De Sociale Staat van Vlaanderen 2011 - Vlaanderen.be

ONDERWIJS EN VORMING
Naast de vergelijking van de gemiddelde resultaten tussen landen/regio’s zijn we ook geïnteresseerd
in de verschillen tussen leerlingen en scholen binnen de landen/regio’s zelf. In Vlaanderen
zijn de verschillen tussen scholen globaal genomen niet zo groot. Deze vaststelling moet echter
genuanceerd worden.
Het Vlaamse onderwijs maakt relatief veel gebruik van zittenblijven om tot meer homogene
klas- en jaargroepen te komen. Het is dan ook niet verwonderlijk dat PIRLS een kleinere spreiding
laat zien voor Vlaanderen dan voor andere landen/regio’s, omdat de zwakste presteerders
van die leeftijdsgroep in een lager leerjaar zitten. Soortgelijke onderzoeken (zoals PISA) waarbij
de steekproeven gebaseerd zijn op leeftijdscohorten in plaats van klassen of leerjaren vertonen
een zeer verschillend beeld van de spreiding in prestaties tussen Vlaamse leerlingen
(zoals we infra zullen zien).
Dit gezegd zijnde, heeft de beperkte spreiding van de PIRLS-resultaten in Vlaanderen twee kanten.
Enerzijds stellen we vast dat de zwakkere leerlingen niet extreem slechter scoren dan de
sterkere leerlingen, anderzijds zien we wel dat onze toppresteerders niet tot de top van deze
West-Europese landen/regio’s behoren. Maken we een aparte ranking op van de 5% best
scorende leerlingen per land/regio, dan zien we dat Vlaanderen in deze selectie van West-
Europese landen/regio’s (landenkeuze: zie tabel 1) van de 6de naar de 8ste plaats zakt.
Ook verschillen tussen jongens en meisjes zijn in Vlaanderen niet erg groot: ze zijn over het
algemeen kleiner dan in de andere landen/regio’s 1 .
Als we proberen de verschillen tussen leerlingen te verklaren dan zien we dat er een duidelijk
positieve relatie bestaat tussen het prestatieniveau en de socio-culturele achtergrond van de leerling.
De gebruikte indicatoren van het socio-cultureel profiel zijn het opleidingsniveau van de
moeder (hoog versus laag), het aantal boeken waarover de leerling thuis beschikt (meer versus
minder dan 25) en testtaal (thuistaal versus andere taal). De resultaten in tabel 1 geven aan dat
in al de beschouwde West-Europese landen/regio’s leerlingen met een hoogopgeleide moeder,
met meer dan 25 boeken thuis en die de taal spreken waarin de PIRLS-test werd afgenomen,
beter scoren op leesvaardigheid. De enige uitzondering is Schotland waar kinderen die thuis een
andere taal spreken, beter presteren. Bekijken we de Vlaamse resultaten, dan valt voornamelijk
op dat de verschillen naar testtaal groot zijn. Anderstalige leerlingen scoren het zwakst. Opvallend
is dat hetzelfde geldt in alle landen/regio’s die een andere Germaanse taal dan het Engels
hebben: Oostenrijk, Duitsland en Noorwegen. In landen/regio’s waar Engels gesproken wordt
en in landen/regio’s met een Romaanse taal is de kloof kleiner. Wellicht heeft dit te maken met
de vertrouwdheid van de migranten met de taal van het nieuwe land/regio, of met de objectieve
moeilijkheid om als nieuwkomer een Germaanse taal te leren (Van Damme, 2008).
Tot slot heeft PIRLS ook de attitudes ten opzichte van lezen bevraagd. Leerlingen moesten
aangeven in hoeverre ze akkoord gingen met stellingen zoals ‘Ik lees alleen wanneer het moet’
en ‘Ik vind lezen saai’. Vlaanderen doet het niet erg goed in deze attitudebevraging. Slechts
38% van de leerlingen staat positief tegenover lezen. Onze buurlanden Nederland en Luxemburg
scoren ook laag met respectievelijk 39 en 40%. Italië steekt met 64% met kop en schouders
boven de andere geselecteerde West-Europese landen/regio’s uit. In PIRLS werd ook
gevraagd naar de leesattitudes van de ouders. Zoals bij de leesattitude van de kinderen zien we
dat Vlaanderen voor de beschouwde West-Europese landen/regio’s achteraan bengelt wat betreft
de positieve leesattitudes. Deze resultaten geven aan dat er in Vlaanderen nog niet echt
sprake is van een leescultuur in de gezinnen. Naast het gezin speelt ook de school een rol. Maar
liefst 61% van alle Vlaamse leerlingen geeft aan maximaal 3 uur leesvaardigheid te krijgen op
45