Hoe ziet een geldautomaat er van binnen uit? - Accountancy Nieuws

Hoe ziet
een geldautomaat
er van binnen uit
Hallo, mijn naam is Doekoe. Ze hebben mij
gevraagd om je vragen te beantwoorden.
Vooral natuurlijk omdat ik heel veel
weet over geld. Vandaar ook mijn naam,
want die betekent in het Surinaams en in
jongerentaal ‘geld’!
en andere vragen van kinderen aan
Rabobank Hoorn en Omstreken
Dit is een uitgave van Rabobank Hoorn en Omstreken

2
3
Een boekje met antwoorden
Geld is een merkwaardig iets. Het is er en het is er
niet. Een biljet van 500 euro kost maar een paar cent
om het te maken en toch kun je er een spelcomputer mee
kopen. En geld op een plastic kaartje is helemaal onzichtbaar.
Het is begrijpelijk dat veel kinderen vragen hebben over geld
en alles wat daar mee te maken heeft. Bij Rabobank Hoorn
en Omstreken merkten we dat ook. Daarom hebben we dit
boekje gemaakt met antwoorden op de meest voorkomende
vragen van kinderen over geld en over het werk van de bank.
Wij vinden het namelijk belangrijk dat kinderen goed met
geld leren omgaan. En als je na het lezen van dit boekje nog
meer vragen hebt, dan ben je bij ons altijd welkom om die te
komen stellen. We zitten er klaar voor.
Rabobank Hoorn en Omstreken
Nieuwe Steen 29, Hoorn
De antwoorden in dit
boekje zijn opgeschreven
door kinderboekenschrijver
Bas van Lier. Hij schreef
onder meer de vragenboekjes
‘Spreken we straks in Europa
allemaal Europees’,
‘Blijven mensen altijd
bestaan’ en ‘Hoeveel papier
gaat er in een boom’.
In 2004 won hij een Zilveren
Griffel met ‘Het Zeeboek’.
Hoezo zijn we van ruilen
naar geld gegaan
De eerste mensen op aarde leefden in
kleine stammen bij elkaar. Ze jaagden
op wilde dieren en plukten eetbare planten
en vruchten uit het bos. Als er niets meer te
vinden was trokken ze een eindje verder.
Toen mensen hadden uitgevonden dat ze
zelf ook graan en groenten konden verbouwen,
hoefden ze niet meer steeds te
verhuizen. Er ontstonden dorpen en later
steden. De mensen die er woonden waren
niet meer allemaal zelf boer. De een was
smid, de ander timmerman, schoenmaker of
kleermaker.
Als mensen iets nodig hadden, ruilden ze
met elkaar. Een paar schoenen voor een zak
graan, nieuwe kleren voor een zwaard of
een tafel met stoelen voor een kalf. Handig,
maar soms ook lastig. Want de schoenmaker
had niet steeds weer nieuw graan nodig,
maar wel een hek, terwijl de smid nog geen
nieuwe schoenen nodig had.
Daarom begonnen mensen elkaar met goud
en zilver te betalen. Om het goud en zilver
niet steeds te hoeven wegen, maakten men
er munten van met een vast gewicht. Geld
werd dus bedacht om het ruilen makkelijker
te maken.
Hoe kan het dat er geld
op een plastic kaartje
staat
Het is net goochelen: geld op een plastic
kaartje zetten en dan in een winkel
of in de bus met dat kaartje betalen. Dat is
mogelijk door de chip die op zo’n kaartje
zit. Daarom heten zulke kaartjes ook wel
chipknip of OV-chipkaart.
Een chip is een elektronische schakeling
waar informatie op kan worden opgeslagen.
In je computer staan al je programma’s en
documenten ook op chips. In je mobiel staan
al je contacten erop en in je mp3-speler al je
muziek.
Op de chip die op je bankpas of OV chipkaart
zit, kun je geldwaarde opslaan. Met
een automaat die daarvoor is gemaakt, zet je
geldwaarde van je bankrekening op je pas.
