De Sociale Staat van Vlaanderen 2011 - Vlaanderen.be

SOCIALE STAAT VAN VLAANDEREN 2011
de andere activiteiten schommelt de participatiegraad tussen 3% (politiek forum op internet) en
6% (lidmaatschap actie- of bewonersgroep).
De Vlaamse gegevens over niet-geïnstitutionaliseerde participatie kunnen internationaal
vergeleken worden op basis van de resultaten van de ISSP van 2004. In vergelijking met de
institutionele vormen van participatie lijkt Vlaanderen iets op te schuiven naar de landen met de
hoogste participatiegraad. Ook hier blijkt weer dat de Oost-Europese landen opvallend lager
scoren dan de meer gevestigde Europese democratieën.
Over een mogelijke evolutie naar meer niet-institutionele participatie valt in Vlaanderen voorlopig
weinig te zeggen door het ontbreken van geschikte historische gegevens. Ook internationaal
is hierover maar weinig datamateriaal voorhanden. In de EVS wordt enkel het ondertekenen
van petities en de deelname aan demonstraties periodiek bevraagd. Wat de petities betreft,
is er tussen 1990 en 2008 een duidelijke toename in bijna alle gevestigde Europese democratieën.
Enkel in het Verenigd Koninkrijk is er sprake van een daling, al dient daarbij vermeld
te worden dat in dat land het aandeel in 1990 al erg hoog lag. In Portugal, Duitsland, Oostenrijk
en Nederland bleef het aandeel tussen 1990 en 2008 min of meer constant. Ook op vlak van
deelname aan demonstraties is er in de meerderheid van de EU-landen sprake van een toename.
Enkel in Portugal en Nederland nam de deelname aan demonstraties de laatste decennia iets af.
3.2.4. Ongelijke participatie
Politieke participatie blijkt niet gelijk verdeeld over de bevolking. Uit tal van onderzoeken is al
gebleken dat geslacht, leeftijd en opleiding belangrijke determinanten zijn (Verba e.a., 1978;
Whiteley, 2009). In wat volgt, wordt nagegaan of dat geldt voor de verschillende vormen van
politieke participatie en voor alle landen.
Analyses over wie deelneemt aan verkiezingen en wie niet, kunnen niet gemaakt worden op
basis van administratieve opkomstcijfers. Daarvoor zijn surveygegevens vereist. Op basis van
de EVS-data van 2008 blijkt dat er globaal genomen in de EU27-landen geen significant verschil
in opkomst is naar geslacht: mannen en vrouwen zeggen even vaak te gaan stemmen als
er morgen verkiezingen zouden zijn. Slechts in een beperkt aantal landen is dat niet het geval.
In Nederland, Duitsland, Luxemburg en Portugal ligt de opkomst significant hoger bij mannen,
in Ierland en Litouwen hoger bij vrouwen.
De opkomst neemt in verschillende EU-landen toe met de leeftijd. Bij de 18- tot 35-jarigen ligt
de opkomst gemiddeld het laagst (75%), bij de 65-plussers het hoogst (84%). In 15 EU-landen
ligt de opkomst bij de jongeren significant lager dan bij de middengroep. Er is geen enkel land
waar het omgekeerde geldt. In tien landen ligt de opkomst bij de middengroep significant lager
dan bij de ouderen. Enkel in Hongarije geldt het omgekeerde.
De opkomst is ten slotte sterk afhankelijk van de opleidingsgraad. Bij de hoogopgeleiden ligt
de opkomst beduidend hoger dan bij de laagopgeleiden (86% tegenover 76%). Er is sprake van
een significant lagere opkomst bij laag- dan bij hoogopgeleiden in 16 van de 27 EU-landen.
Enkel in Frankrijk, Finland, Zweden, Cyprus, Griekenland, Malta, Roemenië en Slovakije is dat
niet het geval. In Bulgarije ligt de opkomst zelfs hoger bij de laag- dan bij de hoogopgeleiden.
In Vlaanderen en de Franse Gemeenschap zijn er geen significante verschillen naar geslacht en
opleiding. Enkel naar leeftijd blijken de ouderen net iets minder te gaan stemmen dan de andere
groepen, al ligt de opkomst bij alle leeftijdsgroepen boven 90%. De beperkte verschillen naar
opkomst in Vlaanderen zijn uiteraard een gevolg van de bestaande opkomstplicht.
290