De Sociale Staat van Vlaanderen 2011 - Vlaanderen.be

WERK
Ook inzake jobrotatie en arbeidsherverdeling beschikt de federale overheid heden over meer
bevoegdheden dan de Vlaamse (onder andere loopbaanonderbreking & tijdkrediet). Toch
nemen ook in deze categorie de Vlaamse investeringen stilaan toe: van 3,8% in 2001 tot 4,1%
in 2008. Dit laatste als gevolg van de aanhoudende groei van het stelsel van de Vlaamse aanmoedigingspremies
voor loopbaanonderbreking en tijdkrediet.
2.4. Conclusies
België besteedt volgens de in dit bestek gevolgde economische benadering opvallend veel middelen
aan arbeidsmarktbeleid. Vooral wat passieve arbeidsmarktuitgaven betreft, scoort ons
land bij de hoogste van Europa. Het Vlaamse uitgavenpatroon weerspiegelt dit Belgische
patroon, rekening gehouden met de actuele bevoegdheidverdeling. Het Vlaamse arbeidsmarktbeleid
vertoont vandaag nog duidelijk de neiging om werkloosheid te bestrijden met rechtstreekse
jobcreatie. De uitgaven voor deze categorie mogen dan wel afnemen, anno 2008 vertegenwoordigden
de programma’s voor rechtstreekse jobcreatie nog steeds 37,3% van het totale
budget.
3. Wordt de arbeidstijd meer flexibel
Een van de speerpunten van de Europese regelgeving rond arbeid is de normering van arbeidstijden
geweest. Europa heeft in richtlijnen een maximum aantal werkuren per week vastgelegd,
heeft bepaald hoe lang rusttijden moeten zijn en wanneer nachtarbeid is toegelaten. Ook heeft
iedere werknemer in Europa recht op een jaarlijks verlof. Nationale beleidsmakers worden
geacht deze richtlijnen om te zetten in wetgeving. Vooral het bewaken van de gezondheid van
werknemers is een drijfveer geweest voor het uitwerken van de vrij gedetailleerde regels rond
arbeidstijden. Maar dat deze grensoverschrijdende afspraken worden opgelegd, is evengoed een
indicatie van het feit dat Europa vermoedt dat er op hedendaagse arbeidsmarkten een toenemende
variabiliteit bestaat in arbeidstijden van werknemers. In dit deel schetsen we in welke
mate de Vlaamse werknemers onder invloed staan van een flexibilisering van hun arbeidstijden.
3.1. Een daling van het aantal uren in de standaardtewerkstelling
Over een periode die meer dan eeuw beslaat, is de jaarlijkse arbeidstijd gehalveerd van meer
dan 3.000 tot ongeveer 1.500 uur. Het aantal uren dat wordt besteed aan betaalde arbeid is nooit
hoger geweest dan in de beginfase van de industrialisatie, halfweg de 19de eeuw. Arbeiders
spendeerden in die ‘langste periode’ (Voth, 2000) 10 tot 12 uur per dag aan fabrieksarbeid en
kregen nauwelijks vrije dagen. Op het vlak van de arbeidstijd werd na dit toppunt een proces
ingezet dat gedurende een periode van 100 jaar zorgde voor een halvering van de gemiddelde
jaarlijkse arbeidstijd. In een eerste fase werden de zondagsrust en de achturendag ingevoerd. In
de tweede helft van de 20ste eeuw werd de arbeidstijd verder gereduceerd door het volledige
weekend vrij te geven, betaalde vakantiedagen in te voeren, en pensioenregelingen af te spreken
voor oudere werknemers (Europese Commissie, 2010).
Het toenemende aantal vrije dagen helpt de duidelijke daling van de jaarlijkse arbeidstijd in
Europese landen verklaren die tot en met het begin van de jaren 1980 vrij sterk bleef (zie figuur
8 2 ). Tussen 1970 en 1985 verminderde het aantal jaarlijks gewerkte uren per werknemer
verder van ongeveer 2.000 uur tot 1.700 uur. Op dat moment kwam aan de aanhoudend sterke
97