De Sociale Staat van Vlaanderen 2011 - Vlaanderen.be

SOCIALE STAAT VAN VLAANDEREN 2011
van jongeren in verschillende onderwijsstromen) (Esping-Andersen, 1989; Aiginger & Guger,
2006). Het integreren van allochtonen en sociaal zwakkere groepen verloopt er moeizaam, iets
wat ook uit de resultaten van bijvoorbeeld PISA bleek (zie boven). Met betrekking tot het
volwassenenonderwijs zien we inderdaad dat het Vlaamse formele systeem van volwasseneneducatie
meer hoogopgeleiden aantrekt, zelfs in cursussen op de lagere kwalificatieniveaus.
Hoewel er specifieke trajecten voor laagopgeleide volwassenen bestaan, nemen heel wat cursisten
uit de hogere sociale klassen aan de kook-, taal- en ICT-cursussen op secundair onderwijsniveau
deel. 10 De andere landen/regio’s in de steekproef hebben comprehensieve onderwijssystemen
(meer aandacht voor gemeenschappelijke basisvorming). In de Anglo-Keltische landen/
regio’s legt het beleid meer de nadruk op de sociale aspecten van levenslang leren, in de Oost-
Europese landen ligt de focus bijna uitsluitend op economische prestaties en de aanpassing aan
de transformerende arbeidsmarkten (Holford e.a., 2008). Deze beleidsimpulsen komen duidelijk
tot uiting in de gerapporteerde motieven.
Op macroniveau correleren tevredenheid en percepties van het leerklimaat, maar ook de motieven
sterk met een economische indicator als BBP (Bruto Binnenlands Product) per capita.
Landen die economisch zwak staan zoals Bulgarije en Litouwen hebben meer extrinsiek
gemotiveerde cursisten (inschrijving omwille van een extrinsiek doel), geven een zwakkere perceptie
van het leerklimaat aan en zijn globaal genomen ontevredener (Schiff e.a., 2006). Begin
jaren 1990 zijn de Oost-Europese landen getransformeerd van centrale planeconomieën naar
kapitalistische systemen. Bekijken we echter het tijdspad van deze transformatieprocessen dan
zien we nog steeds een achterstand ten opzichte van de West-Europese landen/regio’s. Ook zien
we dat in landen met een zwakker BBP/capita in verhouding minder geld gespendeerd wordt
aan overheidsuitgaven voor onderwijs, wat zich ongetwijfeld afspiegelt op de kwaliteit van de
onderwijspraktijk. Denken we maar aan het aangehaalde voorbeeld van specifieke opleidingen
voor lesgevers in de volwasseneneducatie, waar Oost-Europese landen vaak geen budgetten
voor hebben.
3. Ongelijkheden in het onderwijs weerspiegeld in de samenleving
In het laatste deel van deze bijdrage gaan we na hoe ongelijke deelname aan onderwijs ook
ongelijkheid op andere domeinen van de samenleving weerspiegelt. Niet alleen heeft het volgen
van onderwijs een impact op de latere kansen van het individu, maar het heeft ontegensprekelijk
ook voordelen op het niveau van de ganse samenleving.
Aan de ene kant moeten we dus een onderscheid maken tussen private en publieke opbrengsten
van onderwijs, aan de andere kant kunnen we spreken van monetaire en niet-monetaire
opbrengsten. Figuur 10 laat zien hoe verschillende vormen van leren ons menselijk en sociaal
kapitaal mee vorm geven en hoe dit een verdere relatie heeft met de uitkomsten van onderwijs.
Leren is ruim opgevat, het omhelst zowel levensbreed als levenslang leren: alle vormen van
leren zijn inbegrepen zoals formeel en non-formeel, maar het gaat ook over alle vormen van
leren over de levensloop heen.
Figuur 10 werd opgemaakt door de Duitse Bertelsmann Stiftung (2009) die indicatoren rond
participatie aan leren – levenslang en levensbreed – heeft verzameld en deze indicatoren heeft
vergeleken met de opbrengsten op individueel en maatschappelijk vlak, monetair en niet-monetair.
Op basis van deze gegevens hebben zij een European Lifelong Learning Indicators Index
68