De Sociale Staat van Vlaanderen 2011 - Vlaanderen.be

SOCIALE STAAT VAN VLAANDEREN 2011
nemen zo de ondersteunende rol van familie en vrienden in dergelijke situaties over. Mensen
moeten niet langer een beroep doen op hun sociaal netwerk, maar kunnen vertrouwen op ondersteuning
door de overheid. Omgekeerd kunnen volgens deze theorie informele relaties een
compensatie bieden voor de afwezigheid van welvaartsvoorzieningen. Die afwezigheid zou
mensen aanzetten om te investeren in hun informeel netwerk. De hypothese luidt dus dat in
landen met een minder uitgebouwde welvaartsstaat, de sociale participatie hoger ligt.
Een andere hieraan tegengestelde hypothese is gebaseerd op de ‘socio-economic security’-
theorie. Deze theorie gaat ervan uit dat sociale contacten voldoen aan een zogenaamde ‘hogere’
behoefte. Het is pas als de basisbehoeften vervuld zijn dat mensen trachten om aan hogere
behoeften te voldoen. In landen met een hoge welvaart en goed uitgebouwde sociale bescherming
garandeert de overheid een hoge mate van sociaaleconomische veiligheid. Dat laat
burgers toe om hogere behoeften na te streven, zoals sociale contacten en participatie. De hypothese
luidt dan dat in landen met een hoge welvaart en goed uitgebouwde sociale bescherming,
de sociale participatie hoger ligt.
Voorgaande theorieën hebben betrekking op het welvaartsniveau van een land. In de ‘safe
refuge’-theorie wordt de sociale participatie gekoppeld aan het democratische gehalte van het
regime. Er wordt vanuit gegaan dat individuen minder vaak zullen participeren in de intieme
sfeer als ze makkelijker hun expressieve en instrumentele doelstellingen kunnen nastreven in de
publieke ruimte. De hypothese vertrekt meestal van de omgekeerde situatie, namelijk vanuit de
beperkingen die door de overheid worden opgelegd. Meer repressieve staten beperken de vrijheid
in de publieke ruimte en promoten zo indirect participatie in de intieme sfeer. Sociale
participatie wordt zo gezien als een veilig alternatief (‘safe refuge’) voor aanwezigheid in de
publieke ruimte. Onzekere institutionele settings waar bijvoorbeeld burgerrechten minder goed
gewaarborgd zijn, zouden dus de informele sociale participatie bevorderen.
De empirische evidentie die deze hypothesen al dan niet bevestigt, is niet altijd overtuigend. Van
der Meer e.a. (2009) vinden dat het niveau van sociale zekerheidsuitgaven positief samenhangt
met sommige vormen van sociale participatie, maar negatief met andere vormen. In het eerste
geval worden hypotheses die voortvloeien uit de ‘crowding out’-theorie verworpen, in het
andere geval bevestigd. Ook uit de ‘safe refuge’-theorie leiden Van der Meer e.a. hypotheses af
die nu eens wel, dan weer niet bevestigd worden. Scheepers e.a. (2002) rapporteren verschillen
in contactfrequenties naar soort welvaartsregime, maar die verschillen zijn anders bij contacten
met de familie dan bij contacten met vrienden. De resultaten die Van der Meer e.a. (2008)
bespreken, weerleggen alle hypotheses die zij afleiden uit de ‘crowding out’-theorie. Voor de
andere theorieën is de empirische ondersteuning wisselend. Sommige hypothesen die
voortvloeien uit de ‘socio-economic security’-theorie worden bevestigd, andere niet en hetzelfde
geldt voor de ‘safe refuge’-theorie. Pichler & Wallace (2007) concluderen dat de veronderstelde
samenhang tussen sociale participatie en welvaartsregimes slechts opgaat in een
beperkt aantal gevallen. De hoge mate van sociale participatie in de Noord-Europese landen
linken de auteurs aan het daar bestaande sociaaldemocratische welvaartsregime. In de andere
landen vinden zij echter geen expliciete link tussen het type welvaartsregime en de mate en aard
van sociale participatie.
Tot slot werden enkele aspecten van de bovenvermelde theorieën getest via eigen multilevel
analyses op de ESS 2008-data 10 . In een eerste analyse was de afhankelijke variabele het al dan
niet minstens wekelijks hebben van sociale contacten, in een tweede analyse het al dan niet
hebben van iemand om persoonlijke zaken te bespreken. Bij de eerste variabele kan ongeveer
268