In plaats van geld in je portemonnee, heb
je dan geld op je chip staan. In een winkel
kun je ermee betalen door je chipknip in een
betaalautomaat te stoppen. De waarde van
het bedrag dat je moet betalen wordt dan
van je chip gehaald. Als de winkelier daarna
contact maakt met de bank, dan wordt de
waarde bijgeschreven op zijn bankrekening.
Waarom zijn er banken
Banken doen de volgende belangrijke
dingen: ze bewaren geld van mensen
en bedrijven die niet al hun geld in huis
willen hebben; ze lenen geld aan mensen en
bedrijven die dat nodig hebben; ze zorgen
dat mensen en bedrijven elkaar gemakkelijk
geld kunnen betalen, ook wel betalingsverkeer
genoemd. Zo zorgen banken er voor
dat mensen gemakkelijk en veilig met hun
geld om kunnen gaan.
Je geld op de bank te zetten is natuurlijk veel
veiliger dan het thuis bewaren. Bovendien
kun je van je bankrekening gemakkelijk
geld overmaken aan iemand anders. Bij een
geldautomaat kun je ook eenvoudig wat
geld van je rekening halen, als je dat nodig
hebt. Maar je kunt in een winkel ook met je
bankpas betalen. Banken zorgen op die manier
dat het betalingsverkeer tussen mensen,
zoals dat heet, makkelijk en soepel verloopt.
Daarnaast is het voor veel mensen en bedrijven
erg prettig dat ze geld kunnen lenen van
de bank. Op die manier kunnen ze bijvoorbeeld
een huis of dure machines kopen. Elke
maand betalen ze de bank een deel terug
plus een beetje rente. Net zo lang tot de hele
lening is afbetaald.
Zilveren guldens
Tot 1967 waren Nederlandse guldens en
rijksdaalders (2,50 gulden) nog van echt
zilver. Daarna werden de guldens en ‘riksen’
van nikkel gemaakt. Euromunten bestaan
uit een mengsel van koper, nikkel en zink.

4
5
Mensen zeggen dat geld
niet gelukkig maakt,
maar je kan toch ook niet
zonder
Het is maar de vraag of mensen niet
zonder geld zouden kunnen. In de
oerwouden van Zuid-Amerika, Afrika en Azië
leven nog ongeveer honderd stammen van
oorsprokelijke bewoners die nooit contact
hebben gehad met de rest van de wereld.
Die mensen leven van de jacht en van wat
zij verder in het regenwoud aan voedsel
vinden. Geld hebben ze niet nodig.
Toegegeven, dat is wel een andere situatie
dan bij ons. Maar ook in rijke westerse landen
zijn er mensen die zonder geld proberen
te leven. De Duitse Heidemarie Schwermer
gebruikt sinds 1996 geen
geld meer. Ze zag dat veel
mensen problemen kregen,
omdat ze alleen maar bezig
waren om steeds meer geld te
verdienen.
Heidemarie wilde daarom proberen of je ook
zonder geld kunt leven. Ze verkocht alles
wat ze had, gaf het geld weg en bood mensen
aan op hun huis te passen als ze met vakantie
waren. Ze doet allerlei klusjes en krijgt
in ruil daarvoor eten en andere dingen die
ze nodig heeft. Zo begon ze een ruilsysteem,
Geef en Neem, waar steeds meer mensen
aan meedoen.
Heidemarie zegt dat ze zonder geld gelukkiger
is dan ooit. Maar er is één ding: zij kan
zo leven, omdat andere mensen wel geld
hebben en gebruiken en haar eten geven en
hun huis lenen. Dus helemaal zonder is het
misschien toch niet.
Wat als de mensen van
de bank het geld hebben
opgemaakt (dat op je rekening
stond) en het niet
kunnen terugbetalen
Banken moeten aan heel veel wetten
en regels voldoen, die er juist zijn om
te voorkomen dat ze mensen hun geld
niet meer zouden kunnen terugbetalen.
