De Sociale Staat van Vlaanderen 2011 - Vlaanderen.be

SOCIALE STAAT VAN VLAANDEREN 2011
de SCV-survey van 2010 blijkt er bij de niet-institutionele participanten vooreerst geen significant
verschil te bestaan naar geslacht: mannen en vrouwen participeren evenveel. Inzake leeftijd
valt op dat nu niet de middelste en de oudste leeftijdsgroepen het meest participeren maar
net de jongste groepen. Wat wel overeenkomt met de institutionele participatie is de grote opleidingskloof:
de participatie van hoogopgeleiden ligt meer dan dubbel zo hoog als bij laagopgeleiden.
Het verschillende profiel van institutionele en niet-institutionele participanten is ook terug te
vinden in de andere Europese landen. Dat blijkt uit de resultaten van ISSP 2004 voor de EUlanden
(zie tabel 3). De participatiekloof tussen mannen en vrouwen die er in heel wat landen
wel was bij het lidmaatschap van partijen, is bij de niet-institutionele participatie nagenoeg
overal verdwenen. Polen vormt hier de uitzondering. In Zweden en Finland is de genderkloof
zelfs omgekeerd: vrouwen participeren daar meer dan mannen.
Inzake leeftijd lopen de kloven nu helemaal anders dan bij de institutionele participatie. Het zijn
de jongeren die het meest participeren, niet de ouderen. Er is geen enkel land dat tegen die
algemene trend ingaat.
De opleidingskloof ten slotte is wel vergelijkbaar bij de institutionele en niet-institutionele politieke
participatie. Bij beide vormen ligt de participatie van hoogopgeleiden gemiddeld genomen
een pak hoger dan de participatie van laagopgeleiden.
Een belangrijke vraag in het kader van eventuele democratiserende effecten van niet-institutionele
participatievormen, is in hoeverre dezelfde personen tegelijk participeren langs de formele
institutionele kanalen en op een niet-geïnstitutionaliseerde manier. In 2010 blijkt 6% van
de Vlamingen exclusief te participeren op een institutionele manier 22 , 23% doet dat exclusief op
een niet-institutionele manier en 10% combineert beide vormen. Dat betekent dat meer dan
twee derde van de groep niet-institutionele participanten niet op een klassieke manier participeert.
En opvallend: het profiel van deze exclusief niet-institutionele participanten is nog minder
‘traditioneel’ dan het profiel van de totale groep niet-institutionele participanten. De exclusief
niet-institutionele participanten zijn vooral vrouwen en jongeren. Wat wel overeenkomt
tussen beide groepen, is de grote opleidingskloof: hoogopgeleiden participeren beduidend meer
dan laagopgeleiden. Deze Vlaamse resultaten worden ook bevestigd door de ISSP-gegevens van
de EU-landen.
De verschillende vormen van politieke participatie hangen niet alleen samen met het geslacht,
de leeftijd en het opleidingsniveau. Ook andere sociaaleconomische factoren zoals de
maatschappelijke status en het inkomen spelen een rol (Mariën & Quintelier, 2008; Verba e.a.,
1995). Hoe hoger de status en het inkomen, hoe meer participatie. Ook enkele meer culturele
elementen hangen op een positieve manier samen met participatie (Verba e.a., 1995). Hoe hoger
het vertrouwen in het politieke systeem en de belangrijkste politieke actoren, hoe meer participatie.
Hetzelfde geldt voor politieke interesse. Ook politieke socialisering speelt een rol: personen
die vaker discussiëren over politiek, zijn actiever (Quintelier, 2008). Wat ten slotte enkel
een rol speelt bij de niet-institutionele participatie en niet bij het lidmaatschap van partijen is de
ideologische oriëntatie van het individu. Burgers die zichzelf als links omschrijven, blijken
meer te participeren op een niet-institutionele manier (Van der Meer, 2009). Bij de institutionele
participatievormen is er op dit vlak geen significant verschil. Dit valt mogelijk te verklaren door
het feit dat ‘linkse’ personen meer dan ‘rechtse’ personen gericht zijn op het veranderen van de
samenleving en daarvoor meer gebruik maken van participatievormen buiten de bestaande
elitestructuren.
292