De Sociale Staat van Vlaanderen 2011 - Vlaanderen.be

ONDERWIJS EN VORMING
De derde sectie van onze bijdrage vat de belangrijkste bevindingen samen over de baten van
onderwijs en levenslang leren. Het economisch rendement van onderwijs is reeds veelvuldig
aangetoond. Voor het individu ligt de netto-opbrengstvoet in de EU15 tussen 7,5 en 10%.
Vlaanderen scoort hier alweer ‘gemiddeld’ (8,4%), maar dit betekent sowieso dat onderwijs de
beste investering is die een gezin kan doen. Bovendien zijn er stijgende meeropbrengsten naargelang
het onderwijsniveau: een diploma hoger onderwijs levert in Vlaanderen algauw tussen
de 10 en de 20% nettorendement per jaar op. De overheid subsidieert dus een investering die
voor studenten buitengewoon winstgevend is. De overheid verliest er weliswaar per saldo niet
aan, want de extra tewerkstellingskansen en hogere belastingen van hoger geschoolden zorgen
voor voldoende terugverdieneffecten. Maar logischerwijze zou een hoger privaat aandeel in de
financiering van hoger onderwijs (voor hogere inkomensgroepen) een verlichting kunnen
betekenen voor het overheidsbudget, zonder de prikkel tot investeren bij gezinnen weg te
nemen.
Naast de financiële baten wijst onderzoek ook op belangrijke baten in termen van gezondheid
en ‘sociaal kapitaal’, zowel voor het individu als voor de gemeenschap. Voor de samenleving
als geheel is het rendement van onderwijsinvesteringen moeilijker te meten, maar algemeen
wordt aangenomen dat het van dezelfde grootteorde is als het privaat rendement. Kortom, er is
steeds meer wetenschappelijke zekerheid over het feit dat investeringen in onderwijs enorme
voordelen opleveren.
Besparen op onderwijs in een tijd van budgettaire krapte betekent dan ook zoveel als toekomstige
groei opofferen aan een kortetermijnprobleem. Niet voor niets pleiten de OESO en de
EU om in crisistijd niet te besparen op onderwijs. Een slimme ondernemer zal, ook in barre
tijden, niet aarzelen om zelfs tegen een hoge intrestvoet te lenen, als hij zo een lucratieve opportuniteit
in het vizier krijgt. Voor hoger onderwijs ligt het zelfs voor de hand om de gebruikers
te laten cofinancieren: ze hebben geen reden om dit niet te doen. Waarom heeft de Vlaamse
overheid andere beleidskeuzen gemaakt
Noten
1 Opnieuw kan dit resultaat vertekend zijn indien Vlaanderen zijn toppresteerders eerder een versnelde schoolloopbaan
laat doorlopen (met andere woorden het is mogelijk dat de beste lezers uit de leeftijdsgroep van de PIRLSleerlingen
niet in de steekproef zitten omdat ze reeds in het vijfde leerjaar zitten).
2 In het tweede leerjaar secundair onderwijs gaat het om getallen, algebra, metingen, meetkunde en dataverwerking.
In het lager onderwijs bevat het deelgebied wetenschappen biologie, fysica en aardrijkskunde, in het secundair
onderwijs wordt dit uitgebreid met chemie en milieuproblematiek.
3 De cijfers voor het Verenigd Koninkrijk zijn wellicht wat ‘geflatteerd’ door het relatief hoge aantal buitenlandse
studenten in dat land. Toch kan de instroom van buitenlandse studenten slechts een deel van de voorsprong van het
Verenigd Koninkrijk verklaren.
4 Ook hier moet voorzichtig met de cijfers omgesprongen worden. In heel wat Westerse landen wordt vaak deeltijds
hoger onderwijs gecombineerd met deeltijds werk, waardoor men later afstudeert. De relatieve positie van België
wordt daardoor opwaarts vertekend.
5 Noteer dat naast het volwassenenonderwijs nog allerlei andere voorzieningen voor volwasseneneducatie bestaan
(beroepsopleidingen, vormingswerk, enzovoort). Het formele volwassenenonderwijs staat in deze bijdrage centraal.
6 Uit de Labour Force Survey 2009, blijkt dat Vlaanderen met een werkzaamheidsgraad van 64,6 procent in de buurt
komt van het EU-27 gemiddelde De meeste buurlanden scoren wel iets beter (Duitsland 70,9; Nederland 77,0;
Verenigd Koninkrijk 69,9). Frankrijk en Luxemburg scoren 64,1 en 62,2 procent. Wat de verdeling binnen België
77