de WSNS-samenwerkingsverbanden voor openbaar en
christelijk basisonderwijs. Hierin wordt voor leerlingen met leer- en gedragsproblemen
geadviseerd welke hulp op school kan worden geboden. Zonodig wordt verwezen naar
externe hulpverlening.
De verpleegkundige Sietske Meinesz heeft deelgenomen aan de zorgteams op CSG
Bornego College en OSG Sevenwolden in Joure.
Regionaal heeft een arts geparticipeerd in het Regionaal Meld- en Coördinatiepunt
vroegtijdige schoolverlaters en in het team van VTO-vroeghulp.
Op CSG Bornego College en OSG Sevenwolden in Joure wordt periodiek een
laagdrempelig inloopspreekuur gehouden voor jongeren.
Participatie in de gemeentelijke netwerken
Marius de Konink, jeugdarts, heeft deelgenomen aan het Bredeschool overleg en aan
overleg ten behoeve van de BOS-implementatie.
Marius de Konink heeft eveneens deelgenomen aan het sociaal team.
In voorkomende gevallen vindt overleg over individuele kinderen plaats met huisartsen,
kinderartsen en andere medisch specialisten.
Gezamenlijk loket JGZ en schoolmaatschappelijk werk
In uw gemeente werken schoolmaatschappelijk werk en de JGZ samen in één
jeugdgezondheidsteam.
Zij vormen een gezamenlijk loket voor ouders en leerkrachten bij vragen over lichamelijke en
psychosociale gezondheid, ontwikkeling en opvoeding.
Deze samenwerking verloopt uitstekend.
31

Gezondheidsbevordering, projecten en campagnes 4 - 19 jaar
Gezondheidsbevordering is gericht op het bevorderen van een gezonde leefstijl en
opvoedings-, c.q. opgroeiondersteuning. Jongeren, ouders en andere organisaties kunnen
terecht bij GGD Fryslân voor informatie over gezondheid in brede zin. Het informatiecentrum
is vrij toegankelijk en ook de website wordt veel geraadpleegd. Verder promoten en
ondersteunen wij de gezondheidseducatie door school en verzorgen wij
themabijeenkomsten, cursussen of worden preventieprogramma’s opgezet.
De afgelopen drie jaar is hard gewerkt aan de bestrijding van overgewicht. In 2007 lag het
accent op de individuele voorlichting en begeleiding van jeugdigen met overgewicht. In
enkele regio’s (Leeuwarden en de Friese Wouden) was deze begeleiding onderdeel van
bredere projecten gericht op preventie van overgewicht.
In 2007 is het project de Gezonde School Fryslân gestart. Dit project stimuleert scholen om
planmatig te werken aan gezondheidsbevordering van de leerlingen.
Door middel van het project “Lentekriebels” van GGD Fryslân hebben basisscholen extra
ingezet op relationele en seksuele vorming van hun leerlingen.
Met ingang van het schooljaar 2007-2008 is ingezet op de preventie van overmatig
alcoholgebruik door de jeugd. Dit gebeurt onder andere door middel van een aanbod aan de
basisscholen. Daarnaast geeft in een gemeente de verpleegkundige individuele voorlichting
aan kind en ouder tijdens de gezondheidsonderzoeken in groep zeven van de basisschool.
Deze individuele voorlichting is een maatwerkactiviteit.
Via de website biedt de GGD artikelen voor de schoolkrant aan over alcohol, drugs,
bewegen, digitaal pesten, gehoor, hoofdluis, hygiëne, lastige eters, ontbijt, voeding,
overgewicht, tussendoortjes, weerbaar, vaccinatie, gezond gewicht, faalangst.
Via de regionale kranten heeft GGD Fryslân in 2007 de volgende artikelen aangeboden:
“voorkom alcoholschade bij uw opgroeiende kind”, “vaccinaties: investeren in uw kind”,
“gehoorbeschadiging bij jongeren”, “kindermishandeling”, “alcohol en seks (op vakantie)”.
Projecten gezondheidseducatie op school
De basisschool OBS It Haskerplak in Oudehaske heeft met het project “de Kinderwinkel”
van GGD Fryslân extra aandacht besteed aan gezonde voeding. Met dit project leren
leerlingen in een echte winkel spelenderwijs bewust te kiezen tussen gezonde of ongezonde
voeding.
Groepsvoorlichting aan ouders
Op basisschool It Haskerplak in Oudehaske heeft de ouderbijeenkomst “Opvoeden, lastig
en leuk” plaatsgevonden. Onder leiding van een sociaal verpleegkundige wisselen ouders
opvoedingservaringen uit en worden praktische opvoedingstips gegeven.
Op RKBS It Klimmerblêd in St. Nicolaasga is in het kader van preventie overgewicht een
ouderbijeenkomst over voeding en bewegen verzorgd.
Groepsvoorlichting aan leerlingen
Op PCBO It Twaspan in Terkaple en OBS De Brêge in Scharsterbrug zijn door Akke
Hofstee, tandheelkundig voorlichtster, lessen in mondverzorging gegeven. In totaal is aan 65
leerlingen poetsinstructie gegeven.
Uitleen lesmaterialen
Het infocentrum van GGD Fryslân heeft 721 keer lesmateriaal uitgeleend aan scholen in
Friesland.
Ondersteunen landelijke acties
GGD Fryslân heeft de landelijke gezondheidscampagnes Nationale Poetsweek en Nationaal
Ontbijt ondersteund met regionale activiteiten.
