De Sociale Staat van Vlaanderen 2011 - Vlaanderen.be

SOCIALE STAAT VAN VLAANDEREN 2011
participatie (bijvoorbeeld bij actief lidmaatschap van partijen) omdat de participant voor
dergelijk engagement nog meer politieke vaardigheden nodig heeft (Whiteley, 2009). Hetzelfde
geldt mogelijk voor niet-institutionele participatievormen. Deze participatie ontstaat op initiatief
van de burger zelf, wat nog meer vaardigheden vereist dan de traditionele geïnstitutionaliseerde
en dus voorgevormde participatievormen (Mariën e.a., 2010).
Almond & Verba (1963) waren op dit vlak erg optimistisch. Zij waren ervan overtuigd dat
hogere scholing zou zorgen voor een steeds hogere graad van participatie. Tegenwoordig houdt
men ook rekening met mogelijke negatieve effecten van opleiding op politieke participatie.
Hogeropgeleiden trekken zich los uit traditionele maatschappelijke verbanden en gedragspatronen
wat mogelijks zorgt voor aliënatie en individualisering (Hooghe, 2004).
Inzake leeftijd blijkt er over het algemeen bij de institutionele vormen van politieke participatie
een minimale participatie tot 20 à 25 jaar (Wattenberg, 2007). De grotere institutionele participatie
bij ouderen wijst mogelijk op een cohorte-effect in plaats van een leeftijdseffect. De
oudere, meer plichtsbewuste cohorten worden stilaan vervangen door de meer individualistische,
jongere cohorten die participatie minder als een burgerlijke plicht zien maar als een vrijwillig
engagement waarvan ze de intensiteit en de vorm zelf kunnen kiezen (Dalton, 2006). Dat
verklaart ook waarom de leeftijdskloof bij de niet-institutionele participatie net in het voordeel
van de jongeren loopt. Deze vormen van participatie sluiten beter aan bij de wijze waarop
jongeren zich tegenwoordig willen engageren: niet via een langlopend en exclusief engagement
in één vereniging maar via kortlopende engagementen waarbij ze de vorm en de inhoud zelf
kunnen bepalen (Norris, 2003; Stolle e.a., 2005).
Een verschil tussen mannen en vrouwen werd niet gevonden bij de opkomst bij verkiezingen en
bij de niet-institutionele vormen van participatie, maar wel bij het (actieve) lidmaatschap van
partijen. Als verklaring daarvoor wordt vaak verwezen naar traditionele rolpatronen: vrouwen
zouden meer aandacht besteden aan de kwaliteit van een relatie en het welzijn van de kinderen
en zouden daardoor minder geïnteresseerd zijn in of minder tijd hebben voor intensieve politieke
participatie (Deschouwer & Hooghe, 2005). Maar dat verklaart niet waarom de kloof bij
de niet-institutionele participatie verdwenen is (en bij de exclusieve niet-institutionele participatie
zelfs is omgekeerd). Een andere mogelijke verklaring betreft de wijze waarop politieke
organisaties en instellingen doorgaans georganiseerd zijn. Dat zou bewust of onbewust barrières
opwerpen voor de participatie van vrouwen, barrières die er bij de niet-institutionele participatievormen
niet zijn (Mariën e.a., 2010).
Tot slot wordt nog kort ingegaan op de specifieke impact van het internet op de bestaande participatiekloven.
Het internet geeft burgers vooreerst veel meer dan vroeger de kans om het politieke
gebeuren kritisch op de voet te volgen (Norris, 1999). Daarnaast heeft het internet ook
heel wat mobilisatiepotentieel: informatie en communicatie kunnen veel sneller en verder in de
tijd en ruimte verspreid worden (Walgrave & Hooghe, 2010) 24 . Toch lijkt het erop dat de meeste
participatie nog steeds verloopt via face-to-face-interactie. Tegelijk is het zo dat vooral ‘sterke
groepen’ disproportioneel meer gebruik maken van het internet voor politieke doeleinden dan
‘zwakke’ groepen waardoor de ongelijkheid in politieke participatie door het internet nog lijkt
toe te nemen (Walgrave & Hooghe, 2010). Internet mag dan al meer en meer verspreid raken in
de bevolking, diegenen die het gebruiken om politiek te participeren, zijn duidelijk hoger
geschoold, jonger en man. Het lijkt dus eerder zo dat de bestaande digitale kloof – vrouwen,
ouderen en laaggeschoolden maken minder gebruik van ICT-toepassingen – zich ook politiek
vertaalt (Norris, 2001).
294