De Sociale Staat van Vlaanderen 2011 - Vlaanderen.be

De institutionele, macro-economische, sociaaldemografische
en sociaal-culturele context in Vlaanderen en Europa
Lieve Vanderleyden, Marc Callens, Jo Noppe & Thierry Vergeynst*
Zoals in de inleiding gesteld, wil de Sociale Staat van Vlaanderen 2011 op zoek gaan naar de
gelijkenissen en verschillen tussen de leefsituatie in Vlaanderen en die in andere Europese
landen en regio’s. Zeven levensdomeinen komen daarbij aan bod: onderwijs en vorming; werk;
inkomen en armoede; gezondheid en zorg; wonen; sociale, maatschappelijke en politieke participatie;
mobiliteit.
Om die gelijkenissen en verschillen beter te kunnen duiden, is het nodig zicht te krijgen op de
context waarin het leven van mensen zich afspeelt. In wat volgt, gaan we nader in op de institutionele,
de macro-economische, de sociaaldemografische en de sociaal-culturele context
waarbinnen Vlamingen en andere Europeanen leven.
1. De institutionele context
1.1. Politiek-institutionele verschillen
Er bestaat een grote verscheidenheid tussen de Europese landen op vlak van politieke en electorale
instituties. Dat heeft als gevolg dat de werking van het politieke systeem en de wijze
waarop politieke beslissingsmacht wordt verdeeld en uitgeoefend, verschilt van land tot land.
Deze verschillen hebben onder meer betrekking op de relatie tussen de uitvoerende en de wetgevende
macht, de aard van het kiesstelsel en de geografische spreiding van de politieke beslissingsmacht.
Tegelijk worden alle EU-lidstaten geconfronteerd met de toenemende impact van
de Europese besluitvorming en regelgeving op hun binnenlandse politieke werking en beleidsvoering.
1.1.1. Relatie tussen uitvoerende en wetgevende macht
Als gekeken wordt naar de relatie tussen de uitvoerende en wetgevende macht dan is het parlementaire
stelsel de overheersende organisatievorm in Europa. Dat betekent dat de regering en
het staatshoofd (uitvoerende macht) afhankelijk zijn van het vertrouwen van een meerderheid
in het parlement (wetgevende macht). In een presidentieel systeem is dit niet het geval. Daar is
de president (en de regering die hij zelf aanduidt en voorzit) geen verantwoording verschuldigd
aan het parlement.
Een zuiver presidentieel systeem komt in Europa enkel voor in Cyprus (Armingeon e.a., 2008).
Een aantal Europese landen kent wel een semipresidentieel systeem waarbij de president
autonoom staat tegenover het parlement (cf. presidentieel systeem) maar zelf de regering niet
voorzit. Dat doet de eerste minister die wel over het vertrouwen van een parlementaire meerderheid
moet beschikken (cf. parlementair systeem). Dergelijke semipresidentiële systemen kunnen
politiek gedomineerd worden door de president of door het parlement. Dat eerste is het
* Studiedienst van de Vlaamse Regering. E-mail: lieve.vanderleyden@dar.vlaanderen.be.
7