32

Beleidsadvisering op het gebied van jeugd
Beleidsadvisering aan gemeenten met betrekking tot jeugd- en gezondheidsbeleid behoort
ook tot de taken van GGD Fryslân. In 2007 heeft dit vooral in het teken gestaan van de
Wmo- en gezondheidsbeleidsplannen.
Alle gemeenten hebben in juli 2007 het advies ‘Masterplan Gezond Leven’ ontvangen; u kunt
dit advies betrekken bij uw gemeentelijke gezondheids- of Wmo-beleid. In dit Masterplan
Gezond Leven vindt u adviezen over het bevorderen van een gezonde leefstijl van de jeugd
op de terreinen weerbaarheid, opvoedingsondersteuning, alcohol, roken, overgewicht en
seksuele gezondheid.
Infectieziektebestrijding 4 – 19 jaar
Meldingen, vragen en voorlichting
De GGD heeft een specifieke taak op het gebied van infectieziekten en is het kenniscentrum
op het gebied van besmettelijke ziekten en TBC. De GGD ondersteunt scholen en
peuterspeelzalen bij een uitbraak van besmettelijke ziekten. Het gaat met name om
kinkhoest, krentenbaard, roodvonk, de “vijfde ziekte” en onbegrepen huiduitslag. Daarnaast
wordt regelmatig geadviseerd in het geval van een hersenvliesontsteking en wanneer een
leerling drager is van bijvoorbeeld Hepatitis B. Zwangere leerkrachten,
peuterspeelzaalleidsters en anderen die beroepsmatig met kinderen werken vragen
regelmatig advies over de risico’s van infectieziekten.
In uw gemeente is 4 keer actie ondernomen na melding van een infectieziekte en heeft 10
maal advisering plaatsgevonden aan scholen en peuterspeelzalen.
Er is verder specifiek aandacht voor de bestrijding van soa onder andere door middel van
preventieprogramma’s die zich richten op de jeugd.
Rijksvaccinatieprogramma
Conform het Rijksvaccinatieprogramma ontvangen alle negenjarigen een uitnodiging voor
vaccinatie tegen Bof, Mazelen, Rode Hond (BMR) en tegen Difterie, Tetanus en Polio (DTP).
Met ingang van 2007 verzorgt GGD Fryslân deze vaccinaties voor heel Friesland. Dit
gebeurt door zogenaamde massavaccinatie op één locatie per gemeente. Vanwege de hoge
opkomst en efficiency is de werkwijze van GGD Fryslân in een vergelijkend onderzoek
tussen GGD’en gekozen als één van de meest doelmatige manieren van vaccineren.
Vaccinatie negen jarigen gemeente Skarsterlân 2007
Bron: RIVM Noord-Nederland
Aantal
Opkomstpercentage Aantal kinderen Opkomstpercentage DTP
kinderen BMR BMR
DTP
350 98,31% 352 98,32%
Negenjarigen die de massavaccinatie hebben gemist en andere jeugdigen 4-19 jaar die
onvoldoende zijn gevaccineerd, kunnen via inhaalspreekuren van GGD Fryslân alsnog
worden gevaccineerd.
Advisering onderwijs over zorg chronisch zieke leerlingen
Scholen worden steeds vaker geconfronteerd met chronisch zieke leerlingen die op school
medische zorg of medicatie nodig hebben. In 2007 hebben de basisscholen van GGD
Fryslân een protocol ontvangen voor het verstrekken van medicatie en het uitvoeren van
medisch handelingen op school. Bijvoorbeeld sondevoeding geven of bloedsuikerwaarde
bepalen bij een kind met suikerziekte. Het protocol helpt scholen om genoemde handelingen
praktisch en juridisch goed te organiseren. De jeugdartsen ondersteunen zo nodig scholen
bij vragen over de (medische) zorg op school.
33

Preventie kindermishandeling 4 – 19 jaar
Individuele burgers, zorgverleners en mensen die beroepsmatig werken met kinderen
kunnen een vermoeden van kindermishandeling melden bij het Algemeen Meldpunt
Kindermishandeling (AMK). In de afgelopen jaren bedroeg in uw gemeente het aantal
jeugdigen met één of meer meldingen van kindermishandeling respectievelijk 13 in 2003,
23 in 2004, 15 jeugdigen in 2005 en 19 jeugdigen in 2006.
Scholen zijn verplicht om een protocol voor signalering en melding kindermishandeling te
hebben. Veel scholen gebruiken hiervoor het protocol signalering van kindermishandeling
van GGD Fryslân, dat kan worden gedownload van de website van GGD Fryslân.
Crisiszorg bij calamiteiten op school
Bij calamiteiten met leerlingen en/of leerkrachten geven JGZ-medewerkers van GGD Fryslân
ondersteuning en advies gericht op de eerste opvang, de coördinatie van zorg en het
verlenen van nazorg. Dit is bijvoorbeeld het geval bij zelfdoding, zedenzaak, geweldsdelict,
extreme vormen van kindermishandeling, epidemie infectieziekte.
Aansluitend op de crisiszorg kan ondersteuning worden geboden door het Scenarioteam
Maatschappelijke Onrust, waarin GGD Fryslân participeert.
Scenarioteam maatschappelijke onrust
Bij een zedenzaak of andere calamiteit kan lokaal een scenarioteam maatschappelijke
onrust worden geformeerd bestaande uit zorgverleners, politie, justitie en
vertegenwoordigers van het onderwijs. Het scenarioteam richt zich op strategiebepaling,
afstemming van zorg en afstemming van informatie aan direct betrokkenen en pers.
GGD verzorgt het casemanagement van de scenarioteams. In 2007 zijn in Friesland zes
scenarioteams geformeerd.
