De Sociale Staat van Vlaanderen 2011 - Vlaanderen.be

SOCIALE, MAATSCHAPPELIJKE EN POLITIEKE PARTICIPATIE
verkiezingen. Mogelijk zijn de kiezers bij dergelijke ‘tweede orde’-verkiezingen van mening
dat er minder op het spel staat waardoor ze ook minder geneigd zijn om te participeren
(Lijphart, 2010). In Vlaanderen blijven de opkomstverschillen naar beleidsniveau als gevolg
van de opkomstplicht beperkt.
Diverse studies (voor een overzicht zie: Lijphart 2010; Van der Meer & Van Deth, 2010)
kwamen tot de vaststelling dat de opkomstcijfers in zo goed als alle moderne westerse democratieën
de afgelopen decennia gedaald zijn. Dat blijkt ook uit een vergelijking van de opkomst
in de 27 EU-landen bij de meest recente parlementsverkiezingen en die van begin jaren 1980
(eerste vrije verkiezingen begin jaren 1990 voor de postcommunistische landen). Gemiddeld
genomen is de opkomst in deze periode met 13 procentpunten gedaald (IDEA). Het is weinig
verwonderlijk dat de daling in de landen met opkomstplicht duidelijk minder groot is. De daling
is het grootst in de relatief jonge Oost-Europese democratieën. Het enthousiasme bij deze
eerste verkiezingen werd klaarblijkelijk niet volgehouden.
Dergelijke daling van de opkomstcijfers lijkt vreemd gezien de steeds hogere scholing van de
Europese bevolking. Van een hogere scholing wordt net verwacht dat zij samengaat met een
hogere mate van politieke participatie (Lijphart, 1997). Mogelijk houdt dit verband met een
algemene afname van het vertrouwen in de belangrijkste politieke instituties in nagenoeg alle
westerse democratische stelsels tijdens de afgelopen decennia (Dalton, 2004).
3.2.2. Lidmaatschap van politieke partijen
De meest recente surveygegevens geven aan dat het lidmaatschap van politieke partijen in
Vlaanderen schommelt rond 5%. In de EVS van 2008 geeft 4% van de Vlamingen van 18 jaar
en ouder aan lid te zijn van een partij. De SCV-survey van 2010 komt uit op 6%. Vlaanderen
bevindt zich daarmee in de middenmoot van Europese landen. Een aantal kleinere West-Europese
landen zoals Oostenrijk, Denemarken, Ierland en Luxemburg scoren iets hoger dan
Vlaanderen. In Finland en Nederland ligt het percentage zelf verklaarde partijleden veruit het
hoogst. Grote landen zoals Italië, Duitsland, Frankrijk, Spanje, het Verenigd Koninkrijk en Polen
kennen iets lagere ledenpercentages dan Vlaanderen. De Oost-Europese landen hebben een
uiteenlopend profiel. Een aantal landen haalt de Europese middenmoot, andere landen
(Hongarije, Polen en Slovakije) doen het heel wat minder goed. Vlaanderen scoort in de EVS
duidelijk hoger dan de Franse Gemeenschap, wat toch enigszins wordt tegengesproken als de
resultaten van de SCV-survey worden vergeleken met de resultaten van de IWEPS-survey van
2007. Daaruit blijkt dat 6% van de inwoners van de Franse Gemeenschap tussen 18 en 85 jaar
lid is van een politieke partij, wat min of meer overeenkomt met de resultaten van de recente
edities van de SCV-survey. Mogelijk houdt het verschil in de EVS tussen Vlaanderen en de Franse
Gemeenschap verband met de relatief kleine steekproefomvang van de Franse Gemeenschap.
Deze surveygegevens kunnen worden vergeleken met de door de partijen zelf gerapporteerde
ledencijfers. In 2008 hadden de Vlaamse politieke partijen samen bijna 214.000 leden
(Quintelier & Hooghe, 2010). Afgezet ten opzichte van de bevolking gaat het om 4% van de
Vlamingen van 18 jaar en ouder 20 . Dat cijfer ligt min of meer op dezelfde hoogte als de resultaten
van de EVS en de SCV-survey. Ook een aantal verschillen tussen landen die naar voren
komen in de resultaten van de EVS worden grotendeels bevestigd in internationaal onderzoek
gebaseerd op door de partijen zelf gerapporteerde ledencijfers (Van Biezen e.a., 2009). Vooral
de grotere landen en enkele postcommunistische landen blijken lagere ledenpercentages te
kennen dan de kleinere, voornamelijk West-Europese landen. De lagere score van de postcom-
287