Ook wordt voortdurend gecontroleerd of
de banken zich wel aan die regels houden.
Die controle is het werk van De Nederlandsche
Bank en van de Autoriteit Financiële
Markten. Samen zijn zij de waakhonden van
de banken, verzekeringsmaatschappijen en
andere bedrijven die met geld werken.
Toch komt het heel soms wel eens voor dat
een bank niet meer alle rekeninghouders
hun geld kan teruggeven. De bank houdt
dan op te bestaan. Gelukkig is er een
garantieregeling. Momenteel betaalt De
Nederlandsche Bank iedereen die zijn geld
niet meer van de bank terugkrijgt maximaal
100.000 euro terug. Wie meer geld op de
bank had staan, is dat dan kwijt. Daarom zetten
mensen die meer dan 100.000 euro hebben
hun geld vaak op verschillende banken.
De Nederlandsche Bank betaalt het geld niet
zelf terug, maar vraagt alle andere banken
om daar aan mee te betalen. Zo geven alle
banken elkaar een soort garantie.
Hoe kan een klein stukje
papier opeens 500 euro
waard zijn
Dat een bankbiljet zoveel waard is als
erop staat, is gewoon een afspraak.
Iedereen weet dat je voor een biljet van 10,
50 of 500 euro iets kunt kopen dat ook 10, 50
of 500 euro waard is.
Toen mensen nog gouden en zilveren munten
gebruikten, moesten ze regelmatig met
zware zakken goud en zilver over straat. Dat
was onhandig en gevaarlijk. Boeven konden
makkelijk zien wie veel geld bij zich had.
Daarom brachten mensen hun goud naar
een goudsmid, die er in ruil een briefje voor
gaf. Iemand die zo’n briefje kreeg, kon dat bij
de goudsmid weer inwisselen voor goud. Zo
werden de goudsmeden bankiers.
Een probleem was wel, dat er veel verschillende
briefjes in omloop kwamen. Of zo’n
briefje wel echt was, kon je moeilijk zien. Om
aan alle verwarring een eind te maken, besloten
regeringen dat er nog maar één bank
geldbriefjes mocht uitgeven. In Nederland
was dat De Nederlandsche Bank. Die kocht al
het goud op en gaf daarvoor in ruil officiële
bankbiljetten uit.
Dat kost één schedel
Lang niet overal werd meteen voor goud en
zilver gekozen om elkaar mee te betalen.
Over de hele wereld gebruikten mensen
allerlei kostbaarheden om elkaar te betalen:
ivoor, schelpen (kauri’s), vogelveren,
koeien, cacaobonen of bananenzaadjes. En
Batakkers, inwoners van het Indonesische
eiland Sumatra, betaalden elkaar met de
schedels van mensen, vijanden die ze eerst
hadden opgegeten.
In principe zou je bij De Nederlandsche Bank
nog steeds je bankbiljetten kunnen omruilen
voor goud. Maar dat gebeurt niet, omdat
iedereen weet dat hij ook gewoon met die
bankbiljetten kan betalen.
hadden opgegeten.

6
7
lades op elkaar waar het geld in zit. In elke
lade zitten bankbiljetten van één soort. Als
iemand 70 euro pint, dan weet de computer
dat er een biljet uit de lade voor 50 euro en
een biljet uit de 20-euro-lade moet komen.
Beide biljetten worden daarna via een aantal
rollen naar buiten geschoven.
Wat gebeurt er met het
geld dat je op je spaarrekening
zet
Geld dat mensen op een spaarrekening
zetten, wordt door de bank gebruikt
om andere mensen een lening te geven.
Voor die leningen vraagt de bank meer rente
dan hij aan de spaarders betaalt. Zo verdient
de bank geld, onder andere om de salarissen
van alle medewerkers te betalen.
Mensen die geld over hebben kunnen dat
op een spaarrekening zetten. Daarvoor
geeft de bank ze elk jaar rente. Spaarders die
beloven om hun geld langere tijd, bijvoorbeeld
vijf of tien jaar, op hun rekening te
laten staan, krijgen een hogere rente. Dat is
logisch, want zo weet de bank van te voren
hoelang ze het geld van de spaarder kunnen
gebruiken.