Vertrouwenspersoon machtsmisbruik
GGD Fryslân levert samen met Maatschappelijk Werk Fryslân vertrouwenspersonen
machtsmisbruik in het kader van de wettelijke verplichte klachtenregeling voor scholen.
Ingeval van een klacht over een ernstige vorm van machtsmisbruik (seksuele intimidatie,
racisme, discriminatie, agressie/geweld of pesten) of een klacht over schoolorganisatorische
zaken treedt de verpleegkundige van de GGD op als vertrouwenspersoon voor
leerlingen/ouders. Het maatschappelijk werk levert zo nodig een vertrouwenspersoon voor
de “aangeklaagde”. De verpleegkundige draagt bij aan het stoppen van het machtsmisbruik.
Zonodig vindt bemiddeling, indienen van een klacht bij klachtencommissie of verwijzing naar
de hulpverlening plaats.
GGD Fryslân verzorgt in Friesland op 254 scholen de functie van vertrouwenspersoon.
In uw gemeente wordt de functie van vertrouwenspersoon niet door GGD Fryslân verzorgd.
Logopedie
GGD Fryslân verzorgt in Friesland preventieve logopedie op 105 basisscholen.
In de gemeente Skarsterlân is geen preventieve logopedie door GGD Fryslân uitgevoerd.
34

Jeugdgezondheidszorg
Wettelijk kader
De jeugdgezondheidszorg is verankerd in de Wet Collectieve Preventie Volksgezondheid
(WCPV). Het takenpakket van de JGZ is in 2002 uitvoerig in het Besluit
Jeugdgezondheidszorg beschreven: het landelijk Basistakenpakket Jeugdgezondheidszorg
(BTP JGZ).
In 2003 is door het onafhankelijke Platform JGZ een landelijke richtlijn voor de vaste
contactmomenten van de Jeugdgezondheidszorg uitgebracht. De Inspectie voor de
Volksgezondheid ziet toe op de uitvoering van het Basistakenpakket JGZ.
Toelichting zorgaanbod uniforme deel van het basistakenpakket 0 - 4 jaar
De activiteiten die zijn uitgevoerd worden gevraagd en ongevraagd aan alle inwoners in de
leeftijd van 0-4 jaar en hun ouders/verzorgers woonachtig in de gemeente Skarsterlân
aangeboden en kunnen grofweg worden onderverdeeld in consulten op het
consultatiebureau dan wel telefonische consulten en huisbezoeken. De consulten worden
uitgevoerd door artsen en wijkverpleegkundigen JGZ. De huisbezoeken kunnen worden
uitgevoerd door wijkverpleegkundigen en pedagogisch medewerkers.
Voor dagelijkse telefonische consultmogelijkheden is Thuiszorg Zuidwest Friesland, 24 uur
per dag, 7 dagen per week bereikbaar.
Ten behoeve van de uitvoering van de consultatiebureauzittingen kent Thuiszorg Zuidwest
Friesland vaste CB-locaties. Omdat de vraag op hoeveel locaties en waar er zittingen
worden gehouden onderdeel kan uitmaken van het gemeentelijk jeugdbeleid zijn de kosten
voor de huisvesting van de consultatiebureaus zichtbaar gemaakt in de kostprijs per kind in
de financiële verantwoording van het uniforme deel.
Zorgaanbod Jeugdgezondheidszorg 0 - 19 jaar
• Huisbezoek neonatale screeningen
Dit onderzoek richt zich op het vroegtijdig opsporen van aangeboren ziekten en van
aangeboren slechthorendheid/ doofheid om vroegtijdige behandeling mogelijk te maken
en gezondheidsschade zoveel mogelijk te beperken.
Tijdens een huisbezoek op de 4 e t/m 7 e dag na de geboorte neemt een screener via de
hielprik bloed af voor de screening op aangeboren ziekten en voert een gehoorscreening
uit. Bij een dubieuze of onvoldoende uitslag van de hielprik wordt deze herhaald.
Bij een onvoldoende uitslag van de neonatale gehoorscreening wordt een huisbezoek
voor een tweede of zo nodig derde neonatale gehoorscreening gebracht.
• Tweede of derde neonatale gehoorscreening (aanvullende zorg)
Dit onderzoek richt zich op het vroegtijdig opsporen van aangeboren
slechthorendheid/doofheid om vroegtijdige behandeling mogelijk te maken en
gezondheidsschade zoveel mogelijk te beperken.
Bij een onvoldoende uitslag van de gehoorscreening wordt deze éénmaal herhaald. Is de
uitslag dan weer onvoldoende, dan voert de regiocoördinator neonatale gehoorscreening
binnen zes weken een meer uitgebreide screening uit. Is deze ook onvoldoende, dan
wordt het kind verwezen naar het Audiologisch Centrum.
• Zuigelingenhuisbezoek
Dit huisbezoek is gericht op kennismaking van ouders met organisatie.
Daarnaast schat de wijkverpleegkundige de zorgbehoefte van het gezin en het risico op
eventuele problemen in.
Tijdens het zuigelingenhuisbezoek in de 2 de week na de geboorte wordt een algemene en
risicoanamnese afgenomen bij de ouders. De schedel wordt gemeten en zonodig wordt
de baby gewogen.
Op basis van het risico van problemen of vraag van de ouders wordt voorlichting en
advies gegeven over de zorg van het kind. Het aanbod van de JGZ 0-4, de
bereikbaarheid en hoe te handelen bij klachten wordt besproken.
