De Sociale Staat van Vlaanderen 2011 - Vlaanderen.be

SOCIALE, MAATSCHAPPELIJKE EN POLITIEKE PARTICIPATIE
de andere hooggerangschikte West- en Noord-Europese landen een gelijkaardig profiel hebben
inzake de persoonskenmerken van hun bevolking.
Het relatief hoge bbp per hoofd en de relatief hoge uitgaven voor sociale zekerheid in
Vlaanderen blijken een positief effect te hebben op de positie van Vlaanderen op vlak van vrijwilligerswerk.
Dat blijkt uit het feit dat als gecontroleerd wordt voor deze factoren (dat wil
zeggen als deze variabelen over alle landen heen constant worden gehouden), Vlaanderen een
aantal plaatsen zakt in de rangschikking van EU-landen. Het bbp en de uitgaven voor de sociale
zekerheid hebben echter geen invloed op de relatieve positie van Vlaanderen inzake lidmaatschap.
Bij lidmaatschap is er wel een effect van dominante religie zichtbaar. De dominante
katholieke godsdienst in Vlaanderen heeft een negatief effect op de rangschikking van Vlaanderen.
Als gecontroleerd wordt voor religie, scoort Vlaanderen namelijk best van alle EUlanden.
De nog betere score van een aantal andere landen hangt dus samen met het feit dat deze
landen als dominante religie het protestantisme hebben, hetgeen een positieve invloed heeft op
de maatschappelijke participatie. Iets gelijkaardigs kan gezegd worden over corruptie. Dat een
aantal landen nog hoger in de rangschikking staan dan Vlaanderen, hangt samen met hun betere
score op de corruptie-index.
3. Politieke participatie
In een moderne samenleving wordt een behoorlijke en gelijke mate van politieke participatie
gezien als een belangrijke voorwaarde voor een goed functionerende democratie (Dahl, 1971).
Een beperkte participatie of een afname ervan wordt als ongunstig beschouwd, evenals het feit
dat bepaalde groepen in de samenleving systematisch minder participeren dan andere.
Daarachter schuilt de veronderstelling dat een beperkte of ongelijke participatie als gevolg heeft
dat de vragen en eisen van (bepaalde) burgers onvoldoende meegenomen worden in de eigenlijke
beleidsvoering. Politieke participatie heeft niet alleen gunstige effecten voor de
maatschappij als geheel, maar ook voor de individuele burger. Immers, burgers leren de werking
van het politieke systeem kennen, leren samenwerken en overleggen, leren compromissen
sluiten (Walgrave & Hooghe, 2010). Mensen die veel participeren, blijken toleranter, hebben
meer vertrouwen, voelen zich minder machteloos en hechten meer belang aan democratische
waarden.
De nadruk op een voldoende en gelijke mate van politieke participatie is er niet altijd geweest
(Deschouwer & Hooghe, 2005). In het begin van de 20ste eeuw bestond er in de politiekwetenschappelijke
literatuur een behoorlijk sterke argwaan tegenover mobilisatie van de burgers.
Vaak werd dit gezien als moeilijk verzoenbaar met de principes van de vertegenwoordigende
democratie: burgers verkiezen hun vertegenwoordigers die vervolgens autonoom het beleid
bepalen. Als burgers zich ook gaan inlaten met de eigenlijke beleidsbepaling, zou onvermijdelijk
een overaanbod aan conflicterende voorkeuren en belangen ontstaan. Pas in de jaren
1950 en vooral vanaf de jaren 1970 kwam er op dit vlak een kentering. Almond & Verba (1963)
waren één van de pioniers om (collectieve) politieke participatie meer als een stabiliserende dan
als een bedreigende factor te zien. Toch wezen ook zij nog op het gevaar van overdreven
activisme. Politieke betrokkenheid dient volgens hen gepaard te gaan met een voldoende graad
van gemeenschapszin en geloof in de legitimiteit van het politieke systeem.
Over het nut van politieke participatie voor de democratische werking van een moderne samenleving
bestaat tegenwoordig een brede consensus. Over wat politieke participatie precies is en
283