De Sociale Staat van Vlaanderen 2011 - Vlaanderen.be

SOCIALE STAAT VAN VLAANDEREN 2011
de federale overheid) 1,08 maal is. Spanje is het enige land waar de overheid per saldo geld
toestopt aan het onderwijs. In het licht van de hoge private opbrengstvoet van onderwijs –
vooral hoger onderwijs – moet de vraag gesteld worden of de overheid hier niet té genereus is
ten aanzien van een groep burgers die op termijn een groot profijt haalt uit het onderwijs. Een
verhoging van de inschrijvingsgelden en/of een meer progressieve belasting zouden het fiscaal
rendement van onderwijs verhogen, zonder dat daardoor het private rendement beneden een kritisch
niveau hoeft te zakken 11 .
Het sociale rendement van onderwijs betreft het nettoresultaat voor de samenleving als geheel
(individu, overheid en derde partijen). Omdat onderwijs veel ‘externe effecten’ heeft (neveneffecten
voor derden: bijvoorbeeld vermindering van delinquent gedrag, meer efficiënte arbeidsorganisatie)
is een nauwkeurige meting niet haalbaar. Recent onderzoek met endogene
groeimodellen op macroniveau levert sociale opbrengstvoeten op van ongeveer 10%, wat een
overtuigend argument is om te blijven investeren in meer onderwijs, voor meer mensen
(Groenez e.a., 2009).
3.2. Gezondheid
Een andere uitkomst van onderwijs is de gezondheid. Hooggeschoolden zijn gemiddeld
genomen gezonder dan laaggeschoolden (Groenez e.a., 2009). Enerzijds komt dit door de minder
fysiek belastende arbeidssituatie. Anderzijds stuurt het onderwijs het gezondheidsgedrag
van individuen bij. Eén aspect van een gezonde levensstijl is – bij wijze van voorbeeld – het
rookgedrag. Op basis van gegevens uit EU-SILC-2004 weten we dat de Vlaamse hoogopgeleiden
beduidend minder roken, maar daarnaast hebben ze ook meer kans om succesvol te stoppen
met roken indien ze wel tot de rokersgroep behoren (Groenez e.a., 2009). De effectieve
rokers onder de hooggeschoolden roken ook minder dan de rokende laaggeschoolden. Roken is
slechts één van de vele determinanten van de gezondheid. Het streefgewicht van de volwassene,
een andere belangrijke indicator voor gezondheid, bestaande uit een verhouding van het
lichaamsgewicht en de lengte, wordt over het algemeen ook beter benaderd door hoogopgeleiden
dan door laagopgeleiden. Psychische gezondheidsproblemen echter verschillen niet significant
naar opleidingsniveau. Andere achtergrondkenmerken zoals geslacht en leeftijd spelen
wel een belangrijkere rol. Vrouwen hebben meer mentale klachten dan mannen en dertigers
tonen een mentale dip. Tot slot bestaat er een sterke correlatie tussen fysieke en geestelijke
gezondheid.
Naast de gezondheidstoestand als dusdanig, zien we ook een effect van opleidingsniveau op het
gebruik van de gezondheidszorg (Bertelsmann Stiftung, 2009). Door hun gezondere levensstijl
maken hoogopgeleiden minder gebruik van gezondheidsdiensten en kosten ze dus ook minder
aan de ziekteverzekering, wat een duidelijke opbrengst is op maatschappelijk monetair vlak.
Zetten we in figuur 13 de toegang tot gezondheidszorg voor zij die zorg nodig hebben (verticale
as) af ten opzichte van de deelname aan leeractiviteiten op basis van de ELLI-index (horizontale
as), dan merken we een positieve quasi-lineaire relatie op. Landen die op beide dimensies
hoog scoren, zijn opnieuw de Scandinavische landen en Nederland. België behoort met de
buurlanden Frankrijk, Duitsland, het Verenigd Koninkrijk en Luxemburg tot een bovengemiddelde
groep. De Zuid- en Oost-Europese landen scoren het zwakst.
72