Zolang de spaarders hun geld zelf niet
nodig hebben, kan de bank het uitlenen aan
anderen. Aan mensen die een huis, of een
auto of iets anders duurs willen kopen. Of
aan bedrijven die eerst machines of spullen
moeten kopen, voordat ze daarmee geld
kunnen gaan verdienen. Wat banken dus
eigenlijk doen, is mensen die geld over
hebben en mensen die geld willen lenen bij
elkaar brengen.
Hoe werkt pinnen
Pinnen is het betalen met een pinpas. Het
woord komt van PIN, wat de afkorting
is van Persoonlijk Identificatie Nummer. Dat
nummer is een geheime code van vier cijfers
die hoort bij een pinpas.
Als iemand met zijn pinpas wil betalen bij
de winkel, dan moet hij zijn pas door een
betaalautomaat halen. Zo’n apparaatje leest
de gegevens (rekeningnummer en pasnummer),
die op de magneetstrip van de pinpas
staan. Dat is de zwarte strook op de achterkant
van een bankpas.
Daarna moet de klant zijn pincode intoetsen
en de ‘ja’-knop als hij het eens is met het
bedrag dat hij moet betalen. Razendsnel
worden alle gegevens samen naar de computer
van de bank verstuurd.
Die computer controleert of de pincode inderdaad
hoort bij de pinpas en of er genoeg
geld op de bankrekening staat. Als dat zo is,
stuurt de computer een berichtje terug en
verschijnt in het schermpje van de betaalautomaat
de tekst ‘U heeft betaald. Tot Ziens’.
Meteen daarna regelt de computer bij de
bank dat het bedrag van de rekening van de
klant wordt overgemaakt naar de rekening
van de winkel. Elk jaar wordt er op deze
manier 2 miljard keer iets betaald!
Hoe ziet een geldautomaat
er van binnen uit
Veel kinderen vinden het een wonder dat
er zomaar geld uit een geldautomaat
kan komen. Veel volwassenen trouwens ook.
Maar wie een keer een geldautomaat van de
andere kant heeft gezien, snapt dat er niets
magisch aan is.
De binnenkant van een geldautomaat heeft
wel iets weg van de binnenkant van bijvoorbeeld
een kopieerapparaat. Een verschil is
wel dat een geldautomaat wordt afgesloten
met een dikke kluisdeur. Want er zit natuurlijk
een heleboel geld in.
In een geldautomaat zit om te beginnen
een computer. Het scherm en het bedieningspaneel
van die computer zitten aan de
buitenkant, zodat jij erbij kan.
Verder zitten er in een geldautomaat een papierrol
en een printer om bonnetjes te printen.
En een kast met vier of vijf langwerpige

spelers.
gooie
8
Hoe worden munten
gemaakt en door wie
Nederlandse munten worden al sinds
1567 in Utrecht gemaakt bij de Koninklijke
Nederlandse Munt (KNM). Dat is een
bedrijf dat als enige in Nederland officiële
munten mag maken.
Het maken van een munt begint met het
ontwerp. Een ontwerper bepaalt hoe de
munt eruit moet zien. Bij de KNM wordt van
dat ontwerp eerst een gipsmodel gemaakt.
Dat model is vier keer zo groot als de latere
munt. Graveurs krassen met heel precies
gereedschap de afbeelding in het gips.
Met een verkleinmachine wordt daarna
het gipsmodel in het klein nagemaakt in
zacht metaal. Van die kleine versie worden
vervolgens stempels gemaakt. Daar staat
de afbeelding van de munt dus omgekeerd
en in spiegelbeeld op. De stempels worden
uiteindelijk in een muntpers geplaatst.
De Rabobank heeft ook een
leuk Doekoe spel gemaakt.
Het spel vind je in het verkort
financieel verslag 2009.