Tijdens het zuigelingenhuisbezoek vindt ook de risicoregistratie plaats, zie hiervoor
“risicoregistratie”.
35

Naar aanleiding van het zuigelingenhuisbezoek kan een huisbezoek op indicatie worden
afgesproken.
• Preventieve gezondheidsonderzoeken 1-12 maanden door arts
Dit onderzoek is gericht op het vroegtijdig opsporen van (aangeboren) aandoeningen en
ontwikkelingsstoornissen.
Tijdens de onderzoeken op de leeftijd van 1, 3, 6 en 9 maanden kijkt de arts naar de
groei en de lichamelijke, geestelijke, motorische en spraakontwikkeling en het
gezichtsvermogen.
Daarnaast besteedt zij aandacht aan vragen van de ouders over voeding en verzorging.
Zo nodig wordt het kind doorverwezen.
De arts stelt de indicatie voor het Rijksvaccinatieprogramma en voert een deel van de
vaccinaties uit.
Naar aanleiding van een preventief gezondheidsonderzoek kan een onderzoek of
huisbezoek op indicatie worden afgesproken.
• Preventieve gezondheidsonderzoeken 1-12 maanden door verpleegkundigen
Dit onderzoek is gericht op het vroegtijdig opsporen van ontwikkelingsstoornissen en
opvoedingsvragen en –problemen.
Tijdens de onderzoeken op de leeftijd van 2,4, 7½ en 11 maanden besteedt de
verpleegkundige aandacht aan de relatie tussen ouders en kind, de verhouding tussen
draagkracht en draaglast van de ouders, het gedrag van het kind, opvoedingsvragen van
de ouders en aan zaken als (borst)voeding, vitamines, verzorging, veiligheid,
mondgewoonten.
Zij voert een deel van het Rijksvaccinatieprogramma uit.
Naar aanleiding van een preventief gezondheidsonderzoek kan een onderzoek of
huisbezoek op indicatie worden afgesproken.
• Preventieve gezondheidsonderzoeken 14 maanden – 4 jaar door arts
Dit onderzoek is gericht op het vroegtijdig opsporen van (aangeboren) aandoeningen en
ontwikkelingsstoornissen.
Tijdens de onderzoeken op de leeftijd van 14 maanden, 2 jaar en 3 maanden en 3 jaar en
9 maanden kijkt de arts naar de groei en de lichamelijke, geestelijke, motorische en
spraakontwikkeling en screent de kinderen op o.a. aangeboren hartafwijkingen en
stoornissen van het gezichtsvermogen.
Daarnaast besteedt zij aandacht aan vragen van de ouders over voeding en opoeding.
Zo nodig wordt het kind doorverwezen. De arts voer het Rijksvaccinatieprogramma uit.
Naar aanleiding van een preventief gezondheidsonderzoek kan een onderzoek of
huisbezoek op indicatie worden afgesproken.
• Preventieve gezondheidsonderzoeken 14 maanden – 4 jaar door verpleegkundige
Dit onderzoek is gericht op het vroegtijdig opsporen van ontwikkelingsstoornissen en
opvoedingsvragen en –problemen.
Tijdens de onderzoeken op de leeftijd van 1 jaar en 9 maanden en 3 jaar besteedt de
verpleegkundige aandacht aan de relatie tussen ouders en kind, de verhouding tussen
draagkracht en draaglast van de ouders, het gedrag van het kind, opvoedingsvragen van
de ouders en aan zaken als voeding, vitamines, verzorging, veiligheid, mondgewoonten.
Zij volgt de ontwikkeling van het kind en onderzoekt het gezichtsvermogen.
Naar aanleiding van een preventief gezondheidsonderzoek kan een onderzoek of
huisbezoek op indicatie worden afgesproken.
• Huisbezoek op indicatie (=aanvullende zorg)
Doel van dit huisbezoek is het ondersteunen van ouders in het omgaan met vragen of
problemen ten aanzien van hun kind en het signaleren van eventuele andere problemen
in de thuissituatie.
Naar aanleiding van een probleem dat is geconstateerd tijdens een bezoek aan het
consultatiebureau of inloopspreekuur of van een (opvoedings)vraag tijdens het
telefonisch spreekuur kunnen één of meer huisbezoeken worden gebracht. Het gaat
hierbij om vragen over bijvoorbeeld de (borst)voeding, huilgedrag of het slaap-waakritme
bij baby’s.
36

Bij peuters betreft het vragen over het gedrag en/of de opvoeding, die horen bij de
normale ontwikkeling van een peuter. Te denken valt aan koppigheid, zindelijk worden,
druk gedrag en claimgedrag. Het gaat hierbij niet alleen om het overbrengen van kennis.
Het gedrag van het kind en de interactie tussen ouder(s) en kind worden in de
thuissituatie geobserveerd, waardoor problemen beter kunnen worden gesignaleerd. De
ouders worden ondersteund bij het toepassen van vaardigheden in een voor hen
vertrouwde omgeving.
Wanneer verwijzing nodig is naar bij voorbeeld gespecialiseerde verzorging, GGZ, BJZ,
maatschappelijk werk, wordt dit in overleg met de ouders geregeld.
• Preventief gezondheidsonderzoek op indicatie
Dit onderzoek is gericht op het vroegtijdig opsporen van (aangeboren) aandoeningen,
ontwikkelingsstoornissen, voorlichting en advisering.
Tijdens een huisbezoek of een preventief gezondheidsonderzoek stelt de arts of
verpleegkundige een indicatie om kind en ouders eerder terug te zien dan tijdens het
volgende preventief gezondheidsonderzoek. Zo nodig wordt het kind verwezen. Naar
aanleiding van een onderzoek op indicatie kan een huisbezoek worden afgesproken.
