De Sociale Staat van Vlaanderen 2011 - Vlaanderen.be

SOCIALE, MAATSCHAPPELIJKE EN POLITIEKE PARTICIPATIE
Net zoals bij de contactfrequentie blijkt ook hier het grote belang van het kenmerk leeftijd en
dan vooral het verschil tussen de jongste groep en de middengroep dat voor beide indicatoren
in alle landen significant is.
Er zijn naast geslacht, leeftijd en opleiding uiteraard nog andere achtergrondkenmerken die een
effect hebben op het al dan niet hebben van een vertrouwenspersoon. Huishoudtype is daarvan
de belangrijkste. Mensen die niet samenwonen met een partner beschikken minder vaak over
een vertrouwenspersoon. Het verschil is niet zo groot (86% versus 89%), maar heeft wel
dezelfde richting in alle landen, met uitzondering van Roemenië. Vooral de verweduwden
hebben minder vaak iemand om intieme zaken mee te bespreken (78%). Dit geldt ten slotte ook
voor de groep die zegt moeilijk rond te komen met zijn inkomen (83%).
Tot slot wordt in het licht van de sterke expansie van de digitale media nog kort ingegaan op de
mogelijkheden van het internet om de bestaande sociale participatiekloven te verkleinen. In de
literatuur bestaan hierover tegenstrijdige verwachtingen (Walgrave & Hooghe, 2010). Enerzijds
wordt er door een aantal auteurs van uitgegaan dat digitale media participatiekansen geven aan
minder gefavoriseerde groepen. Via internet kunnen ruimtelijke barrières op een eenvoudige
manier overbrugd worden wat vooral kansen biedt aan groepen die bij hun sociale contacten
gehinderd worden door dergelijke barrières (zoals ouderen, personen met handicap, huismannen
en vrouwen ...). Anderzijds wijzen andere auteurs op de bestaande digitale kloof. De toegang
tot en het gebruik van internet wordt sterk bepaald door factoren als leeftijd, opleiding en
inkomen. Zogenaamd ‘sterkere’ groepen (zoals jongeren, hoogopgeleiden en personen met
hogere inkomens) participeren beduidend meer aan de digitale media. Specifiek voor sociale
participatie kan er daardoor van uitgegaan worden dat de bestaande participatiekloven nog
versterkt worden. Dat wordt bevestigd door het bestaande empirische materiaal (Studiedienst
van de Vlaamse Regering, 2011). In 2009 communiceerde weliswaar 73% van de Vlamingen
op een of andere manier online, maar er blijken grote verschillen naar leeftijd en opleiding. Bij
de jongeren (16 tot 24 jaar) gaat het om 95%, bij de ouderen (55 tot 74 jaar) om 45%. Bij de
hooggeschoolden gaat het om 94%, bij de laaggeschoolden om 49%. Deze kloven zijn een stuk
groter dan die in de best presterende EU-landen.
1.3. Op zoek naar verklaringen voor landenverschillen
Uit het voorgaande blijken (grote) verschillen tussen landen in frequentie en kwaliteit van de
sociale contacten. Internationaal vergelijkend onderzoek formuleert een aantal theorieën en
hypothesen over de impact van het welvaarts- en sociale beschermingsniveau en het democratische
gehalte van landen op de verschillen in de mate en de aard van de sociale participatie
(zie onder meer Scheepers e.a., 2002; Pichler & Wallace, 2007; Van der Meer e.a., 2008, 2009).
Het zijn theorieën die ook bij de bespreking van de andere vormen van participatie verderop in
deze bijdrage nog aan bod zullen komen.
Over de impact van het welvaarts- en sociale beschermingsniveau van een land op de informele
sociale contacten van zijn burgers worden twee uiteenlopende hypothesen geformuleerd. Een
eerste hypothese is gebaseerd op de zogenaamde ‘crowding out’-theorie. Daarbij wordt ervan
uitgegaan dat familie- en vriendschapsrelaties fungeren als een soort bescherming tegen
economische tegenspoed. Als de welvaartsstaat meer ontwikkeld is, verliezen deze relaties een
deel van hun waarde of zijn ze alvast minder noodzakelijk. Ontwikkelde systemen van sociale
bescherming bieden een verzekering tegen werkloosheid, ouderdom en ziekte of handicap en
267