DoE
100
1
99
75
74
51
50
27
Het begin Het aantal spelers is onbeperkt.
26
2
Iedere speler heeft een eigen muntstuk (pion).
De stappen vooruit worden bepaald door het
gooien van een of twee dobbelstenen. De jongste
speler mag beginnen met gooien. Als je aan de
beurt bent, gooi je de dobbelstenen en zet je
muntstuk het aantal gegooide ogen vooruit.
Je bent de winnaar als je als eerste de Doekoe op
nummer 100 bereikt.
m Ee!
Wat heb je nodig
Doekoespel
98
76
73
52
49
25
3
97
77
72
28
7 8 9 10 11 12 13 14
In zo’n pers worden gladde metalen schijfjes
tussen de stempels tot een munt geperst.
Met een snelheid van 750 per minuut! Had je
zo’n machine maar thuis staan.
Kijk voor meer informatie over de KNM op
www.knm.nl en www.geldmuseum.nl
53
48
29
24
4
96
78
71
54
Noppes, flipjes en kaaskoppen
In heel Nederland bestaan ruilgroepen van
mensen die klusjes en spullen met elkaar
ruilen. Ze betalen elkaar daarvoor met een
soort ruilgeld. In elke plaats heet dat anders.
In Amsterdam gebruiken ze ‘noppes’,
in Den Haag ‘zonnen’, in Tiel ‘flipjes’ en in
Gouda ‘kaaskoppen’.
De ruilgroepen werken heel simpel. Henk
schildert bijvoorbeeld een muur voor
Maaike, Maaike knipt het haar van Peter,
Peter geeft een tafel aan Moniek en Moniek
maakt de computer van Henk. Iedereen
doet waar hij goed in is en zo helpen de
mensen elkaar.
Het leuke van de ruilgroepen is dat
niemand heel veel rijker kan worden dan
anderen. Noppes of kaaskoppen kun je
namelijk niet sparen. Mensen die niet veel
echt geld hebben kunnen op deze manier
toch dingen ‘kopen’. En, heel belangrijk
ook, mensen leren elkaar zo kennen.
47
30
23
Een paar sportieve en
financiële talenten
tussen 8 en 88 jaar, een
of twee dobbelstenen
en een aantal verschillende
muntstukken,
gelijk aan het aantal
5
95
79
70
55
31
22
46
6
Beurskoersen en munten sparen
Kom je op het vakje met de eurocent, dan tijdens je beurt, dan voer je eers
krijg je rente of moet je rente betalen tot een uit - compleet met beurskoersen, rentewinsten
of verliezen - en dan mag je vervolgens,
bedrag van twee euro. Je volgt dus de muntenrij
totdat je op de twee-euromunt uitkomt. tenzi je op een zieke Doekoe bent belandt,
Kom je onderaan de groene beurskoers, dan nog een keer gooien. Je hoeft dan niet je
mag je direct naar de hoogste waarde opklimmen.
Kom je op de rode beurskoers, dan als je op een fietsende Doekoe belandt, want
volgende beurt over te slaan. Je hebt geluk
moet je omlaag met de koers mee.
dan mag je zelfs nog een keer gooien.
94 93 92 91 90 89 88 87
80 81
69 68 67 66 65
82
Zes o
je een beurt over. Kom je op ee
dan moet je direct naar het corresponderende
vakje gaan (46 wordt 64, 28 wordt 82 of
omgekeerd).
83 84 85 86
56 57 58 59 60 61 62
45 44 43 42 41 40 39
32 33 34 35 36 37 38
21 20 19 18 17 16 15
Wie wint De speler die het eerst bij 100 komt, wint. Je muntstuk moet echter precies op 100 uitkomen; gooi je meer ogen dan nodig is, dan moet je he teveel aan punten teruglopen en de volgende beurt opnieuw een poging wagen.
64
63
Concept en realisatie: van Lindonk en de Bres; Teksten: Bas van Lier; Vormgeving: 124 Design; Illustraties: Willemijn de Lint