• Inloopspreekuur
Het doel van inloopspreekuren is het bieden van een vraagbaakfunctie voor ouders.
Wanneer ouders specifieke zorgen hebben over hun kind kunnen zij met hun kind het
inloopspreekuur bezoeken.
In een aantal grotere plaatsen wordt een inloopspreekuur gehouden, dat open staat voor
alle ouders in de regio. Zij kunnen hiervan zonder afspraak gebruik maken om bij
voorbeeld hun kind een keer extra te laten wegen, een vaccinatie in te halen of een
opvoedingsvraag te bespreken.
Naar aanleiding van een bezoek aan het inloopspreekuur kan een onderzoek of
huisbezoek op indicatie worden afgesproken.
• Risicoregistratie
In kaart brengen van risicosituaties en risicogroepen op populatieniveau ten behoeve van
gemeentelijk jeugd- en gezondheidsbeleid.
Kinderen in de leeftijd van ca. 1 maand en van ca. 2 jaar.
Op basis van individuele risicoregistratie worden op populatieniveau gegevens verzameld
over risico- en beschermende factoren en over risicosituaties. Hiermee wordt per
gemeente het aantal risicokinderen en de aard van de risicosituaties in kaart gebracht.
Op basis van deze gegevens kan de gemeente in samenwerking met de JGZ 0-4 jaar en
anderen beleid ontwikkelen.
• Schouders onder Ouders
Is gericht op het voorkomen van ontwikkelings-, opvoeding- en gedragproblematiek.
Ouders van kinderen van 0-1½ jaar, waarbij één of meer risicofactoren zijn geconstateerd
kunnen gebruik maken van deze vorm van hulp.
Dit programma bestaat uit ondersteuning aan ouders tijdens een huisbezoek op de
leeftijd van 6 weken, 3, 6, 9, 12 en 18 maanden en een telefonisch contact op de leeftijd
van 15 maanden van hun kind. Ouders worden ondersteund door middel van informatie
over de ontwikkelingsfasen van kinderen, vergroten van opvoedingscompetentie en
zelfvertrouwen van de ouders, stimuleren van hechting en responsief gedrag van de
ouders, het helpen vergroeten van sociale steun.
• Samenwerking met peuterspeelzalen
Hierbij gaat het om het vroegtijdig signaleren van problemen bij jonge kinderen, het
afstemmen van de zorg en het eventueel zorgdragen voor een adequate verwijzing.
Daarnaast is de samenwerking gericht op het gezamenlijk opzetten van preventieve
activiteiten voor ouders op basis van signalen.
De inhoud van de overleggen gaan over individuele kinderen na toestemming van de
ouders, op de hoogte zijn van elkaars aanbod en naar elkaar kunnen verwijzen,
spoedplaatsingen, veel voorkomende signalen en naar aanleiding hiervan opzetten van
activiteiten en/of samenwerkingsprojecten en gezamenlijk opzetten van
themabijeenkomsten voor ouders.
37

Huisbezoek op indicatie of groepsvoorlichting kan voortvloeien uit de samenwerking met
de peuterspeelzalen.
• Pedagogische thuisbegeleiding 0-12 jaar
Is gericht op het ondersteunen en begeleiden van ouders bij opvoedingsproblemen.
Naar aanleiding van een probleem dat gesignaleerd is tijdens een bezoek aan het
consultatiebureau, op de basisschool het inloopspreekuur, een huisbezoek door de
verpleegkundige of een verwijzing door de huisarts, kunnen huisbezoeken gebracht
worden door een pedagoog. Het gaat hier bijvoorbeeld om problemen als niet luisteren
en druk gedrag. Bij de begeleiding wordt gebruik gemaakt van methodieken als
voorbeeldgedrag en video-interactie-begeleiding.
Wanneer verwijzing nodig is naar bijvoorbeeld gespecialiseerde verzorging, BJZ,
maatschappelijk werk, MEE wordt dit in overleg met de ouders geregeld.
• Observatie individuele kinderen op peuterspeelzaal
Deze observatie is gericht op het vroegtijdig onderkennen van gedragsproblemen en/of
een (dreigende) ontwikkelingsachterstand.
Kinderen die een peuterspeelzaal bezoeken en waarbij de leidster twijfels heeft over
gedrag en/of ontwikkeling, aanpak en vervolgbeleid komen voor een observatie in
aanmerking.
Het gaat hier om een éénmalige observatie van gedrag en functioneren van een
individueel kind in de groep op een peuterspeelzaal/kinderdagverblijf, gevolgd door een
advies aan leidster en ouders over aanpak en vervolgbeleid.
De observatie kan aanleiding zijn voor een preventief gezondheidsonderzoek op
indicatie, een verwijzing naar het consultatiebureauplus, een huisbezoek op indicatie of
een verwijzing naar het team van VTO-vroeghulp
• Deelname aan zorgnetwerken
In zorgnetwerken gaat het om signalering van probleemkinderen, -jongeren en –gezinnen
en realiseren van een sluitende aanpak en het signaleren van probleemsituaties op
groepsniveau.
(Groepen) kinderen, jongeren en gezinnen, waarbij één of meer deelnemers aan het
zorgnetwerk psychosociale problemen en/of ongunstige opgroeiomstandigheden hebben
gesignaleerd worden besproken in een zorgnetwerk.
