De Sociale Staat van Vlaanderen 2011 - Vlaanderen.be

UITLEIDING
komen groepen met een zwakkere sociaal-economische achtergrond beduidend vaker in het
buitengewoon onderwijs terecht. Dezelfde groepen zakken al op jonge leeftijd af naar het technisch
of beroeps secundair onderwijs. In landen met meer inclusief onderwijs en met een breed
éénheidscurriculum tot aan het einde van het lager secundair onderwijs, zijn de onderwijsuitkomsten
gelijker verdeeld.
Daarnaast blijkt ook de behoorlijk sterke etnische en sociale segregatie tussen scholen in
Vlaanderen bij te dragen tot sociale ongelijkheid. Omdat zwakke leerlingen niet bij sterkere
leerlingen in de klas zitten, kunnen ze minder snel opklimmen. Aangezien de overheid het
onderwijs subsidieert, vallen de prijsmechanismen weg, maar de principes van vrije schoolkeuze
en vrijheid van onderwijs blijven overeind. Het onderwijs wordt hierdoor een concurrentiële
(quasi-)markt. Internationaal onderzoek toont aan dat deze concurrentie leidt tot hogere
gemiddelde prestatieniveaus, maar tegelijk ook tot meer ongelijkheid in uitkomsten.
Deze onderwijsongelijkheid zet zich door in tal van andere levensdomeinen.
Een beperkte scholing heeft een belangrijke impact op iemands kansen op de arbeidsmarkt.
Doordat laaggeschoolden minder snel aan een job geraken, is er een relatief lage werkzaamheidsgraad
van deze groep. De Vlaamse arbeidsmarkt is een markt voor ‘insiders’. Bepaalde
groepen – ouderen en allochtonen voorop – blijven bijzonder moeilijk aansluiting vinden tot de
arbeidsmarkt. Bovendien is de werkbaarheid aan de onderkant van de arbeidsmarkt soms een
probleem: het aandeel ‘zinloze’ jobs ligt behoorlijk hoog in België. De lage werkzaamheidsgraad
van de Vlaamse 55-plussers heeft onder meer te maken met de behoorlijk uitgebouwde
uitstapregelingen voor oudere werknemers in ons land en de relatief lage arbeidsparticipatie van
oudere vrouwen als gevolg van het mannelijke kostwinnersmodel in die leeftijdsgroep.
De scholingsgraad is een belangrijke determinant van armoede. Het armoederisico bij hooggeschoolden
is zeer laag in Vlaanderen in vergelijking met de koplopers in Europa. Er is een
grote discrepantie met het armoederisico voor laaggeschoolden en dit verschil is relatief groot
in vergelijking met de kopgroep in Europa. Het armoederisico is laag bij volwassenen jonger
dan 55 jaar maar hoog bij oudere actieven en gepensioneerden in Vlaanderen vergeleken met
de Europese kopgroep. Dit laatste dient weliswaar genuanceerd te worden: het materiële welvaartspeil
(het bezit van goederen en diensten) blijkt bij Vlaamse ouderen beter te zijn dan bij
ouderen in de meeste andere landen.
De zwakkere inkomenspositie van deze groepen leidt er dan weer toe dat hun woonsituatie minder
rooskleurig is dan die van de gemiddelde Vlaming. De woningkwaliteit is lager bij huurders
dan bij eigenaars, lager in de laagste inkomensgroepen dan in de hogere inkomensklassen.
Eigenaars betalen relatief een lager aandeel van hun gezinsinkomen aan wonen dan huurders
(Vlaanderen 16% versus 20% in EU25-landen). De gemiddelde woonquote van de private huurders
bedraagt in Vlaanderen 35% en ligt hiermee boven het EU25-gemiddelde (33%). Door de
beperkte omvang van de sociale sector zijn de kwetsbare groepen meer dan elders in Europa
aangewezen op de private huurmarkt of zelfs op ‘noodkoop’ (aankoop van een woning in
slechte staat omdat men moeilijk op de private huurmarkt terecht kan). Private huurders zijn
inzake kwaliteit en betaalbaarheid veel minder goed af dan de eigenaars. Dat verschil is vrij
algemeen in alle EU-landen, maar de problemen inzake betaalbaarheid zijn groter bij ons dan
in de meeste andere landen. Dit kan verklaard worden door de financiële ondersteuning die in
België voor de eigenaars aanzienlijk is maar voor de private huurders nagenoeg onbestaande is.
Waar andere landen een beleid gericht op eigendomsverwerving aanvullen met een breed aanbod
aan sociale huurwoningen en/of ondersteuning van de private huurders, zijn deze middelen
369