De Sociale Staat van Vlaanderen 2011 - Vlaanderen.be

SOCIALE STAAT VAN VLAANDEREN 2011
in Vlaanderen ontoereikend om tegemoet te komen aan alle huisvestingsnoden. De sociale sector
is te beperkt in omvang om aan de vraag tegemoet te komen. Vele Vlamingen wensen eigenaar
te worden (vooral omdat kopen op lange termijn als goedkoper wordt beschouwd dan
huren) wat ervoor zorgt dat diegenen die het zich kunnen veroorloven, een eigen woning kopen
of bouwen. Ten slotte is het zo dat een eigenaar vermogen opbouwt via de eigen woning en op
latere leeftijd geen naakte woonkosten meer moet betalen, hetgeen de sociaal-economische
kloof tussen eigenaars en private huurders nog versterkt.
De gemiddelde Vlaming mag zich dan wel gezonder voelen dan de gemiddelde EU-burger, toch
bestaat ook op dit vlak een opvallende sociale kloof. De subjectieve inschatting van de gezondheid
is negatiever in de lagere inkomensgroepen: in de hoogste inkomensklasse rapporteert
minder dan 10% een slechte algemene gezondheid, in de laagste inkomenscategorie loopt dit
aandeel op tot 27%. De sociale gezondheidskloof wordt ook duidelijk in het gezondheidsgedrag.
Laaggeschoolden beginnen op jongere leeftijd te roken dan hooggeschoolden. Ook op
het vlak van lichaamsbeweging en voedingsgewoonten zijn er belangrijke sociale verschillen:
een lagere sociale status of opleiding gaat gepaard met een hoger risico. Bovendien manifesteren
depressieve klachten zich meer bij mensen in een onzekere economische situatie (zoals
werklozen of gescheiden personen) en beperkte financiële middelen. Ook allochtonen vormen
een belangrijke risicogroep voor depressie. Etnische discriminatie blijkt een belangrijke risicofactor
te vormen voor het ontwikkelen van een depressieve stoornis. De sociale gradiënt is ook
aanwezig in het al dan niet participeren aan screeningprogramma’s. Zo nemen vrouwen uit
lagere sociale klassen minder deel aan borstkankerscreening. De kosten voor gezondheidszorg
zijn eveneens gedifferentieerd naar de sociale situatie. Ouderen besteden een groter aandeel van
hun inkomen aan gezondheidszorgen (tot 13% van het beschikbaar inkomen). Steeds meer
Belgen stellen overigens medische zorg uit om financiële redenen.
Ook inzake maatschappelijke en politieke participatie blijkt er sprake van belangrijke sociale
verschillen: hoogopgeleiden participeren meer dan laagopgeleiden. Die tendens is aanwezig in
alle landen, zowel op vlak van betrokkenheid bij het verenigingsleven als bij institutionele politieke
participatie en niet-institutionele vormen van politieke participatie Enkel inzake deelname
aan verkiezingen neemt Vlaanderen (en België in zijn geheel) een bijzondere positie in. De
groepen die in andere landen blijk geven van een lage politieke participatie (onder meer
ouderen en laagopgeleiden), worden door de opkomstplicht in ons land gedwongen toch te participeren
aan verkiezingen. Maar daar stopt het positieve effect van de opkomstplicht: er is geen
sprake van een ‘spill over’-effect op andere, niet-verplichte vormen van politieke participatie.
Op vlak van intensiteit en kwaliteit van de sociale contacten zijn de verschillen naar opleidingsniveau
minder uitgesproken, al blijkt wel dat ouderen en personen met een laag inkomen
een grotere kans lopen op sociale isolatie.
Er bestaan op het vlak van mobiliteit duidelijke sociale verschillen in Vlaanderen, net zoals in
andere West-Europese landen. Lage inkomensgroepen verplaatsen zich minder frequent en
vooral de afgelegde afstanden zijn korter wat op een beperktere actieruimte wijst. Daarenboven
is hun autobezit lager en moeten ze vaker gebruik maken van het openbaar vervoer en vooral
het langzaam verkeer. Hetzelfde geldt voor ouderen, al moet het onderscheid gemaakt worden
tussen jonggepensioneerden die zich nog actief en vaak te voet verplaatsen en 75-plussers die
heel wat minder mobiel zijn. Vooral op het platteland bestaat daardoor voor lagere inkomensgroepen,
ouderen of andere minder mobiele personen (zoals personen met een handicap) een
verhoogd risico op sociale isolatie.
370