In zorgnetwerken is sprake van een multidisciplinair overleg, dat volgens afgesproken
gedrags- en privacyregels plaatsvindt en waarbij iedere deelnemer een probleemsituatie
kan inbrengen. De JGZ-medewerker levert daarnaast vanuit haar/zijn specifieke
deskundigheid een bijdrage aan diagnostiek en afstemming van het zorgbeleid.
Het zorgnetwerk kan een bijdrage leveren aan het signaleren van probleemsituaties op
groepsniveau. Vormen van zorgnetwerken zijn:JIF- buurtnetwerken, overleg sluitende
aanpak, 1 e lijns overleg, zorgteam, sociaal team en jeugdadviesteam (JAT).
Preventief gezondheidsonderzoek op indicatie of een huisbezoek op indicatie kunnen
voortvloeien uit besprekingen.
• VTO-vroeghulp
VTO vroeghulp heeft als doel het vroegtijdig onderkennen van ontwikkelingsproblemen
en –stoornissen en daar waar nodig in een zo vroeg mogelijk stadium hulp verlenen aan
kind en ouders. 0-4 jarigen en hun ouders behoren tot de doelgroep van VTO-vroeghulp.
Zowel ouders als hulpverleners kunnen een kind aanmelden bij het team VTO-vroeghulp.
Het kernteam VTO-vroeghulp bestaat uit een coördinator, maatschappelijk werker,
orthopedagoog of psycholoog en kinderarts. Daarnaast kunnen, afhankelijk van de
vraagstelling, anderen disciplines en instanties ingeschakeld worden, zoals GGZ-Jeugd
en JGZ van de GGD.
• Overdracht van JGZ 0-4 jaar (Thuiszorg) naar JGZ 4-19 jaar (GGD)
Doel van de overdracht is het bieden van continuïteit van zorg in JGZ 0-4 jaar en JGZ 4-
19 jaar.
Rond het 4 e jaar van het kind vindt overdracht van het Integraal Dossier JGZ van de
Thuiszorg plaats naar de GGD. Kinderen waarvoor extra aandacht nodig is, worden
38

mondeling overgedragen. Naar aanleiding van de overdracht kan een
gezondheidsonderzoek op indicatie of een huisbezoek plaatsvinden.
• Deelname aan beleidsnetwerken
Deze netwerken zijn gericht op het afstemmen van het zorgbeleid en zorgaanbod.
Er worden afspraken gemaakt rondom ketenzorg en verwijsprocedures.
Deelnemers van deze netwerken zijn instellingen die betrokken zijn bij de zorg voor 0-19
jarigen en hun ouders.
Samen met andere Friese zorginstellingen wordt een gezamenlijk zorgbeleid uitgezet,
wordt het zorgaanbod op elkaar afgestemd en worden afspraken gemaakt rondom
ketenzorg en verwijsprocedures. Te denken valt aan het expertise bureau integrale JGZ,
Jeugdzorg Friesland, Advies- en meldpunt Kindermishandeling, MEE, huisartsen,
kinderartsen en andere specialisten.
• Groepsgerichte voorlichting aan ouders of jeugdigen
Deze voorlichting is gericht op het vergroten van kennis, inzicht en vaardigheden met
betrekking tot gezondheid, ontwikkeling, gedrag, leefstijl en/of opvoeding.
Ouders van jeugdigen/jongeren in zorg bij Thuiszorg en GGD kunnen gebruik maken van
deze voorlichting.
Er wordt groepsgerichte gezondheidsvoorlichting gegeven over een thema op het terrein
van gezondheid, ontwikkeling, gedrag, leefstijl en/of opvoeding. Bijvoorbeeld voeding,
druk gedrag, mondverzorging of grenzen stellen.
De groepsvoorlichting kan thuis, op het consultatiebureau, peuterspeelzaal, (buurt)school
of buurthuis plaatsvinden.
Groepvoorlichting kan aanleiding zijn voor ouders voor het aanvragen van een
huisbezoek op indicatie of preventief gezondheidsonderzoek op indicatie.
• Groepsgerichte voorlichting aan leerkrachten en peuterspeelzaalleidsters
Deze voorlichting is gericht op het vergroten van kennis, inzicht en vaardigheden met
betrekking tot gezondheid, ontwikkeling, gedrag, leefstijl en/of opvoeding.
Leerkrachten en peuterspeelzaalleidsters van jeugdigen/jongeren in zorg bij Thuiszorg en
GGD kunnen gebruik maken van deze voorlichting.
Er wordt groepsgerichte gezondheidsvoorlichting gegeven overeen thema op het terrein
van gezondheid, ontwikkeling, gedrag, leefstijl en/of opvoeding. Bijvoorbeeld
communicatie met ouders of kindermishandeling, opvoeding.
De groepsvoorlichting kan op peuterspeelzaal of school plaatsvinden.
• Vangnetfunctie Rijksvaccinatieprogramma 0-19 jaar
Is gericht op de primaire preventie van infectieziekten.
Alle jeugdigen/jongeren 0-19 jaar komen hiervoor in aanmerking.
Inhaalvaccinaties bij jeugdigen/jongeren die niet volledig zijn gevaccineerd.
• Telefonische bereikbaarheid
Bieden van een vraagbaak voor ouders met urgente vragen of problemen.
De JGZ 0-4 jaar is 24 uur per dag telefonisch bereikbaar voor vragen van ouders. Ouders
bellen met vragen over onder andere (borst)voeding, verzorging, vaccinaties en
opvoeding. Zo nodig wordt de vraag doorgespeeld naar de “eigen”verpleegkundige of
pedagoog. Naar aanleiding van een telefonische vraag kan een onderzoek of huisbezoek
op indicatie worden afgesproken.
39

Producten jeugdgezondheidszorg GGD Fryslân
Jaarlijks stelt het Algemeen Bestuur van de Hulpverleningsdienst Fryslân het
productenpakket voor de hele GGD vast.
Het basispakket Zorg voor Jeugd wordt op gelijke wijze in de verschillende gemeenten
aangeboden en vormt een basisvoorziening voor alle kinderen en jongeren van 4 tot 19 jaar.
De producten uit het pluspakket kunnen tegen betaling worden afgenomen zoals
vertrouwenspersoon machtsmisbruik en preventieve logopedie.
De jeugdgezondheidszorg wil met haar producten de kansen op gezondheid voor elke
individuele jeugdige bevorderen. Kernbegrip is gezond opgroeien. Met de nadruk op de
lichamelijke en psychosociale gezondheid en het ondersteunen van de ontwikkeling, leefstijl,
opvoeding en het opgroeien. Er wordt hierbij samengewerkt met een groot aantal
ketenpartners en de ruim 600 scholen in Friesland voor basisonderwijs, voortgezet onderwijs
en speciaal onderwijs.
Zorgaanbod basisonderwijs, voortgezet onderwijs en speciaal onderwijs
De GGD heeft specifieke zorgpakketten voor het basisonderwijs, voortgezet onderwijs en
het speciaal onderwijs. Deze pakketten zijn afgestemd op de gezondheids- en
ontwikkelingsproblemen die specifiek zijn voor de leeftijd en het type onderwijs dat de
leerlingen volgen.
Kinderen en jongeren worden op vaste leeftijden uitgenodigd voor een preventief
gezondheidsonderzoek. Dit zijn in het basisonderwijs alle kinderen van groepen 2 en 7,
in het vmbo alle jongeren uit de klassen 1 en 3 vmbo en alle jongeren van klas 2 havo/vwo.
Bij plaatsing in het speciaal onderwijs vindt bij alle leerlingen een ”instroomonderzoek”
plaats. Tot negen jaar worden de speciaal onderwijsleerlingen om de twee jaar uitgenodigd
voor een gezondheidsonderzoek; daarna vinden de onderzoeken op dezelfde leeftijd plaats
als in het regulier onderwijs.
Daarnaast besteedt GGD Fryslân extra aandacht en tijd aan hen die meer zorg nodig
hebben (zorg op maat). Dit kan door een onderzoek/gesprek op indicatie van de jeugdarts of
de sociaal verpleegkundige óf een gesprek/onderzoek op verzoek van de ouders of een
leerkracht.
Ouders, jongeren en leerkrachten kunnen altijd met hun vragen over gezondheid en gedrag
terecht bij de Jeugdgezondheidszorg; dit kan telefonisch en via spreekuren op school.
• Preventief gezondheidsonderzoek groep 2
Dit onderzoek richt zich op de gezondheidstoestand, de groei en de ontwikkeling
(lichamelijk, psychosociaal, emotioneel, motoriek, spraak en taal) van het kind. Met
specifieke aandacht voor opvoedingsvragen, vragen over gezondheid en een gezonde
leefstijl. Zonodig vindt advisering en/of verwijzing plaats.
Na het onderzoek worden, met schriftelijke toestemming van de ouder(s), de voor het
leerproces relevante onderzoeksbevindingen met de leerkracht besproken.
• Preventief gezondheidsonderzoek groep 7
Dit onderzoek is gericht op belangrijke gezondheidsaspecten in de (pré)puberteit:
psychosociaal functioneren, omgang met leeftijdsgenoten, lichamelijke groei, leefstijl en
opvoedingsvragen van ouders. Zonodig vindt advies en/of verwijzing plaats.
• Preventief gezondheidsonderzoek klas 1 vmbo en klas 2 havo/vwo
Dit onderzoek richt zich op de lichamelijke groei, het psychosociaal functioneren, de
sociale aansluiting met leeftijdsgenoten, de leefstijl en het versterken van de zelfzorg van
de jeugdige voor de eigen gezondheid en de leefstijl. Er is aandacht voor vragen van de
jongere. Zonodig vindt advisering en/of verwijzing plaats.
• Preventief gezondheidsonderzoek psychosociale gezondheid klas 3 vmbo
Jongeren vullen, na instructie door de verpleegkundige, klassikaal een vragenlijst
(KIVPA) in, gericht op de opsporing van psychosociale problematiek. Jongeren met een
indicatieve score en jongeren die dit aangeven (tezamen 30% van de leerlingen klas 3
VMBO) worden uitgenodigd voor een gesprek, gericht op het inschatten van de
40

aanwezige psychosociale problematiek en de zorgbehoefte van de jongere. Zonodig
vindt verwijzing naar hulpverlening plaats. Hulpverlening kan eventueel door het op
school aanwezig schoolmaatschappelijk werk worden geboden.
• Preventief gezondheidsonderzoek nieuwkomers
Voor dit onderzoek worden uitgenodigd jeugdigen afkomstig uit andere culturen die nog
geen preventief gezondheidsonderzoek hebben gehad (asielzoekers met status,
gezinsherenigers, adoptiekinderen, kinderen van illegalen).
• Instroomonderzoek speciaal onderwijs
Dit onderzoek richt zich op de relatie tussen gezondheid en de aanwezige
ontwikkelingsproblematiek c.q. leer- en/of gedragsproblemen. Afhankelijk van het type
speciaal onderwijs, de leeftijd en de problematiek van de jeugdige zijn er
accentverschillen in het onderzoek. Naast individuele advisering aan ouder en jeugdige
geeft de arts een schriftelijk advies ten behoeve van het individuele handelingsplan van
de leerling op school. Zonodig vindt verwijzing plaats.
• Preventief gezondheidsonderzoek speciaal onderwijs
Conform de Richtlijn BTP van het Platform JGZ worden de leerlingen tot acht jaar om de
twee jaar uitgenodigd, daarna worden de leerlingen van acht, elf, dertien en zestien jaar
uitgenodigd voor een onderzoek. Dit onderzoek is gericht op het beoordelen van
leeftijdsspecifieke gezondheidsaspecten en ontwikkelingsaspecten in relatie tot de
problematiek waarvoor de jeugdige/jongere het speciaal onderwijs bezoekt. Daarnaast is
veel aandacht voor vragen van ouders en jongeren over gezondheid, opvoeding en
opgroeien, het inschatten van de zorgbehoefte en het geven van voorlichting. Zo nodig
vindt verwijzing plaats. Vanuit sociaal medische deskundigheid wordt advies gegeven
voor het handelingsplan.
• Preventief gezondheidsonderzoek op indicatie
Dit is een lichamelijk onderzoek en/of gesprek bij ontwikkelingsproblematiek,
gezondheidsprobleem, gedragsprobleem, opgroeivragen of opvoedingsvragen. Zonodig
vindt kortdurende begeleiding plaats (maximaal drie gesprekken), gericht op
opvoedingsondersteuning (ouders) of opgroeiondersteuning (jongere).
Het onderzoek/gesprek kan na een voorafgaand onderzoek worden geïndiceerd door een
JGZ-medewerker van de GGD, Thuiszorg of Medische Opvang Asielzoekers. Het
onderzoek/gesprek kan ook op verzoek van ouder(s), jongere of leerkracht plaatsvinden.
Ouders of jongere kunnen een onderzoek/gesprek aanvragen via het telefonisch
spreekuur, inloopspreekuur op school of via de school.
• Huisbezoek op indicatie
Een huisbezoek vindt in overleg met ouder(s) plaats en is gericht op inventarisatie van
gezondheidsproblematiek, gedragsproblematiek of opvoedingsvragen en advisering aan
ouder(s). Zonodig vindt verwijzing naar hulpverlening plaats. De indicaties voor een
huisbezoek zijn divers: opvoedingsvragen, niet verschijnen gezondheidsonderzoek,
huisbezoek drempelverlagend voor ouders, hardnekkige hoofdluisproblematiek, ernstige
gedragsproblematiek op school enz.
• Telefonische bereikbaarheid
Ouders, jongeren en leerkrachten kunnen met vragen over gezondheid, ontwikkeling,
gedrag, opvoeding, opgroeien of zorgen over het functioneren thuis, op school of in de
vriendengroep, terecht bij de jeugdgezondheidszorg. De bellers krijgen direct contact met
de ‘eigen’ arts of verpleegkundige van de school van de leerling.
• Inloopspreekuur voortgezet onderwijs
Op voortgezet onderwijsscholen wordt periodiek een laagdrempelig inloopspreekuur
gehouden voor jongeren met vragen over de eigen gezondheid, het opgroeien of de
zorgen over het functioneren thuis, op school of in de vriendengroep. Afhankelijk van de
problematiek vindt advisering, versterking van de zelfzorg of verwijzing naar
hulpverlening plaats.
41

• Consultatie door intermediairen
Na de gezondheidsonderzoeken worden, met schriftelijke toestemming van de ouder(s),
de voor het leerproces relevante onderzoeksbevindingen met de leerkracht besproken.
Naar aanleiding van deze gezondheidsonderzoeken of vragen van leerkrachten over
individuele leerlingen of vragen van op een school aanwezig zorgteam, adviseert de arts
of de verpleegkundige aan leerkrachten/docenten. De advisering betreft veelal
handelingsadviezen of achtergrondinformatie over gezondheid en gedrag en het
functioneren van een leerling op school. Zonodig vindt afstemming van zorg plaats tussen
onderwijs en zorginstelling.
• Participatie in zorgstructuur onderwijs
In onderwijszorgteams op provinciaal, regionaal en schoolniveau leveren artsen en
verpleegkundigen een bijdrage aan diagnostiek en handelingsplan bij jeugdigen/jongeren
met een complexe problematiek. De arts/verpleegkundige draagt zorg voor de
toegeleiding naar en de afstemming met hulpverleningsinstelling of medische zorg.
Het betreft een groot aantal zorgteams bijvoorbeeld:
- Speciaal onderwijs: Begeleidingscommissies SO-scholen
- Basisonderwijs: Teams Weer Samen Naar School, Commissies Leerlingen Zorg
- Voortgezet onderwijs: Zorgteams Voortgezet Onderwijsscholen, Permanente
Commissie Leerlingenzorg en Regionaal Meld- en Coördinatiepunt vroegtijdige
Schoolverlaters.
• Zorgcoördinatie
Bij gezinnen en jeugdigen met meervoudige problematiek is het nodig om de zorg af te
stemmen. Zorgcoördinatie is een wettelijk taak verankerd in het Basistakenpakket JGZ.
Artsen werkzaam in het speciaal onderwijs verlenen regelmatig zorgcoördinatie. Zo
mogelijk wordt ook elders geprobeerd inhoud te geven aan deze taak. Naar aanleiding
van de aanbevelingen van de Inspectie voor de Volksgezondheid bereidt de GGD
tezamen met de Thuiszorg zich voor op de uitvoering van deze taak.
42